II .
(Sust.).
1.
(G, L, R ap. A
; Lar, Añ (G, AN), VocCB
; -kh- S ap. A
; H),
bekatx.
"Envidia"
Lar,
Añ,
VocCB
,
A.
"(V, G), jalousie, envie. Syn. bekhaizgoa (L, G), bekhaizkeria, bekhaizteria (BN, S) (termes plus usités) ondamua (Lar)"
H.
Tr. Casi exclusivamente meridional (al Norte sólo hallamos algún ej. Oihenart y en Constantin).
--Zer da bekaitza edo inbidia? --Besteren onaren damua.
CatBurg 40 (en el ms. orig. de Mendiburu ezin ikusia edo enbidia
).
Baña gaztigu ori, bekaitz edo inbidia bazan bezela, konfesoreak aserre gisa artzen zuen.
Cb Josefa 56.
Arrak lurra ta pipiak zura ta erdoiak burnia jaten duen antzera, bekaitzak (inbidiak) biotza jaten die.
A EEs
1916, 305.
Ixilliko bekaitza agiriya baño gaizkiñago da.
EgutTo 24-7-1918 (ap. DRA
).
Griña txar nagusiak zazpi dira: Arrokeria, zekenkeria, aragikeria, asarrekeria, janedankeria, bekaitza ta nagikeria.
KIkG 41 (
KIkV 60 bekaizkeri
).
Bekaitzarentzat maitasuna.
Ib. 48.
Eztozu igarten, ba, Jon gure adizkidiak ona etorri ezkero, bekatxa (enbirija) sentiduko ebala, etxe onetako su ederra ta janari-edari gozuak ikusitta?
Altuna 57.
Pettarrak botz ederra zian eta haren kantatzeko muldiak odola bekatxez piztürik ezari zütian Elguebarne, Goihenetx eta Ardatx.
Const 40.
Etsaiak, baña, bekaitz zitalez / Euzkadi olan zorioneko / Ezin ikusi eban, ta beti / Ebillan berau nundik galduko.
Enb 46.
Jauntxukeriak beriak dituz bekatxa eta gorroto, / Geidiak beren joputzat gura... bera bakarrik "jaungoiko".
Ib. 60.
Ezeren bere bekatxik barik / Bixi zirian lenago, / Egaz ebixan aitz-arranuak / Baño bere azkiago.
Ib. 48.
Bitartean, bekaitzak ez din lorik, eta argelara zoaztenean, bera atzetik ziyoan marmariz.
"
L'Envie ne reste pas en arrière"
.
Or Mi 31.
Amil-mugan, bekaitz zimelak artu du; / amorruz damakio odei-sail bati su; / ta, aren argiz gaua galazi-ustean, / murgil yo du buruz sarkalde-leizean.
Ldi UO 21.
Gorputz eder orren bekatxa / nabaitzen dabe uin urdiñak.
"
Con envidia de tu belleza"
.
Laux AB 32.
Amasei jorraildun neskatxa, / -egak dozan orkatilletan?- / Axe miak daunan bekatxa!
"
¡Cuánta envidia siente de ti el aura!"
.
Ib. 72.
Ondotxo saiatu zan emakume dollor ura, bere izakera zakarra, garratza, makurra, biozkabea, bekaitz (envidia) eta zitalkeriz betea, emakumekeri lilluragarriz estaltzen.
Etxde AlosT 21.
Otxandari ezkondu orduko erne zitzaion bere biotz gaiztoan Usoaganako bekaitza, ezin ikusia ta gorrotoa.
Ib. 22.
Bekaitzak eraginda geienbat, Mayiak akar egiten zion bere senarrari.
Etxde JJ 99.
Kezkatzen ez diran izakiekiko bekaitz-giro bat sentitzen dut barnean batzuetan.
Txill Let 24.
Bekaitzez beterik begiratu diet sartu diran bikoteai.
Ib. 114.
Naiago nigan bizi; / griñatxar, bekaitz, gorroto, axut / ta ustekeri ezik, / goiari zor diodan / zoria bakarrez goza nai dut.
Gazt MusIx 77.
An elkar goretsi dezaten, elkarren bekaitzak uzten badie beintzat.
"
Si es que su envidia les permite"
.
r (
in
Gazt MusIx 46
).
Ez iñoren bekaitzak [='envidia hacia nadie'] jan gure logale.
NEtx LBB 210.
Ameseta eta izketa oneik, bekaitza ta asarrea sortu ebezan.
Ker EMeza 133 (ap. DRA
).
Bestelakoa zen, egia, zenbait kidekoren zoria eta, hagitz bestelakoa izateaz gainera, baita hobea ere, itxuraz behintzat. Besterena zen, ordea, ez neurea eta azkenik heldu nintzen, egiaz ari naiz, hori bekaitzik gabe aitortzera.
MEIG IX 94.
2.
Aversión, ojeriza; rencor.
"Aversión"
Lar,
LE UrtVoc.
"Aversion à l'égard de quelqu'un"
H.
"Aversión",
"ojeriza"
A DBols.
En AxN se explica hegigoarik (336) por bekaitzik.
Tr. Exclusivamente meridional.
Hi ta hire ballerakoak besterik ezpaliz mendarte oietan, euskeraren saietsetik euskaldunak galduak, baita [...]tuak ere gindukek, erdaldunen bekaitzez, ezin ekusiaz ta juzku gaiztoz.
Lar Cor 300.
Dollorren batzuek egiten badiezte zenbait txarkeri, ez die bekaitzik erakusten.
Mb IArg I 295.
Emen besteren oinpe gogorrean dabillen ta bekaitza, ez-eskerra ta bidegabenzen gain bidegabenza baizik ekusten ez duena.
Ib. 239.
Ta al-ere ez dio bekaitzik agertu bein ere.
Ib. 181.
Ez bada zuk orri naigaberik eman [...] bekaitzez, begiratze zorrotzez, hitz mingarriz, mututuz edo beste bideren batez ere.
Ib. 181.
Aren naikunz makurra ta ibiller bidebagezkoa ekusiagatik, bekaitzik artzen ez duela.
Mb IArg II 76.
Zillegi da gaitz egin digunari gaitza biurtzea, ta arganako bekaitza, gaitzerizkoa edo gorrotoa biotzean gordetzea?
Ub 178.
Ikusgárri ere dá Fariseogáien biotz txárra ta bekaitza Jaun amablearen kóntra.
LE Urt (ms.) 117v.
Gure barrena argi / ager al baledi, / ez genuke bekaitzik / izango iñori.
Echag 214.
Naitasunaren ordez / orduan bekaitza / izango dit, ta etzait / faltatuko gaitza.
It Fab 244.
Orain aren biyotzak ez daka Reinaldoganuntz gorrotua eta bekaitza besterik.
Bil 165.
Iretzat dituk emengo txorien xintarik gozoenak; iretzat eguzkiaren mosurik bigunenak... Ez datorkikek oneraño arerioen bekaitzik.
TAg Uzt 87.
Oi! Ogasun eta yauralki eta bekaitz ugaridun bizitza ontako antzea gainditzen dukan antzea!
Zait Sof 68.
Bekaitzik gabe ikus daitezke gaur atzoko etsaiaren ibilerak.
MEIG I 191.
"Indignación",
"enojo"
Lar.
Mintasuna eta bekaitza daude antzestuak beren aurpegietan.
"
El dolor y la indignación"
.
Otag EE
1881b, 58.
Lotsea, bekaitza (indignación) ta arimako samintasun sakon da neurribagea irakurri ziran Arnoldoren arpegian.
Ag AL 81.
3.
"(G), orzuelo"
A.