OEH - Bilaketa
51 emaitza lats bilaketarentzat
Sarrera buruan (7)
Sarrera osoan (44)
- 1 airos
- amiltoki
- atzipekor
- barna
- batu
- begiratu
- beheiti
- berdindu
- danba
- errainu
- 1 erreka
- 1 farrasta
- galda
- 2 garo
- gotortu
- gurbitz
- harritsu
- hotsandi
- ipurkoloka
- izerdi
- jauzkari
- joketa
- kilin-kalan
- 2 koskatu
- lagun
- larderia
- larritu
- lasa
- lasbegi
- 2 laso
- lastimagarri
- lastxo
- latsa
- latz
- marruskatu
- mehe
- 1 ohatze
- oihal
- saihets
- 1 urritu
- urtedun
- zabalgune
- zatarreria
- 1 zume
goiburua
marruskatu.
tradizioa
Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga, y al Sur en textos del s. XX (tbn. en Ezale ). La forma mejor documentada es marruskatu (-rruz- en Lopez y Alzaga, en éste último junto a -rrus- ). Hay murruskatu en autores septentrionales de los ss. XIX y XX; murruskatu en Duvoisin (que usa tbn. marruska- ), murruzkatu en Ezale y murruxketu en un refrán recogido por Inza. En DFrec hay 2 ejs. de marruskatu .
sense-1
1.
(G, AN, L, BN, Ae, Sal, S, R; SP, Ht VocGr 365, Arch VocGr, Dv, H),
marroskatu (R),
marrusketu (B),
marruzkatu (SP),
murruskatu (AN-5vill, L-ain, B, BN-lab-baig; SP, Urt V 121, Dv, H),
murrusketu (B),
murruxketu
Ref.:
A (marroskatu, marruskatu, murruskatu);
A Aezk 296;
EI
65;
Lrq;
Satr VocP;
Izeta BHizt2 (marrusketu, murrusketu);
Gte Erd 8;
ZestErret
.
Frotar, restregar; exprimir, estrujar. "Presser entre les mains" Arch VocGr. "Ez dezazula hola marruska lephoko hori, ne chiffonnez pas ainsi avec les mains [...]. Ogi buru heldua marruskatuz errexki bihitzen da, l'épi de blé mûri s'égrène aisement si on le froisse dans les mains" H. "Frotar, restregar" A. "(BN-baig), apretar, comprimir" Ib. "(R), manosear" Ib. "Oihala lats-harriaren gaiñean murruskatzea" Ib. "Oial busti oi murrusketu ongi" Izeta BHizt2. "Garbitzean galtzerdiak murruskatu (AN-5vill), [...] erropa marruskatu eta bihurritu (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 8. "Jabonar la ropa. Ongi murrusketu ta garbitzen dire oialak" (Comunicación personal). "Hacer papillas. Artoa murrusketuta iten dire zopa beratxak (B)" (Comunicación personal). Cf. VocNav s.v. marroscar, murruscar y murrusquiar.
Hasuiñak signifikatzen du nagitasuna: baldin malguki, leunki, [...] ferekatzen eta erabiltzen baduzu, erreko zaitu; baiña ez nabasiki eta ausartki hersten eta marruskatzen baduzu. Ax 41 (V 25). Eskuak murruskatuz. Hb Esk 208. Gabaz jaikirik, Jedeonek marruskatu zuen ilea eta ophor bat bethe zuen ihintzez. Dv Iud 6, 38 (Ol, Ir YKBiz 110 marruskatu; Ker biurtu, BiblE bihurritu). Haren dizipuluek ogi buruak hartzen, eta eskuetan murruskatuz jaten zituztela. Dv Lc 6, 1 (Ol marruskatu, Leon murruskatu; IBk e IBe aletu). [Ur] hortaz beraz murruskatzen du begithartea. Zby Pel 82. Esku beronekin gora ta bera bular guztia ondo marruskatzeko. Anab EEs 1919, 86. Parrez eta Joxe Joakiñi arpegia marruzkatuaz. Alz Burr 29. Morko zabal batean eskuak busti zituan eta beian marruskauaz, lurrez zikindu zituan atzamarrak. Erkiag BatB 95. Politak dira, izan ere, baina, esku gehiegik marruskatu dituelako edo, zimelduxeak daude. MIH 138. Bihar, etzi, datorren astean utziko dut [bihotza] , derrigorrekoa baldin bada, ongi marruska dezaten. MEIG I 131.
v. tbn. AR 306 (-rruz-). Erkiag BatB 45.
Frotar, restregar; exprimir, estrujar. "Presser entre les mains" Arch VocGr. "Ez dezazula hola marruska lephoko hori, ne chiffonnez pas ainsi avec les mains [...]. Ogi buru heldua marruskatuz errexki bihitzen da, l'épi de blé mûri s'égrène aisement si on le froisse dans les mains" H. "Frotar, restregar" A. "(BN-baig), apretar, comprimir" Ib. "(R), manosear" Ib. "Oihala lats-harriaren gaiñean murruskatzea" Ib. "Oial busti oi murrusketu ongi" Izeta BHizt2. "Garbitzean galtzerdiak murruskatu (AN-5vill), [...] erropa marruskatu eta bihurritu (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 8. "Jabonar la ropa. Ongi murrusketu ta garbitzen dire oialak" (Comunicación personal). "Hacer papillas. Artoa murrusketuta iten dire zopa beratxak (B)" (Comunicación personal). Cf. VocNav s.v. marroscar, murruscar y murrusquiar.
Hasuiñak signifikatzen du nagitasuna: baldin malguki, leunki, [...] ferekatzen eta erabiltzen baduzu, erreko zaitu; baiña ez nabasiki eta ausartki hersten eta marruskatzen baduzu. Ax 41 (V 25). Eskuak murruskatuz. Hb Esk 208. Gabaz jaikirik, Jedeonek marruskatu zuen ilea eta ophor bat bethe zuen ihintzez. Dv Iud 6, 38 (Ol, Ir YKBiz 110 marruskatu; Ker biurtu, BiblE bihurritu). Haren dizipuluek ogi buruak hartzen, eta eskuetan murruskatuz jaten zituztela. Dv Lc 6, 1 (Ol marruskatu, Leon murruskatu; IBk e IBe aletu). [Ur] hortaz beraz murruskatzen du begithartea. Zby Pel 82. Esku beronekin gora ta bera bular guztia ondo marruskatzeko. Anab EEs 1919, 86. Parrez eta Joxe Joakiñi arpegia marruzkatuaz. Alz Burr 29. Morko zabal batean eskuak busti zituan eta beian marruskauaz, lurrez zikindu zituan atzamarrak. Erkiag BatB 95. Politak dira, izan ere, baina, esku gehiegik marruskatu dituelako edo, zimelduxeak daude. MIH 138. Bihar, etzi, datorren astean utziko dut [bihotza] , derrigorrekoa baldin bada, ongi marruska dezaten. MEIG I 131.
v. tbn. AR 306 (-rruz-). Erkiag BatB 45.
azpiadiera-1.1
(Fig.).
Atormentar; castigar, golpear.
Ezen hek Egipteko rege Faraoren suiekzionean marruskatuak esklabo zeuden lekhutik idokirik largoan eta libertate osoan ezarri ukhan ditu. Lç Adv ** 1v. Nun saia ere eta basaprofeta izanen beitira marrüskatürik egün eta gai menten mentetan. Ip Apoc 20, 9-10 (Lç, He, TB tormentatu, Ur, Ker, BiblE oinazetu). Talo, 55 bat urteko baserritar kankallu bat da [...]. Laguna marruskatu gabe ez daki itzegiten. Alz Burr 16. Hura bezalako lau murruskaturik eta lihoturik ezarriko zituen gure Superiorak. Etcheb MGaric 201. Murruxketuko aut! (Ae) 'Apurtuko aut' . Inza NaEsZarr 2353. Ikusleak astindu nahi ditu eta lazki marruskatu, ez balakatu. MIH 320.
Ezen hek Egipteko rege Faraoren suiekzionean marruskatuak esklabo zeuden lekhutik idokirik largoan eta libertate osoan ezarri ukhan ditu. Lç Adv ** 1v. Nun saia ere eta basaprofeta izanen beitira marrüskatürik egün eta gai menten mentetan. Ip Apoc 20, 9-10 (Lç, He, TB tormentatu, Ur, Ker, BiblE oinazetu). Talo, 55 bat urteko baserritar kankallu bat da [...]. Laguna marruskatu gabe ez daki itzegiten. Alz Burr 16. Hura bezalako lau murruskaturik eta lihoturik ezarriko zituen gure Superiorak. Etcheb MGaric 201. Murruxketuko aut! (Ae) 'Apurtuko aut' . Inza NaEsZarr 2353. Ikusleak astindu nahi ditu eta lazki marruskatu, ez balakatu. MIH 320.
sense-2
2.
(Lar→H).
"Desmenuzar" Lar.
Haren bihotza ürratürik zen, xehekatürik, marrüskatürik, bena nahi zian sofritü. Ip Hil 170.
"Desmenuzar" Lar.
Haren bihotza ürratürik zen, xehekatürik, marrüskatürik, bena nahi zian sofritü. Ip Hil 170.
azpiadiera-2.1
Fracturar(se).
Dena den, lazpabost ezür marruskatü deialako elhia da. Prefosta eritegiala eraman die. Herr 5-2-1959, 3.
Dena den, lazpabost ezür marruskatü deialako elhia da. Prefosta eritegiala eraman die. Herr 5-2-1959, 3.
sense-3
3.
(Gc ap. A; Lar Sup, Izt 8v),
marroskatu
(Sal, R ap. A). "Ajar" Lar Sup. "Estregar, ajar" Ib.
Erromes soiñeko marruskatua (ajado) jantzirik, Erromaruntz abiatu zen. Etxde JJ 226.
Erromes soiñeko marruskatua (ajado) jantzirik, Erromaruntz abiatu zen. Etxde JJ 226.
sense-4
4.
+
murruskatu
(Foix ap. Lh),
murruzkatu
(L ap. A).
Mascullar, chapurrear.
Bekhatu da othoitzik ez egitea edo eginik ere, eskarnio bat bezala marruskatzea. Arb Erlis 301. [Ohoin] batzuek, alegia, otoitzean zerbeit murruskatzen badautzute ere. HU Zez 35. Orai, frantsesa nolazpeit murruzkatzen hasi orduko, eskuaraz mintzatzeko ahalke. Ezale 1897, 174b. Frantses liburu zonbait ere bazituen eta guti edo aski entseatu zen anglesaren marruskatzerat. Lf ELit 256.
v. tbn. Barb Sup 10 (murruskatu).
Bekhatu da othoitzik ez egitea edo eginik ere, eskarnio bat bezala marruskatzea. Arb Erlis 301. [Ohoin] batzuek, alegia, otoitzean zerbeit murruskatzen badautzute ere. HU Zez 35. Orai, frantsesa nolazpeit murruzkatzen hasi orduko, eskuaraz mintzatzeko ahalke. Ezale 1897, 174b. Frantses liburu zonbait ere bazituen eta guti edo aski entseatu zen anglesaren marruskatzerat. Lf ELit 256.
v. tbn. Barb Sup 10 (murruskatu).
sense-5
5.
Raspar, raer; erosionar.
"Cepillar la madera. Marrusketu ongi sorallue
"
Izeta BHizt2.
v. marrusketatu.
Gaztañadi ta pagadiak marruskatu dituen erreka garbiaren okerruneak agertzen dira. ADonostia Itzald II 11. Aiztoz marruska dute [txerria] geldi dedin garbi, / orbel gaiñean, lotan dagola dirudi. "Lo han raído" . Or Eus 137. Itxasontzietako pertzaundiak marruskatu-margozteko. "Picado, raspado y pintura" . EAEg 29-4-1937, 1585.
Gaztañadi ta pagadiak marruskatu dituen erreka garbiaren okerruneak agertzen dira. ADonostia Itzald II 11. Aiztoz marruska dute [txerria] geldi dedin garbi, / orbel gaiñean, lotan dagola dirudi. "Lo han raído" . Or Eus 137. Itxasontzietako pertzaundiak marruskatu-margozteko. "Picado, raspado y pintura" . EAEg 29-4-1937, 1585.
sense-6
Eta lan hura bakharrik ezaxolaki, nolazpeitka egiten, larri larria murruskatuz, artatzea balio ez balu bezala. Dih MarH 49 (ap. DRA).
sense-7
7.
"(G-to, BN-baig, Sal, R), revolver, embadurnar"
A.
sense-8
8.
murruskatu.
Tratar, analizar.
Mintzaldi eta ikhusteko molde batzuen murruskatzea. Herr 24-5-1962, 2.
Mintzaldi eta ikhusteko molde batzuen murruskatzea. Herr 24-5-1962, 2.
sense-9
9.
murrusketu
(AN-larr ap. Asp Leiz2). Gruñir. Cf. VocNav: "Murrusquiar, gruñir los cerdos cuando tienen hambre (Valle de Odieta)".
sense-10
10.
(Uso sust.).
Restregón, frotado, frote.
"
Izara hauei labadorak marruskau earra eman diye
"
ZestErret.
marruskatu
-
marruskatu. Tr. Documentado al Norte des...
-
1. (G, AN, L, BN, Ae, Sal, S, R; SP, Ht ...
-
(Fig.). Atormentar; castigar, golpear. E...
-
2. (Lar→H). "Desmenuzar" Lar. Haren bi...
-
Fracturar(se). Dena den, lazpabost ezür...
-
3. (Gc ap. A; Lar Sup, Izt 8v), marroska...
-
4. + murruskatu (Foix ap. Lh), murruzkat...
-
5. Raspar, raer; erosionar. "Cepillar la...
-
6. murruskatu. Hacer (algo) de cualquier...
-
7. "(G-to, BN-baig, Sal, R), revolver, e...
-
8. murruskatu. Tratar, analizar. Mintzal...
-
9. murrusketu (AN-larr ap. Asp Leiz2). G...
-
10. (Uso sust.). Restregón, frotado, fr...
<< latz 0 / 0 mehe >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
