(V-ger-ple-m, G; Lar Sup, msOch 318, Izt, H), iditxo (V-ger), ieltxu (V-ger), ireltso (V-arr), ireltsu (V-ger-m), iretxo (V-ple; msOch 318, Añ (V), Izt), ireltxo, ireltxu, iritxo (V-ger), iratxe (Hb) Ref.: A (ieltxu , iratxo, iretxo), EY I 361; JMB Mund IV 124.
Duende, fantasma, espíritu. "En V-ger-arr-m creen que los duendes son aves y tienen luz en el paladar" A (s.v. ieltxu). " Ireltsuak asto modukoak eidira (V-ger). Txarri antxekoak eidira ireltsuak (V-m)" A EY I 361. " Iditxuek edo iritxuek. Txarrikume antzekuek ixeten ei die (V-ger)" JMB Mund IV 124. Cf. LexBi: "Irachus, brujitos; seres fantásticos, [...] algo así como los gnomos". v. irelu. Tr. Documentado en textos meridionales, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 4 ejs.
Gaxoto irabazia iratxoen da irazia. "Lo mal ganado es de la fantasma exprimido" . RS 301. Sarreran izutu ziran, iratxo edo duenderen bat zalakoan. Lard 400. Iratxoen garaipena da au! [...] kazkabar-erauntsia bezala doa iratxo-taldea. 'Follets' . Or Mi 73. Hil berri baten iratxo edo arima. Mde Pr 371 (HaurB 94 iretxo). Iratxoeri iñolako otoitzik egiten etzitzaielako. "Ad aliquem spiritum" . Or Aitork 78. Alabearra deritzan iratxo beltz ori. Vill Jaink 178. Robinson Crussoeren iratxoakin nabilela berriro. Lasa Poem 117. Scrooge agure zekena Gabon-iratxoek piztutzen duten bezala. MEIG I 80.
v. tbn. Azc PB 77. Mok 17. Zait Sof 24. Etxde JJ 195. Ibiñ Virgil 79. NEtx LBB 232. Ireltxo: Ir YKBiz 213. Ireltxu: Atutxa Mugarra (ap. DRA).