GAI

Euskaraz, gai hitza guztiz polisemikoa da. Eguneroko mintzamolde arruntean, gaia izan daiteke –zentzu zabal batean– hitzaldi, idazki, emankizun edo mahai ingu ru batean aipatzen den erreferentea edo “objektu materiala”, gizarte arazoa, gogo eta, ideia edo irudia, etab: hala nola, telebista digitala, droga, edergintza eta irudi mena, eta abar.

Liburu batentzat gisa berean erabiltzen da hitz hori, orduan, gaia izanen da orrialdetan zehar aipatzen dena: “Europako hizkuntzen garapena”, “Victor Hugo eta Euskal Herria”, eta abar. Beste edozein kasutan bezala, mailak aurki daitezke gai beraren baitan, hala nola, gai nagusia eta haren barnean edo haren inguruan, biga rren, hirugarren... mailako gaiak: “Victor Hugo eta Euskal Herriko bazterrak”, “Victor Hugo eta Iruñea”, eta abar.

Literaturan, genero eta testu motaren arabera, aipagai nagusi hori agerian gerta daiteke. Esaterako, P. Perurenaren Koloreak euskal usarioan entseguan gaia agerian jartzen du izenburuak, Piarres eleberrian ere bai J. Barbier-ek, baina fik zioan batez ere liburuen izenburuak ez dute gaia nahitaez deskribatzen. Ez da beti hala izaten ordea, J. Sarrionandiak Hitzen ondoeza entseguren izenburuan ez du gaia agerrarazten eta Gasteizko hondartzak ipuinean X. Montoiak ere ez. Dena den, oro har obraren izenburua gaiari buruzko garrantzi handiko informazio iturria izaten da irakurlearentzat, baita ere paratestuan sartzen diren beste osagaiak, hala nola, estalkiaren atzeko laburpena, hitzaurrea, eta abar, edota liburuaren inguruan izaten den komunikazioa: aldizkariak, telebista eta irratiak, aurkezpenak, beste irakurleak, eta abar.

Literaturaren kritikaren aldetik, gaiaren sartzea guztiz baliagarria da, korpus batean idazlan asko aurkitzen baita gai beraren inguruan: itsasoa, gerla, amodioa, askatasuna, eta abar. Gai edo temaren gako hori sailkapen askoren iturria da. Ikertzaileek gaia mito literariotik bereizten dute, baita ere, motibotik.

Bestalde, badago kritika sail bat berezia, hain zuzen kritika tematikoa deitzen dena. Sail horretan, G. Bachelard, J. Starobinski edo J. P. Richard bezalako ikertzaileak ari izan dira lanean, XVIII. mendeari buruz lehenak, eta XIX.-XX. mendeetako eleberrigile eta olerkarien gainean bigarrenak. Kritikari horien ustez, idazlan bat gai batzuen inguruan garatzen da. Beraz, idazle baten ulertzeko, ardatz nagusi horiek aurkitu behar dira, guztiz bereak dituen gai berezi horietarik sortzen baitu bere obra.

[J. C.]

Ikus, halaber, K RITIKA T EMATIKO , M ITOKRITIKA , M OTIBO .