ZENBAKITZE KANTU

Euskaraz badira zenbait kantu folkloriko, didaktiko eta entretenigarri, aztertzai leek canción enumerativa deitu zituztenak, eta, gaur egun, zenbakitze kantu izen datzen direnak. Kantuok zenbaki jarraituetan oinarritzen dira; batetik hamabi arte, (ez baita hamahirurik!), eta alderantziz, hamabitik bat arte, zenbaki jarraituek, bakarka nahiz multzoan hartuz, beren eragin semiotikoa pieza folklorikoan uzten dutela. Aipaturiko helburu didaktiko hori dela medio, sarritan haur kantuetan aurkitzen da abesti molde hori, zenbakiek gogoratzen laguntzen baitute eta teknika mnemoteknikoen artean agertzen baita sarritan zenbatzea.

Adibide oso zabaldua eta adierazgarria da Bat. Gure Jauna bera duk bat. Kantu horretan, lehenik, batetik hamabira arteko mailakatzea egiten da:

“Bat, gure Jauna bera duk bat . Bi. Erromako bi aldariak, gure Jauna bera duk bat . Hiru. Hiru Trinidadiak, Erromako bi aldariak, Gure Jauna bera duk bat . Lau. Lau ebanjelista santuak, hiru Trinidadiak, Erromako bi aldariak, gur e Jauna bera duk bat . Bost. Bost llaga preziosuak, lau ebanjelista santuak, hiru Trinidadiak , Erromako bi aldariak, gure Jauna bera duk bat . Sei. Sei aingeru argiegiliak, bost llaga preziosuak, lau ebanjelista santuak , hiru Trinidadiak, Erromako bi aldariak, gure Jauna bera duk bat. “ Eta horrela hamabi arte. Beherakoan, ostera aipatzen dira hamabiak : “Hamabi apostoluak, hamaika mila birjinak, hamar mandamentuak, bede ratzi ordenamentuak, zortzi zeruak, zazpi gozuak, sei aingeru argiegiliak , bost llaga preziosuak, lau ebanjelista santuak, hiru Trinidadiak, Erromako b i aldariak, gure Jauna bera duk bat. ”

Zenbaki bakoitza erlijiozko errealitate bati atxikia dago; zenbakiez baliatzea for mula paralelistikoen artean aipa daiteke; helburu didaktikoak dituzten pilaketak egi ten dira, haurren zailtasun memoristikoak gainditzeko.

Zenbakitze kantuen egitura helburu didaktikoez gain, jostagaietarako soilik diren arloetan ere agertzen da. Horietako bat da “Irungo Maio” izenekoa. Kantu horrek errepika bat du: “Irungo Maio, ai! Zer aparia geniken bart”, zenbakidun esa pidearen ostean abesten dena:

“Erratiluan eper bat” (Errepika).

“Bi tortoilo, erratiluan eper bat” (Errepika).

“Hiru oillo, bi tortoilo, erratiluan eper bat” (Errepika).

Eta gisa horretako enumerazioekin jarraitzen da :

“Hamar karga zardin berri; bederatzi basaurde; zortzi idi; zazpi zezen; sei zikiro; bost pirilo; lau antzara; hiru oilo; bi tortoilo; erratiluan eper bat. (Errepika).

Jan-edanetik, umore pantagruelikoa pizten da. Formula paralelistiko zenbaki dunak: goragoko zenbakiari janari eta edari gauza handiagoak dagozkio; behe rantz egiterakoan, metaketa agertzen da, afari ugaria eta ikaragarria gauzatuz. Zenbakiek daramaten prozesuan, gero eta gauza gehiago eta handiagoak aipatzen dira, afariaren sentimena handituz eta umore pantagruelikoa, zenbakiari esker, lor tuz.

[J. M. L.]

Ikus, halaber, G RADATIO , M AILAKETA , P ARALELISMO .