Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza akuilu bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: akuilu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau44 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1992-08-27 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
Ik. OEH argitaratua; bestetako datuak, llabur: a) EEBSn akhil- 2 (IE); akuil- (eta akull-) 23 (G 5, EB 18); akul- 18 (B 2, G 3, IE 9, EB 4); b) ohiko iturrietan akuil-: DFrec (8 ager., 4 forma), AB38 (9 ager., 2 forma), AB50 (6 ager., 2 forma), Euskalterm (2 forma), HiztEn (8 forma), LurE (7 forma); akul-: DFrec (16 ager., 3 forma), AB38 (1), AB50 (1), HiztEn-LurE Ø; c) hiztegietan akuil- (eta akull-): EuskHizt (8 forma), HiruMila (8 forma), ElhHizt (7 forma), EskolaHE (6 forma), Lur EG/CE (2 forma) eta EF/FE (3 forma), Casve EF (4 forma), Lh DBF (4 forma), DRA (8 forma), PMuj DVC (9 forma); akul-: HaizeG BF (2 forma), Lh DBF (4 forma), DRA (10 forma), PMuj DVC (9 forma).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
akhilo IE 2: Lander ("Debruarekin iraulden hariko denak, luze behar du akhilloa"), D. Dufau ("mokanes bat, zerbait barnean, akhiloa bezala, espalda gora zaukan makhilaren puntan korropilatua"); akuilu EB 9: Txill ("izpiritu motelen akuilu, eta adimenen eta bihotzen abiaburu"), M. Pagola ("horrelako irrikiak gaurko munduaren prolema dramatikuen aurrean erlijiozko kontzientzi sufritu batengan akuilu eragile bat aurki dezakeala"), P. Sastre ("Bazirudin akuilua behar dugula orain ipurdian edozertarako mogi gaitezen"), A. Egaña ("Hauek dira ofizialek inola egin ez dezaketen lan zikina egiten dutenak, heldu berriei gorputzean ikara eta bihotzean akuilua sartzen dietenak"), A. Lertxundi ("Idi nekatuari, berriz, akuilua sartu berri zioten"), A. Cazabon ("Bizkar, gerri eta ipurdi, akuiluaren pareko, eta lepoa oraindik ere meheagoa"), P. Zubizarreta 2 (adib.: "ama akuilu eta guzti abiatu zen zakilberde haien bila"), UnescoAlb 1992 ("diruaren akuiluak gehiegizko ustiaketa dakar"); aku(l)lu G 5: Basarri ("Akulu bearrik etzan izan"), B. Larraul ("Gogor da zuretzat akulluaren eztenari ostikoka aritzea"), K. Zubizarreta 2 (adib.: "gaiñekoaren akulluak oso odoldu du"), A. Albistur ("Akullu-antzeko zazpi makilla nai nituzke...!"); akhulu IE 1: SoEg ("Bethi goizean goizik abiatu, akhuluaz ernarazten dituela"); akulukada 1: Urraspide 1982 ("Akulukada bana jaso balute bezala"); akuilatu : EB 7: J. Garate ("Eskerrak dirudunek dirua aurreratzen dutela, plusproduktuaren jabetasuna lortzeko asmo sakrifikatuz beterik, zure langabeziaren erruki biziak akuilatuta"), J. Apalategi ("Eta zergatik Orixe Euskal-Herri sistimako eskualde zanpatu diren ekonomia edo politika errealitateak ez dute berdin akuilatzen?"), J.L. Davant ("Honek ezinago finki haztorratu, berotu eta akuilatu zituen Garat anaiak"), J. Kalzada ("paleogizakiaren aurkikundeek akuilaturik"), M. Ezkurdia ("Saltsa eta mugida! hori falta zitzaion mundu nahiko aspergarri horri eta duda gabe azken garai haietan akuilaturik ikusten da"), J.K. Igerabide ("Desbideraketa horrek sortzen duen zuloa zenbat eta handiagoa izan, orduan eta ezuste eta zorabio handiagoa sortzen da haurrarengan, orduan eta zorrozkiago akuilatzen da irudimena"), Deia 1991 ("zergatik ez erdaldunak euskara ez jakiteagatik lotsaraztea, Euskara ikasi dezaten akuilatu"); akuilagarri EB 1, metahizk.: J.M. Etxebarria ("52. orrialdetan 'akuilagarria' erabiltzen du, bultzatzailea edo horrelako zerbait esateko"); akuilatzaile EB 1: Txill ("hauek akuilatzaile bikainak dira"); akulatu 10: B 1 (Osk Kurl: "Goseak akulatuta negarrez hasi ta amaren bularretik lotara, goseak berriz esnatu arte; huna bere zeregin guztiak"), G 2 (Ibiñ Virgil: "oreiñak zirikatu ta aker-taldeak ziguin orlegietara akulatzeko"; Onaind Virgil: "jan-ez luzeak akulatzen"), IE 5 (Herr 1969-1992 artekoak, adib.: "Ondoko urtetan akula ditazken aldakuntza asko eta asko aipatu dira"), EB 2 (K. Mendibehere, adib.: "Geure Borrokaren interesek manatzen gaituzte orain egoera ekonomiko honen akulatzera"); akulari 4: B 1 (Zubk: "urtendako kupoien baten zenbakia or dagola ta jendeari erakusteko bidea billatu ba dautsa akulariren batek?"), G 1 (Basarri: "Aiek itzai, aiek akulari"), IE 1 (Lf: "Eta khexu bertzeak ez direla deusik ari, / Bakarrik uzten dutela guzien akulari"), EB 1 (K. Mendibehere: "Talde asko izan da 1968-tik hona kontzientzi-hartze kultural baten akulari"); akulatzaile IE 1: Herr 1987 ("Bertzalde egun horren akulatzaile beroenetarik ziren ere Lekuona Makeako erretora eta Santos gehienek ezagutzen dutena"); akulatze IE 1: Herr 1969 ("Obra horien akulatzeak ainhitz gisetarat abantail ainhitz ekarriko du Eskual-Herri guziari"); akulakeri B 1: Zubk ("Batzuk destaintzat artu eben, argiñaren akulakeritzat").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
akuilada : HiztEn, LurE (akuilu ziztada); akuilakada : HiztEn; akuilu : DFrec 4, AB38 6 (aguijada), AB50 5 (aguijada), HiztEn, LurE (makila luze eta buru-eztenduna, gurdi abereei eragiteko erabiltzen dena // ik. eragingarri // akuilaria), Euskalterm 1 (aguijada); akuilukada : HiztEn; akulu : DFrec 2; akuilatu : DFrec 2, AB38 3 (incitar, azuzar), HiztEn, LurE (akuiluaz ziztatu // norbait zerbait egitera bultzatu, zirikatu); akuilagarri : HiztEn, LurE (norbait zerbait egitera akuilatzen duen zera); akuilari : DFrec 1, AB50 1 (azuzador), HiztEn, LurE (demetan, idia akuilatzen duen laguna), Euskalterm 2 (azuzador); akuilatzaile : HiztEn, LurE (akuilatzen duena); akuilatze : LurE (akuilatu aditzaren aditz izena); akuilutu : DFrec 1; akulatu : DFrec 13; akulari : AB38 1 (azuzador), AB50 1 (incitador); akulatzaile : DFrec 1; akuleatu : Euskalterm 2 (aculeado; eztenezko eta eztendun sinonimoekin).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
akuilo : DRA (akuillo: aguijada), PMuj DVC (aguijón, punta de la aguijada, aijada); akuilu : EuskHizt (*XVIIea., 1803; akhulo 1571; akulu 1596; 1 makila luze eta buru-eztenduna, gurdi abereei eragiteko erabiltzen dena; 2 1912 akuilaria), HiruMila, ElhHizt (1 aguijada, aguijón; 2 agujón, estímulo, acicate), EskolaHE, Lur EG/CE (1 aguijón, pincho; 2 acicate) eta EF/FE (1 aiguillon; 2 stimulant), Casve EF (aküilü: aiguillon), DRA (akuillu: aguijada), PMuj DVC (1 aguijada, aijada, llamadera; 2 aliciente, estímulo, acicate; 3 limpiadera, aguijada de arado); akuiluka : EuskHizt (akuluka ~1760); akuilukada : ElhHizt (aguijonazo, punzada), PMuj DVC (puyazo, aguijonazo, hurgonazo); akuilu-makuilu : DRA (akullu-makullu: zanco), PMuj DVC (zanco); akullueztena : DRA (aguijón, punta de la aguijada); akhüllügei : Lh DBF (gaule destinée à faire un aiguillon); akhüllükhaldü : Lh DBF (coup d'aiguillon); akhüllüxkot : Casve EF (aküilüxkot: mauvais petit aiguillon), Lh DBF (mauvais petit aiguillon); akulo : DRA (aguijada); akulu : HaizeG BF (aiguillon), Lh DBF (akhüllü: aiguillon; eta akhulu, akhulo, akhilu, akilo: 1 aiguillon; 2 coup d'aiguillon), DRA (eta akhulu: 1 aguijada; 2 aguijada fig.; 3 aguijón; akullu: aguijada), PMuj DVC (1 aguijada, aijada, aguijón; 2 acicate, estímulo; eta akulu-antzeko; aculeiforme; eta akulu-izten: aguijón, punta de la aguijada); akulu-gain : DRA (a.-gan: aguijón, punta de la aguijada), PMuj DVC (aguijón, punta de la aguijada; eta akuilu-gain: punta de la aguijada); akulukada : DRA (akullukada: aguijadura), PMuj DVC (aguijonazo, aguiagadura); akulukari : PMuj DVC (aguijoneador); akululari : DRA (boyero. En las pruebas de bueyes, el que aguijonea a los animales); akuilokatu : PMuj DVC (aguijonear, aguijar); akuilatu : EuskHizt (1635; 1 norbait zerbait egitera bultzatu, zirikatu; 2 1757; akuiluaz ziztatu), HiruMila, ElhHizt (1 aguijar a los bueyes, vacas; 2 incitar, estimular, provocar, empujar, azuzar), EskolaHE, Lur EG/CE (1 pinchar; 2 aguijonear, arrear, estimular) eta EF/FE (1 aiguillonner, exciter, stimuler; 2 piquer; 3 activer), Casve EF (aküilatü: 1 aiguillonner; 2 stimuler), DRA (azuzar, aguijar), PMuj DVC (1 azuzar, encerrizar, estimular; 2 avispar, aguijar, avivar; 3 dar alas, punzar, aguijonear, pinchar); akuilada : EuskHizt (*1562, ~1929; akullukada 1925; akuilu ziztada), HiruMila, ElhHizt (aguijada, punzada), EskolaHE, PMuj DVC (aguijonazo, aguijonada, punzada, puyazo); akuilagarri : EuskHizt (1977), HiruMila, ElhHizt (incentivo, acicate, estímulo), EskolaHE; akuilakada : HiruMila; akuilari : EuskHizt (*1905; akulari 1897), HiruMila, ElhHizt (incitador, estimulador), EskolaHE, PMuj DVC (hostigador, aguijador, estimulador, aguijoneador, azuzador); akuilatzaile : EuskHizt (*1977; akulatzaile 1926; akhulazale 1887), HiruMila, ElhHizt (incitador, estimulador), EskolaHE, Lur EF/FE (instigateur); akuilatze : EuskHizt (1899), HiruMila; akuilutu : DRA (akuillutu: incitar), PMuj DVC (excitar, incitar, estimular, tentar, provocar, azuzar, encerrizar); akullutu : DRA (aguijar, estimular); akuilukatu : PMuj DVC (aguijar, aguijonear, pinchar); aküilüstatü : Casve EF (aiguillonner à grands coups); akullüstatü : Lh DBF (akhüllüstatü: aiguillonner à grands coups), DRA (aguijonear); akulatu : HaizeG BF (aiguillonner, stimuler), Lh DBF (akhulatu: 1 piquer de l'aiguillon; 2 stimuler), DRA (eta akhulatu: 1 aguijar; 2 aguijar, estimular, incitar), PMuj DVC (1 azuzar, estimular, aguijonear, pinchar, arrear; 2 activar, avivar, excitar, acelerar, apresurar; 3 animar, dar alas; 4 atizar, hurgar, hurgonear); akulada : PMuj DVC (aguijonazo, punzada, aguijadura, puyazo); akulaldi : Lh DBF (akhulaldi: coup d'aiguillon), PMuj DVC (aguijonazo, punzada, aguijadura, puyazo); akulari : Lh DBF (akhulari: guide, toucheur de boeufs), ), DRA (1 aguijador; 2 azuzador), PMuj DVC (1 aguijador, estimulador; azuzador; 2 conductor de ganado); akulatzaile : DRA (eta akhulatzaile: 1 aguijador; 2 aguijador, animador, incitador), PMuj DVC (atizador); akulatze : DRA (eta akhulatze: 1 aguijonamiento; 2 aguijonamiento, estímulo, incitación; 3 aceleración); akulazale : DRA (aguijador, estimulador, animador, incitador).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: akuilu-makuilu .
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
-o/-u eta -uilu/-ulu
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
