Azpisarrerak (sarrerak) (31)
1 o.
Tr. Documentado, tanto al Norte como al Sur, con h y sin ella; ésta parece ser meramente gráfica.
1.
(Lcc),
oh.
(Interj. usada para apelar o invocar). Tr. De uso general, aunque menos frecuente en el s. XX (debido seguramente a motivos estilísticos).
O iaun hona, zu zirade gure kreazalia. E 71. O dollor aldeak. (Bertizarana, 1565). ReinEusk2 105. Garbitzazue eskuak, o bekhatoreák. Lç Iac 4, 8. O klementisimea, o piadosea, o Birjina Maria dulzea. Bet 7. O Aaron aphez handi iuduek altxatua. EZ Man II 69. O aingeru eta arkangeluak! Harb 260. O birjina gelditu zineana. Cap 130. O Kometa, gizonen / lotzazale bortitza! Aleson 25s. O Jesüs-Krist gure Jauna, adoratzen zütüt. Bp II 62. O Birjina Maria klemenziaz, piedadez ta miserikordiaz betea. OA 8. Esker darotzut, o miserikordien aita. Ch III 5, 1. O amuriuaren üthürri ezin agort daitiana, zer erranen düt zützaz? Mst III 10, 2. O Jangoikoaen Ama Santisima [...], artu nagizu Zeugana. Oe 21. O traidore lotsagabea! Cb Eg II 58. Ordu da, o ene arima, altxa gaitezen. Brtc 24. O Maria, zenbat semejante tuen izenean. LE Prog 120. Ezarri tuk, o profanatzailea, / planta hortan Jaunaren tenploak. Iraultza 15. O edertasun anziñakoa, baña beti berria! Non nabill zuzaz azturik, ta zeren billa? AA III 327. Oh, Jainko Jauna! Dh 153. Oh, neure arimia! Begiratu egijozu zeure Jaungoiko onari. fB Ic I 53. Oh santutasun neurribagiaren erallia! Oh pistija amorratua! Ur MarIl 107. Entzun ezak, o gizona! Gy 133. Oh ene Jaungoikoa! Arr May 48. O Egi, Leaburuko elizapeko ttonttor [...] eder ori! A Ardi VI. Bainan, oh, Jainkoa, zuk barka. Barb Leg 67. Baña, o Sabin maite, / maisu jakintsua! Enb 79. O, sorgin maltzur-maltzurra! Bilbao IpuiB 213. O, Mogel maitea, etzaitu azten / zeu jaio ziñañ erriak. Basarri 47. O, Gipuzkoa, maitatu zaitut. Xa Odol 269. O, mundu beltza, oraindik ere / pozaldiak badituzu. Insausti 242.
(Interj. usada para apelar o invocar). Tr. De uso general, aunque menos frecuente en el s. XX (debido seguramente a motivos estilísticos).
O iaun hona, zu zirade gure kreazalia. E 71. O dollor aldeak. (Bertizarana, 1565). ReinEusk2 105. Garbitzazue eskuak, o bekhatoreák. Lç Iac 4, 8. O klementisimea, o piadosea, o Birjina Maria dulzea. Bet 7. O Aaron aphez handi iuduek altxatua. EZ Man II 69. O aingeru eta arkangeluak! Harb 260. O birjina gelditu zineana. Cap 130. O Kometa, gizonen / lotzazale bortitza! Aleson 25s. O Jesüs-Krist gure Jauna, adoratzen zütüt. Bp II 62. O Birjina Maria klemenziaz, piedadez ta miserikordiaz betea. OA 8. Esker darotzut, o miserikordien aita. Ch III 5, 1. O amuriuaren üthürri ezin agort daitiana, zer erranen düt zützaz? Mst III 10, 2. O Jangoikoaen Ama Santisima [...], artu nagizu Zeugana. Oe 21. O traidore lotsagabea! Cb Eg II 58. Ordu da, o ene arima, altxa gaitezen. Brtc 24. O Maria, zenbat semejante tuen izenean. LE Prog 120. Ezarri tuk, o profanatzailea, / planta hortan Jaunaren tenploak. Iraultza 15. O edertasun anziñakoa, baña beti berria! Non nabill zuzaz azturik, ta zeren billa? AA III 327. Oh, Jainko Jauna! Dh 153. Oh, neure arimia! Begiratu egijozu zeure Jaungoiko onari. fB Ic I 53. Oh santutasun neurribagiaren erallia! Oh pistija amorratua! Ur MarIl 107. Entzun ezak, o gizona! Gy 133. Oh ene Jaungoikoa! Arr May 48. O Egi, Leaburuko elizapeko ttonttor [...] eder ori! A Ardi VI. Bainan, oh, Jainkoa, zuk barka. Barb Leg 67. Baña, o Sabin maite, / maisu jakintsua! Enb 79. O, sorgin maltzur-maltzurra! Bilbao IpuiB 213. O, Mogel maitea, etzaitu azten / zeu jaio ziñañ erriak. Basarri 47. O, Gipuzkoa, maitatu zaitut. Xa Odol 269. O, mundu beltza, oraindik ere / pozaldiak badituzu. Insausti 242.
2.
(gral.; Lar, Izt 4v),
oho
(S; Dv, A),
oo
(V-gip),
hoho
(Arch Gram),
ooo.
Ref.: A; Lrq (oho); Elexp Berg (oo).
(Interj. de admiración, sorpresa o contrariedad).
"
Hoho! ho ho!"
Arch Gram
160.
"Harridura adierazteko esklamazioa. Oo, lastimia, eurixa da ta ezin joan plaiara"
Elexp Berg.
Tr. De uso general.
O zein eder diraden bakea ebanjelizatzen dutenén oinak. Lç Rom 10, 15. O zer zelaia, jana ezpalego! RIs 65. O zein miragarri diren / iaun ona zure hitzak. EZ Eliç 242. O zer hiltze latz' enetako! O Po 48. O! zein onetsi, zenbat prezatu behar zaituen ene arimak. SP Phil 530. O ze estratajemea / eroateko mea! BBizk 28. O thira nazazu [...] iragaitzazko konsolamendu guzietarik. Ch III 23, 9. O balie hañbeste arranküra biziuen zañetarik idokitzeko. Mst I 3, 5. O! O! Nik zer egin det? Cb Eg II 33. Ez balin badugu khar gehiago gure salbamenduarentzat, o! ikhara gaiten. Lg II 300. O eta zelako graziyaak. Zuzaeta 95. O! mentura gure adiskideak / Gure gatik dire penatuak. Monho 126. O! Iratzartu zaitezee. Añ LoraS 118. O! ematen balit norbaitek Belengo putzuko ura! AA III 619. Oh! izango dezute zuek aur triste au hiltzeko biotza? Arr GB 35. Oh guk orduan zelako kantuz / dogun Zerua alabauko! AB AmaE 80. Oh!... Gaizkiak igorri errienteri, jaun inzpektorren medioz. HU Zez 211s. O, nere amesak egiak egiak balirake! Ag G 146. O, arrigarri ta entzungarrijak dira ixan osakuntza gauzetan urtiokaz egin diran aurrerapen, iñoiz amesetan be gogora etorri etxakiezanak gu baño lenagokoei! Kk Ab I 20. Oho puttiko, zer arrakasta! Ox 114. Ooo! Artxintxar duk eta... Lek EunD 26. Oh! izitzeko ere bada, egiazki! Barb Sup 116. O! Zer zabiltz baña orrenbeste neke artzen neregatik? NEtx Antz 88. Ooo! --arritu zization Katin. Iraola 134. Oh! Zer erloju ederra! Izeta DirG 112. Gizonak airean, harat jauzi, hunat jauzi! Oh!... Oh!... Oh!... JEtchep 42. Orratiok, o! Gabontzaren etxera gautxoriak eldu lapurretan. Erkiag BatB 144. Eta, hanitz ikusiz, laster jujatzen ikasten duk... Hoo... Larz Iru 54. Ereman zuten Donibanera, medikura. O!, ez otoan, ez, bainan karrosan. Etchebarne 61. O! Aundia dek au! JAzpiroz 150.
O zein eder diraden bakea ebanjelizatzen dutenén oinak. Lç Rom 10, 15. O zer zelaia, jana ezpalego! RIs 65. O zein miragarri diren / iaun ona zure hitzak. EZ Eliç 242. O zer hiltze latz' enetako! O Po 48. O! zein onetsi, zenbat prezatu behar zaituen ene arimak. SP Phil 530. O ze estratajemea / eroateko mea! BBizk 28. O thira nazazu [...] iragaitzazko konsolamendu guzietarik. Ch III 23, 9. O balie hañbeste arranküra biziuen zañetarik idokitzeko. Mst I 3, 5. O! O! Nik zer egin det? Cb Eg II 33. Ez balin badugu khar gehiago gure salbamenduarentzat, o! ikhara gaiten. Lg II 300. O eta zelako graziyaak. Zuzaeta 95. O! mentura gure adiskideak / Gure gatik dire penatuak. Monho 126. O! Iratzartu zaitezee. Añ LoraS 118. O! ematen balit norbaitek Belengo putzuko ura! AA III 619. Oh! izango dezute zuek aur triste au hiltzeko biotza? Arr GB 35. Oh guk orduan zelako kantuz / dogun Zerua alabauko! AB AmaE 80. Oh!... Gaizkiak igorri errienteri, jaun inzpektorren medioz. HU Zez 211s. O, nere amesak egiak egiak balirake! Ag G 146. O, arrigarri ta entzungarrijak dira ixan osakuntza gauzetan urtiokaz egin diran aurrerapen, iñoiz amesetan be gogora etorri etxakiezanak gu baño lenagokoei! Kk Ab I 20. Oho puttiko, zer arrakasta! Ox 114. Ooo! Artxintxar duk eta... Lek EunD 26. Oh! izitzeko ere bada, egiazki! Barb Sup 116. O! Zer zabiltz baña orrenbeste neke artzen neregatik? NEtx Antz 88. Ooo! --arritu zization Katin. Iraola 134. Oh! Zer erloju ederra! Izeta DirG 112. Gizonak airean, harat jauzi, hunat jauzi! Oh!... Oh!... Oh!... JEtchep 42. Orratiok, o! Gabontzaren etxera gautxoriak eldu lapurretan. Erkiag BatB 144. Eta, hanitz ikusiz, laster jujatzen ikasten duk... Hoo... Larz Iru 54. Ereman zuten Donibanera, medikura. O!, ez otoan, ez, bainan karrosan. Etchebarne 61. O! Aundia dek au! JAzpiroz 150.
(Precediendo a un sust. o sintagma nominal).
O dolore eta lastima ezin kondatuzkoa. EZ Man I 45. O dohakabetasuna! O miseria! Harb 130. O espantua! Hm 205. O ilusioneak, o adimendu itsuak! Gç 30. O guztion ahalkagarrizko gauza ezin sofrituzkoa! ES 168. O zelüko ziotatiaren egoite ezinago dohatsia! Mst III 47, 1. O aserre, ta gorroto paregabea! Cb Eg II 173. Halarik ere, o, itsumendua! hobeki yarraikitzen gaizko kreatura ezdeus bati. Lg I 335. O bekatu madarikatuak, noiz akabatuko dire? LE Prog 100. O egunak! O ekandubak! Mg PAb 212. O! Denbora doakabeak! AA III 516. O etsimendua! O errabia! Dh 155. O! mundu bat osua arritzeko gauza! AB AmaE 99. O umiltasun miragarria! Bv AsL 121. O gaur eguneko yakintzea! Kk Ab II 136.
O dolore eta lastima ezin kondatuzkoa. EZ Man I 45. O dohakabetasuna! O miseria! Harb 130. O espantua! Hm 205. O ilusioneak, o adimendu itsuak! Gç 30. O guztion ahalkagarrizko gauza ezin sofrituzkoa! ES 168. O zelüko ziotatiaren egoite ezinago dohatsia! Mst III 47, 1. O aserre, ta gorroto paregabea! Cb Eg II 173. Halarik ere, o, itsumendua! hobeki yarraikitzen gaizko kreatura ezdeus bati. Lg I 335. O bekatu madarikatuak, noiz akabatuko dire? LE Prog 100. O egunak! O ekandubak! Mg PAb 212. O! Denbora doakabeak! AA III 516. O etsimendua! O errabia! Dh 155. O! mundu bat osua arritzeko gauza! AB AmaE 99. O umiltasun miragarria! Bv AsL 121. O gaur eguneko yakintzea! Kk Ab II 136.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
