OEH - Bilaketa
14 emaitza laburkiro bilaketarentzat
goiburua
zauri.
tradizioa
Tr. Documentado desde los primeros textos tanto al Norte como al Sur. La forma zaori se encuentra en Añibarro. En DFrec hay 45 ejs. de zauri.
sense-1
1.
(gral.; Mic 7v, SP, Urt I 55, Ht VocGr , Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN , Hb, Gèze, VocCB , Dv, H, VocB , Zam Voc
),
zaori (V-arr)
Ref.:
Bon-Ond 141;
A (zauri, zaori);
Iz ArOñ (sauri);
Etxba Eib;
Asp ANaf;
Elexp Berg
.
Herida, llaga, úlcera. "Llaga" Mic 7v. "Herida grande. Gutxi erabilia, orain erida entzuten baita ia bakarrik" Elexp Berg. .
Zaurietan kuradu eta, / ama, nagozu oera. Mondr 44s. Zer ete da andra erdiaen zauria? MLastur 1. Nola zagoen kurutzian oro zauriz bethia. E 29. Zure orduko doloriak eta bihotz zauriak. Ib. 31. Eta hurbildurik lot zitzan haren zauriak. Lç Lc 10, 34 (He, Brunet, Ol, Leon, Ker, IBk, IBe zauri; Oteiza herida, Dv sarraski). Zauriak otzituago dira minago. RS 449. Sendaturik arimaren heriozko zauria. EZ Man I 20. Oñetan eta eskuetan enegatik errezibitu zituen zauriak. Ber Trat 74v. Arrazadura urthatua, narrio zahartua, zauri gaizkoatua, ezta pontu batetako midikuntzaz sendatzen. Ax 93 (V 63). Alboko zauriari ikusiagaz. Cap (ed. 1893) 153. Berritzen ar' iz, Xuria, / nitan, egun guziez, / noizten begiez / egin erautan zauria. O Po 24. Zauri berriak errazkiago serratzen dira eta sendatzen. SP Phil 235. Eta hen eskiak bere zaurietan ezar erazi zeritzen. Bp II 55. Bizioen uzteko dugun ansikabetasunak debekatzen gaitu gure arimako zaurien sentitzetik. Ch I 21, 2. Ezpazira arren pazentziaren armaz lekhü orotarik zerbütxatzen, etzira lüzaz egonen zauririk hartü gabe. Mst III 35, 1. Gelditu zen burutik oñeraño zauri bat egiña. Mb IArg I 107. Zakhurrek urrikalmendu gehiago agertu zuten pobrearen alderat; ezen noizetik-noizerat limikatzen zituzten haren zauriak. Lg II 188. Zure zauriak zahartuak dire. Brtc 251. Harrak kenduz ongarrian / bere zaurietarik. Monho 100. Presentatzentú zauríak. LE Kop 141. Mun-egin bere llaga ta zaoriak. Añ EL1 43 (105 zauri ). Jesu-Kristoren zauri sakratu, hanbat eta hanbat aldiz erreberritu dituenak. Dh 137. Geratuko jako lagunari zauri bat bijotzaren erdijan. fB Ic III 336. Ala egiñ zaizkigu / zauriak oñetan. Echag 259. Nik egin ogenez / hori düzü zauria. Etch 110. Eta idiki zion / buruan zauria. It Fab 114. Zauriak edo ebakiak olio-ardoakin igortzi. Lard 412. Mozten ditu beraz adar lodituak eta arbolari egiten dioizki zauri batzuek behinere sendatuko ez direnak. Dv Lab 348. Zauri zarrentzat. Ur Dial 78. Proximuaren ehaitia, zauri egitia. CatS 48. Ez eutsanean ikusten zauririk. AB AmaE 266. Leonek sendatzen ziozkan edo lotutzen zauriak. Bv AsL 160. Jesu Kristok ziozkan / zilatu bortz zauri. Zby RIEV 1908, 414. Ezpalitz hilen eta bizien zauri berritzea. HU Aurp 204.
( s. XX) Zauri andiak gorputzean ebazala. Echta Jos 203. Maitasunaren indar ta zauriak bazekizkiñat. Zauri gozoak ditun oiek. Ag G 335s. Zauri au ola egin diñat. Or Mi 70. Loiolan bere zauritik sendatu. JE Ber 59. Egur ezearen kea / goiak du kolore: / egunaren atariruntz / zauri bat, gordiña, / odol-bearrean urre. Ldi BB 106. Ene Bizkaiko miatze gorri / zauri zarae mendi ezian! Laux AB 79. Berehala harrek hartu ziozkaten zauriak. Zerb IxtS 77. Eta leen biotz zoribete izandakoa, zauri bizi, miñez errea biurturik. Erkiag Arran 155. Lenen-lenengo alkarren zauriak osatu. Bilbao IpuiB 272. Orrelako zauriak, ordea, ez dute aunditasun ortako abereak gaizkitzen. Anab Poli 103. Badira ere mementoak, hobe baitira zauri batzu ez kitzikatu. Larz Senper 124. Bere erhia usua zarion zauri batean sartzen. Ardoy SFran 129s. Nere jaun Don Kijote zauri edo erorka dalakotik sendatzen bada. Berron Kijote 175. Lurrean dirauan arteiño erakutsiko dau mazpil orren zauria. Onaind STeresa 50. Lasaiki jokatzen badu, zauria etorri leiteke zirkulazioko ezbearretatik. Ostolaiz 154. Iñun ez zauririk, ez odolik ez eban agiri. Gerrika 142. Ezin sendatu ziozkaten bere zangoetan gerlako zauriak. Larre ArtzainE 132. Zauri gaizkoatuak gorputz osoa ustel ez zezan. MEIG IX 96.
v. tbn. RG B 12. Mat 205. Harb 305. FórmElg 492. Hm 126. Arg DevB 230. Tt Onsa 38. Gç 86. Mong 591. He Gudu 55. Zuzaeta 83. AstLas 25. CrIc 163. Mg PAb 119. VMg 98. Gco I 420. AA I 399. JJMg BasEsc 266. Astar II 146. Zav Fab RIEV 1907, 29. Jaur 166. Izt C 40. MSIgn 351. ChantP 348. Aran SIgn 99. Laph 199. Noe 47. Arr May 136. Jnn SBi 30. Lap 152 (V 68). Arb Igand 145. Ip Hil 135. Azc PB 345. Itz Azald 195. CatJauf 29. Goñi 57. EEs 1916, 253. Urruz Zer 49. Kk Ab I 39. A Ardi 123. GMant Goi 59. ArgiDL 101. Ox 104. Altuna 51. Jaukol Biozk 9. Alz Ram 128. Etcham 119. Enb 101. FIr 171. Barb Leg 68. Ir YKBiz 267. ABar Goi 70. TAg Uzt 315. Iratz 161. Lf Murtuts 38. Zait Sof 197. SMitx Aranz 114. NEtx Nola 19. Etxde AlosT 66. Mde Pr 188. Arti MaldanB 198. Ugalde Iltz 16. Gand Elorri 97. Vill Jaink 161. Salav 96. Ibiñ Virgil 99. Xa Odol 167. Azurm HitzB 42. Balad 164. Etxabu Kontu 124. Ataño TxanKan 50.
Herida, llaga, úlcera. "Llaga" Mic 7v. "Herida grande. Gutxi erabilia, orain erida entzuten baita ia bakarrik" Elexp Berg. .
Zaurietan kuradu eta, / ama, nagozu oera. Mondr 44s. Zer ete da andra erdiaen zauria? MLastur 1. Nola zagoen kurutzian oro zauriz bethia. E 29. Zure orduko doloriak eta bihotz zauriak. Ib. 31. Eta hurbildurik lot zitzan haren zauriak. Lç Lc 10, 34 (He, Brunet, Ol, Leon, Ker, IBk, IBe zauri; Oteiza herida, Dv sarraski). Zauriak otzituago dira minago. RS 449. Sendaturik arimaren heriozko zauria. EZ Man I 20. Oñetan eta eskuetan enegatik errezibitu zituen zauriak. Ber Trat 74v. Arrazadura urthatua, narrio zahartua, zauri gaizkoatua, ezta pontu batetako midikuntzaz sendatzen. Ax 93 (V 63). Alboko zauriari ikusiagaz. Cap (ed. 1893) 153. Berritzen ar' iz, Xuria, / nitan, egun guziez, / noizten begiez / egin erautan zauria. O Po 24. Zauri berriak errazkiago serratzen dira eta sendatzen. SP Phil 235. Eta hen eskiak bere zaurietan ezar erazi zeritzen. Bp II 55. Bizioen uzteko dugun ansikabetasunak debekatzen gaitu gure arimako zaurien sentitzetik. Ch I 21, 2. Ezpazira arren pazentziaren armaz lekhü orotarik zerbütxatzen, etzira lüzaz egonen zauririk hartü gabe. Mst III 35, 1. Gelditu zen burutik oñeraño zauri bat egiña. Mb IArg I 107. Zakhurrek urrikalmendu gehiago agertu zuten pobrearen alderat; ezen noizetik-noizerat limikatzen zituzten haren zauriak. Lg II 188. Zure zauriak zahartuak dire. Brtc 251. Harrak kenduz ongarrian / bere zaurietarik. Monho 100. Presentatzentú zauríak. LE Kop 141. Mun-egin bere llaga ta zaoriak. Añ EL1 43 (105 zauri ). Jesu-Kristoren zauri sakratu, hanbat eta hanbat aldiz erreberritu dituenak. Dh 137. Geratuko jako lagunari zauri bat bijotzaren erdijan. fB Ic III 336. Ala egiñ zaizkigu / zauriak oñetan. Echag 259. Nik egin ogenez / hori düzü zauria. Etch 110. Eta idiki zion / buruan zauria. It Fab 114. Zauriak edo ebakiak olio-ardoakin igortzi. Lard 412. Mozten ditu beraz adar lodituak eta arbolari egiten dioizki zauri batzuek behinere sendatuko ez direnak. Dv Lab 348. Zauri zarrentzat. Ur Dial 78. Proximuaren ehaitia, zauri egitia. CatS 48. Ez eutsanean ikusten zauririk. AB AmaE 266. Leonek sendatzen ziozkan edo lotutzen zauriak. Bv AsL 160. Jesu Kristok ziozkan / zilatu bortz zauri. Zby RIEV 1908, 414. Ezpalitz hilen eta bizien zauri berritzea. HU Aurp 204.
( s. XX) Zauri andiak gorputzean ebazala. Echta Jos 203. Maitasunaren indar ta zauriak bazekizkiñat. Zauri gozoak ditun oiek. Ag G 335s. Zauri au ola egin diñat. Or Mi 70. Loiolan bere zauritik sendatu. JE Ber 59. Egur ezearen kea / goiak du kolore: / egunaren atariruntz / zauri bat, gordiña, / odol-bearrean urre. Ldi BB 106. Ene Bizkaiko miatze gorri / zauri zarae mendi ezian! Laux AB 79. Berehala harrek hartu ziozkaten zauriak. Zerb IxtS 77. Eta leen biotz zoribete izandakoa, zauri bizi, miñez errea biurturik. Erkiag Arran 155. Lenen-lenengo alkarren zauriak osatu. Bilbao IpuiB 272. Orrelako zauriak, ordea, ez dute aunditasun ortako abereak gaizkitzen. Anab Poli 103. Badira ere mementoak, hobe baitira zauri batzu ez kitzikatu. Larz Senper 124. Bere erhia usua zarion zauri batean sartzen. Ardoy SFran 129s. Nere jaun Don Kijote zauri edo erorka dalakotik sendatzen bada. Berron Kijote 175. Lurrean dirauan arteiño erakutsiko dau mazpil orren zauria. Onaind STeresa 50. Lasaiki jokatzen badu, zauria etorri leiteke zirkulazioko ezbearretatik. Ostolaiz 154. Iñun ez zauririk, ez odolik ez eban agiri. Gerrika 142. Ezin sendatu ziozkaten bere zangoetan gerlako zauriak. Larre ArtzainE 132. Zauri gaizkoatuak gorputz osoa ustel ez zezan. MEIG IX 96.
v. tbn. RG B 12. Mat 205. Harb 305. FórmElg 492. Hm 126. Arg DevB 230. Tt Onsa 38. Gç 86. Mong 591. He Gudu 55. Zuzaeta 83. AstLas 25. CrIc 163. Mg PAb 119. VMg 98. Gco I 420. AA I 399. JJMg BasEsc 266. Astar II 146. Zav Fab RIEV 1907, 29. Jaur 166. Izt C 40. MSIgn 351. ChantP 348. Aran SIgn 99. Laph 199. Noe 47. Arr May 136. Jnn SBi 30. Lap 152 (V 68). Arb Igand 145. Ip Hil 135. Azc PB 345. Itz Azald 195. CatJauf 29. Goñi 57. EEs 1916, 253. Urruz Zer 49. Kk Ab I 39. A Ardi 123. GMant Goi 59. ArgiDL 101. Ox 104. Altuna 51. Jaukol Biozk 9. Alz Ram 128. Etcham 119. Enb 101. FIr 171. Barb Leg 68. Ir YKBiz 267. ABar Goi 70. TAg Uzt 315. Iratz 161. Lf Murtuts 38. Zait Sof 197. SMitx Aranz 114. NEtx Nola 19. Etxde AlosT 66. Mde Pr 188. Arti MaldanB 198. Ugalde Iltz 16. Gand Elorri 97. Vill Jaink 161. Salav 96. Ibiñ Virgil 99. Xa Odol 167. Azurm HitzB 42. Balad 164. Etxabu Kontu 124. Ataño TxanKan 50.
azpiadiera-1.1
(L-ain, B ap. A
)
Zaurin gainen pikoa. "Un coup de taille sur la vieille plaie (c'est mal sur mal)" . O Pr 425 (tbn., con alguna variación, en Aq p. 63, que traduce "sobre cornudo apaleado"; sg. Azkue "herir a alguien en lo más vivo"). Aski gaizki erraten dute jaun mirikuentzat [...]. Behinik behin aitortu behar da ederki badakitela jaun horiek zauriaren gaineko pikoaren ematen. Zerb Artho 32. Baina hori alfer-lana litzateke, eta zauriaren gainean pikoa. MEIG VIII 43.
Zaurin gainen pikoa. "Un coup de taille sur la vieille plaie (c'est mal sur mal)" . O Pr 425 (tbn., con alguna variación, en Aq p. 63, que traduce "sobre cornudo apaleado"; sg. Azkue "herir a alguien en lo más vivo"). Aski gaizki erraten dute jaun mirikuentzat [...]. Behinik behin aitortu behar da ederki badakitela jaun horiek zauriaren gaineko pikoaren ematen. Zerb Artho 32. Baina hori alfer-lana litzateke, eta zauriaren gainean pikoa. MEIG VIII 43.
azpiadiera-1.2
Agirian daramatza indar-azentuaren zauriak: bapedrak (bat bederak), maindre (maindire), mistrio (misterio).MEIG VI 105.
sense-2
2.
Plaga.
(En los ejs. se ref. a las diez plagas de Egipto).
Jainkoak [...] Ejiptora bialdu zituen amar zauri izugarri, emen bat-banaka laburkiro azalduko diranak. Lard 68. Etxe, gela, oi, mai, eta janarietan etzan igela baizik ikusten [...]. Zauri nazkagarri onek ainbeste estutu zituen, non, Faraon jarri zan Moises eta Aaroni eskatzera zauri artatik, arren, atera zitzala. Ib. 69. Israelitak Ejiptoatik ilkhitzen dire hamar zaurien ondotik. Hb Egia 5. Ejiptoaren hamar zauriak deitzen dituzte liburuek. Zerb IxtS 35. Beste zauri bat etor araziko dut Faraonen eta Egiptoaren gainera. Bibl Ex 11, 1 (Urt plaga, Dv, BiblE izurri, Ol gaitz, Ker zigor ).
Jainkoak [...] Ejiptora bialdu zituen amar zauri izugarri, emen bat-banaka laburkiro azalduko diranak. Lard 68. Etxe, gela, oi, mai, eta janarietan etzan igela baizik ikusten [...]. Zauri nazkagarri onek ainbeste estutu zituen, non, Faraon jarri zan Moises eta Aaroni eskatzera zauri artatik, arren, atera zitzala. Ib. 69. Israelitak Ejiptoatik ilkhitzen dire hamar zaurien ondotik. Hb Egia 5. Ejiptoaren hamar zauriak deitzen dituzte liburuek. Zerb IxtS 35. Beste zauri bat etor araziko dut Faraonen eta Egiptoaren gainera. Bibl Ex 11, 1 (Urt plaga, Dv, BiblE izurri, Ol gaitz, Ker zigor ).
azpisarrera-1
ZAURIAK ZAURI.
De tantas heridas, por tantas heridas.
[Errege] aren aurrean iarririk eriotz eder batera ioaten dira zauriak zauri [erleak] . Ibiñ Virgil 112.
[Errege] aren aurrean iarririk eriotz eder batera ioaten dira zauriak zauri [erleak] . Ibiñ Virgil 112.
azpisarrera-2
ZAURI-HATZ.
Cicatriz.
Aurtzaro-ezkero dauzkat zauri-atz arrigarriok. Zait Sof 86.
Aurtzaro-ezkero dauzkat zauri-atz arrigarriok. Zait Sof 86.
azpisarrera-3
ZAURI-BELAR
(L, BN, S ap. Lh; Hb). "Sauge, orvale, ormin, sclarée, toute-bonne (bot.)" Lh.
azpisarrera-4
ZAURIEN ZAURIZ.
De tantas heridas, por tantas heridas.
Zaurijen zauriz indargeturik / irutan kurutz-azpira / jausten da Josu Jainkoa. Enb 103.
Zaurijen zauriz indargeturik / irutan kurutz-azpira / jausten da Josu Jainkoa. Enb 103.
azpisarrera-5
ZAURI-ERTZ.
Labio de una herida.
Alare eztago osabide obeagorik zauri-ertzak burniarekin erretzea baiño. Ibiñ Virgil 103.
Alare eztago osabide obeagorik zauri-ertzak burniarekin erretzea baiño. Ibiñ Virgil 103.
azpisarrera-6
ZAURI-ONDO.
Cicatriz.
Bordetan zakurrek ozkatu egin zutela noiz edo bein, eta zauri-ondoak an zeduzkala. Or Mi 54.
Bordetan zakurrek ozkatu egin zutela noiz edo bein, eta zauri-ondoak an zeduzkala. Or Mi 54.
azpisarrera-7
ZAURI-OSAGILE,
ZAURI-OSATZAILE.
Cirujano.
Asko nekezaleri esan bazeuntsa, etzenduban urtengo emendi beste barberu edo zauri-osagillaren baten premiña baga. Mg PAb 49. Bizkaitarra zarian aldeti eginda daukazu idalgija; ez baña Bizargin, Odolateratzalle, ta zauri-osatzallia zarianeti. Ib. 51.
Asko nekezaleri esan bazeuntsa, etzenduban urtengo emendi beste barberu edo zauri-osagillaren baten premiña baga. Mg PAb 49. Bizkaitarra zarian aldeti eginda daukazu idalgija; ez baña Bizargin, Odolateratzalle, ta zauri-osatzallia zarianeti. Ib. 51.
azpisarrera-8
ZAURIZKO.
Herido, lleno de heridas.
Itunik beti duaz bide bakartijan, / ostaz euren goguak zaurizko soñean. "En cuerpos tan magullados" . Laux BBa 58.
Itunik beti duaz bide bakartijan, / ostaz euren goguak zaurizko soñean. "En cuerpos tan magullados" . Laux BBa 58.
azpisarrera-9
ZAURI ZORO.
Fístula.
Zauri zoroa edo fistulak, guztiz zarrak izanarren [osatuten dauz] . (V-arr). A EY IV 228.
Zauri zoroa edo fistulak, guztiz zarrak izanarren [osatuten dauz] . (V-arr). A EY IV 228.
zauri
-
zauri. Tr. Documentado desde los primero...
-
1. (gral.; Mic 7v, SP, Urt I 55, Ht VocG...
-
(L-ain, B ap. A ) Zaurin gainen pikoa. "...
-
Agirian daramatza indar-azentuaren zauri...
-
2. Plaga. (En los ejs. se ref. a las die...
-
ZAURIAK ZAURI. De tantas heridas, por ta...
-
ZAURI-HATZ. Cicatriz. Aurtzaro-ezkero da...
-
ZAURI-BELAR (L, BN, S ap. Lh; Hb). "Saug...
-
ZAURIEN ZAURIZ. De tantas heridas, por t...
-
ZAURI-ERTZ. Labio de una herida. Alare e...
-
ZAURI-ONDO. Cicatriz. Bordetan zakurrek ...
-
ZAURI-OSAGILE, ZAURI-OSATZAILE. Cirujano...
-
ZAURIZKO. Herido, lleno de heridas. Itun...
-
ZAURI ZORO. Fístula. Zauri zoroa edo fi...
<< ustari 0 / 0
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
