OEH - Bilaketa
26 emaitza burugogor bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (24)
goiburua
itsumendu.
sense-1
(L, BN, R ap. A; Arch VocGr , Dv, H),
itsumentu
,
utsumentu
(S ap. Lh; Gèze).
Ceguera, ofuscación, obcecación. "Le aveuglement du sens, du cœur" H, que cita a He. "Ceguedad, obstinación, terquedad" A. v. itsumen, itsutasun.
Tr. Propio sobre todo de la tradición septentrional, fuera de la cual sólo se encuentra en Mendiburu. Documentado ya en Haramburu, Argaignarats (DevB 60) y Gasteluçar, es especialmente frecuente en autores de los ss. XVIII y XIX. La forma más empleada es itsumendu; hay ütsümentü en Maister, UskLiB (106) e Inchauspe, e itsumentu en Mendiburu. Sólo en Joannateguy se documenta tbn. con el sentido prop. de 'ceguera, estado de ciego'.
O itsumendua! Harb 211. Urrunduak baidire osoki Jainkoaren bizitzetik, bere jakingabetasuna eta bihotzeko itsumendua dela kausa. He Eph 4, 18 (Lç, TB gogortasun, Dv, Ker itsutasun, IBk, Bibl bihotz gogor, IBe burugogor; v. tbn. bihotzeko itsumendu en Gç 127). [Plazeretarik] jiten diren nahaskürak eta ütsümentiak ezteitze üzten ezagützera. Mst III 12, 4. Jauna. Ütsümentian gütüzü. Ib. 41, 1 (Ip ütsümentian; SP itsuturik gaude, Pi itsukerian gagoz). Etzioten [...] eskatu Jesusi senda zitzala beren barrengo itsumentutik eta itsu gelditu ziran adimentuz. Mb IArg I 220. Zenbat giriztino, o itsumendu auhendagarria! diotenak [...]: ez dugu nahi ezagutu Jainkoa gure nausi soberanotzat. Lg I 263. Biziyo hunek erorarazten du itsumenduan. Mih 22. Zer itsumendu, zer erhokeria, ez bilhatzea bizitzea baizen, eta seinduki bizitzeaz konturik ez idukitzea. Dh 205. Zoin da bada handia, gure gobernamenduaren gaixtakeria eta itsumendua. Prop 1880b, 24. Aitortu orde berehala, Jainkoaren gaztigu bat zuela itsumendu hura, egotu zen itsu hemezortzi hilabethez. Jnn SBi 70. Ez othe du harrek ere ezagutuko [...]? Ez! Procopen aita itsumendu handiegian zen. Ib. 139. Gure izpiritua ez bada fedeaz argitua, itsumenduan eta ilhunbetan aurkhitzen bada. Arb Erlis 298. Iruñak gogor egin zion halaber Napoleon Handiari, hunek itsumenduz ezarri zuelarik Espainiako erregetzat bere aneia Joseph. JE Ber 27s.
v. tbn. Brtc 113. Jaur 177. Dv LEd 59 (Cb Eg II 26 nere itsua). Laph 205. Lap 12 (V 8). Zerb IxtS 67. Leon Imit I 1,1.
Ceguera, ofuscación, obcecación. "Le aveuglement du sens, du cœur" H, que cita a He. "Ceguedad, obstinación, terquedad" A. v. itsumen, itsutasun.
Tr. Propio sobre todo de la tradición septentrional, fuera de la cual sólo se encuentra en Mendiburu. Documentado ya en Haramburu, Argaignarats (DevB 60) y Gasteluçar, es especialmente frecuente en autores de los ss. XVIII y XIX. La forma más empleada es itsumendu; hay ütsümentü en Maister, UskLiB (106) e Inchauspe, e itsumentu en Mendiburu. Sólo en Joannateguy se documenta tbn. con el sentido prop. de 'ceguera, estado de ciego'.
O itsumendua! Harb 211. Urrunduak baidire osoki Jainkoaren bizitzetik, bere jakingabetasuna eta bihotzeko itsumendua dela kausa. He Eph 4, 18 (Lç, TB gogortasun, Dv, Ker itsutasun, IBk, Bibl bihotz gogor, IBe burugogor; v. tbn. bihotzeko itsumendu en Gç 127). [Plazeretarik] jiten diren nahaskürak eta ütsümentiak ezteitze üzten ezagützera. Mst III 12, 4. Jauna. Ütsümentian gütüzü. Ib. 41, 1 (Ip ütsümentian; SP itsuturik gaude, Pi itsukerian gagoz). Etzioten [...] eskatu Jesusi senda zitzala beren barrengo itsumentutik eta itsu gelditu ziran adimentuz. Mb IArg I 220. Zenbat giriztino, o itsumendu auhendagarria! diotenak [...]: ez dugu nahi ezagutu Jainkoa gure nausi soberanotzat. Lg I 263. Biziyo hunek erorarazten du itsumenduan. Mih 22. Zer itsumendu, zer erhokeria, ez bilhatzea bizitzea baizen, eta seinduki bizitzeaz konturik ez idukitzea. Dh 205. Zoin da bada handia, gure gobernamenduaren gaixtakeria eta itsumendua. Prop 1880b, 24. Aitortu orde berehala, Jainkoaren gaztigu bat zuela itsumendu hura, egotu zen itsu hemezortzi hilabethez. Jnn SBi 70. Ez othe du harrek ere ezagutuko [...]? Ez! Procopen aita itsumendu handiegian zen. Ib. 139. Gure izpiritua ez bada fedeaz argitua, itsumenduan eta ilhunbetan aurkhitzen bada. Arb Erlis 298. Iruñak gogor egin zion halaber Napoleon Handiari, hunek itsumenduz ezarri zuelarik Espainiako erregetzat bere aneia Joseph. JE Ber 27s.
v. tbn. Brtc 113. Jaur 177. Dv LEd 59 (Cb Eg II 26 nere itsua). Laph 205. Lap 12 (V 8). Zerb IxtS 67. Leon Imit I 1,1.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
