METALEPSI

(grek. metalepsis, aldaketa)

Tropoen artean sailkaturiko irudia da, metonimia mota bat da eta, zehazki, ter mino batetik bestera transposizioa egiten du, bien artean hurbiltasuna ikusten dela ko, hala nola, kausatik efektura, edota aurrekaritik ondorengora, eta alderantziz. Adibidez, “Zeure bekokiko izerdiz jango duzu ogia” (Gn, 3, 19). Hemen izerdia aha legin fisikoaren ondorio da, lan astunaren ondorio; eta ikusten da gordetzen dela izerdiaren eta lanaren arteko erlazioa, izerdia, efektua, aukeratuz modu argi eta indartsuan espresatzeko. Metalepsia eginez, batzuetan aldatzen da, ez bakarrik hitz bat, baizik eta perpaus oso bat ere bai. Esaterako “gogora ezazu zer eskaini zenidan” perpausa beste honekin ordezkatuz, “bete agindutakoa”.

Metalepsia era zabalagoan ere har daiteke, hala nola, idazle batek testuan mezua esplizituki pertsona bati bidaltzen dionean, baina errealitatean beste pertsona bati inplizituki zuzendua dela ikusten denean. Beste metalepsi baten aurrean ere aurki gaitezke, idazle batek beste pertsona batenak bailiran aurkezten baditu bere ekarria, bere jokabideak eta bere sentipenak. Orduan ere metalepsi

batez baliatzen dira autoreak. Adibidez, B. Atxagaren idazlan fantasiazkoa, Camilo Lizardi erretorearen etxean aurkitutako gutunaren azalpena , 1982an.

Metalepsia, bestalde, transposizioa denez, eta hau izanik metonimiaren, sinek dokearen, ironiaren eta abarren aldaketa, ohartarazi izan da, metalepsia ez dela horietako beste figura bat, baizik eta figura horien topagune dela, metalepsiaren mugak ezabatzen direla, eta nahasten ere bai, edozein diskurtso irudikatuk berea duen propietatearen aurrean. Baina beti, gauza ezberdinak izango dira metafora eta metalepsia: hau, izan ere, metafora ez bezala, gertaleku baizik ez denez, eta disposizio bat ere bai, beste figura horiek ongi funtziona dezaten, berea duten pro pietatearen arabera.

[J. M. L.]

Ikus, halaber, M ETAFORA , M ETONIMIA , S INEKDOKE , T ROPO .