Tr. Documentado sobre todo en textos vizcaínos de los ss. XIX y XX. Se encuentra tbn. en Cardaberaz, Iztueta y autores guipuzcoanos cultos del s. XX. La forma general es osagil(l)e . Hay ejs. no ambiguos de osagilla en Moguel, Zavala, Uriarte, Arrese Beitia y E.M. Azcue (-il- ), y ambas formas en Añibarro, Iturzaeta y Otxolua. Hay además osakille en Enbeita (34). En DFrec hay 3 ejs. de osagil(l)e.
sense-1
1.
(-ille V; Lar, Añ(V), Izt 71v, Dv(V, G), H, Lh),
osagila (-illa Dv(V, G), A),
osakileRef.:
A(osagilla);
EtxbaEib
. Médico."Cirujano"Lar, Añ.
"Sanador", "algebrista", "curandero" Añ."Es muy de temer que no haya sido el pueblo quien dió vida a esta palabra. Hoy es muy conocida y en algunos pueblos corriente"A.
"
Euzki baserrixan, Mandiola ballian, osagille aittua genduan sasoi baten
"EtxbaEib.
Cf. A Morf 88: "Los vocablos osagile y sendagile muy usuales en V y G parecen voces creadas a fines del siglo XVIII". v. sendagile. Osagilleak ekarri ta kuratu ta erregalatu zuten. CbSIgn 29.
Etzenduban urtengo emendi beste barberu edo zauri-osagillaren baten premiña baga. MgPAb 49.
Arimako osagilla edo medikuba. MgCO 16 (v. tbn. osagilla edo mediku en Mg PAb 59, Ur MarIl 86; osagille edo mediku en Goñi 57).
Abogadu letradun ta mediku osagilla onenen atzean banabil. AñLoraS 157 (NekeA 223 mediku osagille).
Mediku eta osagile edo zirujaubak aginduriko osagei edo medizinak. Astar II 90.
Osagilla, gaixoa il ezkero erremedioa esan ebana. ZavFab,
RIEV 1907, 535. Sendagin eta osagille Euskaldunetara begira. IztC 40.
Agertuteko geure arimako zaurijak, eureen osagilla konfesoriari. UrMarIl 58.
Osagillaak jan eragiten dabe batzubetan maijan jarri baño len sabela arinduteko. UrDial 11 (It eruskin, Dv midiku, Ip atxeter).
Osagilla On Juan, zer bear dot egiñ? / Kapote bagarik gaur otzak nauka kikill. ABAmaE 219 (218 osagillea).
Osagilak euki daizuen / orain da beti lotsea, / eurakaz naste dakarrenean / ilgo dot eriotzea. AzcPB 123 (245 osagilea).
Osagilla bat legez, gure arimetako geisotasunak osatutera. ItzAzald 159 (173 osagille).
Osagilleak esaeutsan gibeleko gexoa zala. EchtaJos 310.
Miña artu dau. Osagilliaren billa juan gura ixan dot. Altuna 66.
Osagillai ekiñalak egitteko aginddu eutsen gexua osatuteko. Otx 92 (167 osagille).
Bizkaiko Osagilleen Elkarteari.EAEg 2-12-1936, 437.
Amildegitik erori bide-zan eta osagilleen ustez, amar bat egun daramazki an gorputzak. TxillLet 145.
Zer gura dau besterik, osagilleak bigunkiro osatu dakion baiño?ErkiagArran 99.
Ogeitik gora osagille edo osagille antzeko etorri yakozan jauregira. BilbaoIpuiB 225.
Bestetzu ortzaginlari, bestetzu barneko eritasunen atxeter (osagile) omen. ZaitPlat 13.
Osagileari esaiozue, neskato bat izan zela. ArtiIpuin 82.
Zauriak osagillearen eskuartean artzaiak iarri nai eztituen bitartean. IbiñVirgil 103.
Ebaketa egin bear zala esan eben osagilleak. AlzolaAtalak 67.
Osasundunak ez dabe osagillerik bear. KerMc 2, 17 (HeH osakin; Ol sendagin, Or, BiblE sendagil(l)e, TB, Leon mediku).
Osagillerik onenen eskutan sendatua. BerronKijote 32.
Osagilliak aginduta nenguan derrigorra nebala ebakuntza bat egitia. Gerrika 205 (ib. 106 osakille).
v. tbn.
Ezale 1897, 291a. Lab EEguna 62. SM Zirik 56. Osk Kurl 67. Etxabu Kontu 169. Onaind STeresa 44. Ayesta 88.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.). Osagille-saria ordaintzen ez dutenak.EAEg 29-11-1936, 417.
Osagille-Epailletzak."Tribunal médico"
.Ib. 2-12-1936, 438.
Gudaritzarako gai dala adieraziko duan osagille-agiria.Ib. 28-4-1937, 1578. Patxi Errotak irakurri eban periodikoetan len esaniko erregearen osagille-eskaria. BilbaoIpuiB 226.
Zelan gogoratu ez osagille-idazle au Toledon egon ezkero?AlzolaAtalak 72.
sense-2
2.(
-ille Lar H, Añ (AN))."Capador"Lar.
"Châtreur"H.
v. osatzaile (2).
sense-3
3."Albéitar, [...] (V) osagillea
"Añ.
sense-4
4.(Uso adj.).Bueno para la salud, saludable. Humetan ez dakigu ze janari dan osagillea eta zeiñ kaltegarria. KortazarSerm 128.
azpisarrera-1
OSAGILEAGANA (JOAN, etc.)
(Ir, etc.) al médico. Gexotu zan ugazaba ta joan zan Buenos-Aires-era osagilleagana. EchtaJos 310.
Inok ez eban egin osagilleagana juatekorik.Gerrika 168.
azpisarrera-2
OSAGILETAN.
En busca de un médico. Tximisteak baiño ariñago egin zituan bideak Zuriñek osagilletan. ErkiagArran 73.