ULTRAISMO

Abangoardiako literatur mugimendu horren lehen agerpena 1918an egin zen, Grezia aldizkarian. Espainian eta Hispanoamerikan agertu zen batik bat, eta erru siar futurismoaren eta Europako mendebaldeko dadaismoaren oinordeko izan zen. Lau bat urte besterik ez zuen iraun, eta Ultra aldizkariaren inguruan eratu zen, nahiz eta Cervantes eta Horizonte aldizkarietan ere agertu ultra testuak.

Guillermo de la Torrek hedatu zuen deitura; latinezko ( ultra, ‘haraindi’) aurrizkiaz baliatuz sortutako neologismoa da, eta R. Cansinos-Assens izan zen lehen mani festua atera zuena 1918an. Novecentismo deituriko mugimendua edo Espainiako literaturan 1914ko belaunaldia izendatzen dena ordezkatu nahian sortu zen ultrais moa, Europan berri-berriak ziren mugimenduei bide emanez Espainia eta Hispanoamerikan. Aipatu bi izen horien ondoan, G. Diego edo J.L. Borges ere tar teko ziren. Ultraismoa agertu baino lehen, baziren abangoardia zantzuak Espainian;

R. Gómez de la Sernak zuzenduriko Prometeo aldizkariak lan handia egin zuen alde horretatik. Gainera, zenbait poetarengan eragin nabarmena izan zuen, hala nola, Lorca, P. Salinas edo Larrearengan, besteak beste.

Ultraismoak lirika aukeratzen du batik bat genero adierazpidetzat, eta metafora lantzen du nagusiki; osagai erotikoak eta amodiozkoak at uzten dira, fede edo moral adierazpenak ere bai, bizitza modernoa islatzen ahalegintzen da; sintaxi aldetik, lokailuak baztertu eta zatikako testuak egiten dira, garbitasun lirikoaren bila; bitxikeria eta edergailuak baztertu egiten dira, errima barne; pinturarekiko eta arki tekturarekiko harremana lantzen da, kubismoarekikoa batik bat, eta tipografiari eta letra hurrenkeraz eginiko figurei garrantzi handia ematen zaie.

Ultraismoak labur iraun zuen, baina Espainiako poesiaren berrikuntzan eraba kigarria gertatu zen. Europako zenbait abangoardia, hala nola, kubismoa, futuris moa, dadaismoa eta abar, eta abangoardia horietako egile ezagunenen obrak gaz telaniara itzuliz batera, haien manifestuak eta ezaugarriak ezagutarazi zituen G. de la Torrek, besteak beste T. Tzara eta F. T. Marinetti, eta, gisa horretan, 27ko belau naldikoek egingo duten tradizioaren integrazioa eta abangoardien asimilazioa bide ratu zuen.

[J. K.]

Ikus, halaber, A BANGOARDIA .