Tr. Documentado en autores septentrionales desde finales del s. XVIII; su uso se intensifica en el siglo XX. El único ejemplo atestiguado al Sur es de Ibiñagabeitia, que, junto con Zubiri, emplea la forma jauziarazi . Hay jauzerazi en autores suletinos (jauzazi en Casenave).
sense-1
1.
(Dv, H),
jauzerazi (-zeaziS ap. Lrq),
jauzazi,
jauzierazo (H). Hacer salir, sacar, arrancar, desencajar."
Jauzaraz dezagun athea, forçons la porte"Dv.
"Faire sauter, arracher [...]. Sarraila, athea iauzaraztea, faire sauter une serrure, arracher une porte de ses gonds"H.
Arima bere bartaderatik jauzerazten dereie. Egiat 231.
Uzker batez jauzeraziten / enperadoreari begi bat. AstLas 28.
Ber denboran ere bai emaiten habitüdarik zaharrenen jauzerazteko moien segür bat. UskLi(ed. 1804) 223 (ap. DRA
).
[Mathelak] ber kolpiaz jauzerazten. ArchFab 169.
Bestela horra jinik deitziet / jauzerazten buriak. Mustafa 89.
(ap. DRA)Jauzarazi arteraiño zango-besoak. JnnSBi 150.
Dire sartu ate handia jauz-arazirik. HUZez 129 (v. tbn. 128, 171).
Jauzarazi zituzten atheak. Prop 1897, 206.
Burdin-mailua eskuan, [...] [harriari] puska puskaren ondotik jauzarazi zion. BarbLeg 27.
[Ohoin zonbeitek] gakoz zirenak ere / jauzarazi ditu [...] / moltsa atxeman arte / ez da, ez, gelditu. Mattin 51.
Gük beste alde jauzazirik / harri lodiak botxetan. CasveSGrazi 68.
azpiadiera-1.1
Hacer saltar, echar (chispas). [Eihartx] galopaz aintzinin, / [...] eskalanpuak handirik beitzütin. / [...] Ganeko pabatin / sü jauzerazten zin. Etch 270.
Harri gresak bere sabeletik su pindarrak jauzarazten dituen bezala. ArdoySFran 62.
azpiadiera-1.2
(-erazi S ap. Gte Erd).Hacer saltar (las lágrimas); hacer salir, brotar (un líquido)."
Hitz hunkigarri horiek biga-bost nigar jauz erazi die begietan (S)"GteErd 17.
Nigarrak-eragin eta odola jauzarazi. DvLEd 107.
Xukatzeko bezala hark yauzarazi nigarrak. HbEgia 15.
Baso arno harrek izerdia [...] arras yauzarazten edo atherarazten dik. ElsbLehE 99.
Behar niala jakin zerk emazte gaxo hari nigar zipa hurak oro jauz-erazten zeitzon. Const 28.
Makhil kaskaka ura jauz-arazi zuen harroka batetik. ZerbIxtS 37.
Hark dautzu jauz arazi nigar-zotina. XaOdol 167.
azpiadiera-1.3
Hacer salir, producir. Herrauts hunekin egiten den mantharrak erretzen du eta yauzarazten ditu phintzak. DvDial 17 (It maskulluak ateratzen ditu, Ur ateraten ditu puslak, Ip züsküllü eragiten).
[Sorginek bere gain nahi dute hartu] nekhaitz edo tenpesta gaitzen egitea, zirimolen jauzaraztea. Prop 1902, 184.
azpiadiera-1.4
(Dv). Hacer salir, echar, expulsar."
Hartza bere zilhotik jauzarazi zuten, ils firent sortir l'ours de sa tanière"Dv.
Españatik / beitateke jauz eraztia. Xarlem 610.
Bigarren aldiz jauzarazi nau ene lekhutik. DvGen 27, 36 (Bibl baztertu).
Hilak hobietarik yauzarazi. HbEgia 81.
[Orkatz bat] mahatsti hautiñ batean sarthu zen [...] / baiña orek [...] / handik dute yauz-arazten. Gy 107.
sense-2
2.(BN ap. A; Dv, H), jauzeazi (S ap. Lrq), jauziarazi.Hacer saltar. [Astoari] yauz-arazten dio semea gaiñera. Gy 199.
Mutikoen bihotzak punpa panpaka yauziarazten ditu. Zub 111.
Irakatsi zien, [...] zaldiak iauzi-arazi eta lauoinka erabiltzen. 'Caracoler'
.IbiñVirgil 96.
azpiadiera-2.1
Hacer saltar, hacer estallar. Untzia suthautsez jauzaraz. MdePo 89.
sense-3
3.
(Dv). Provocar, producir, causar (ira, miedo, angustia, dolor, risa...)."
Berautzue jauzaraztetik Jainkoaren hasarrea, prenez garde de faire éclater la colère de Dieu"Dv.
Kontrestarik den gutienak jauzarazten zuen haren oldarra. DvTelem 41.
Hitz horiek gehiago jauzarazten dute haren herra. Prop 1876-77, 50. Huts egiteko ikhara bat jauzarazten zaundala. JEBur 10.
Irriño bat jauzarazten dauku. JEBer 30.
Uste gaberiko iratzartzeak jauzerazi herstura. MdePr 159.
Jauzarazten diozka amodiozko atheraldi kartsuenak. EtchebMGaric 73 (ap. DRA).
Ez, ez duzu ukanen (sukrexiririk), hortzetako mina jauzaraziko dautzu. Egunaria 49-1-1961 (sic., ap. DRA
).
azpiadiera-3.1
Sugerir. Sort-herriko bazterrak [...] / zuen gogoeta hok jauzaraz bet-betean. Iratz 23.
Horiek guziek jauzarazi zioten Platoni gogorat, izaite guzien Ithurriraino hel ditakela gizona. Lf( inZaitPlat XVIII
).
sense-4
4.(BN ap. A; Dv)"Faire fâcher. [...] Galde horrek jauzarazi du, cette demande l'a révolté"Dv.
"Irritar a alguien"A.
BURUTIK JAUZARAZI (Dv, H).
"Haur horiek burutik jauzaraziko naute, ces enfants me rendront fou" Dv. "Faire perdre le sens" H. Cf. BURUTIK JAUZI.
azpisarrera-2
GONTZETATIK JAUZARAZI.
Sacar de sus casillas. "Bere onetik atere(a) d(ag)o (AN-gip), [...] onetik aterazi (BN-lab), [...] Bere kontzetarik jauzarazi du (BN-arb)" Gte Erd 193. Horrek jauzarazi zuen gobernadorea bere gontzetarik. JnnSBi 99.
Algerko jendea errabiatua da, eta gauza batek jauzarazten du oraino gehiago gontzetarik. Herr 28-1-1960, 4.