(G, AN-gip-5vill, BN-lab), zoinen (H), zuinen (S) Ref.: A (zeiñen, zuiñen); Gte Erd 306 .
(Adv.). (Empleado en frases exclamativas o ponderativas; con adj., adv. o equivalente; el verbo lleva -(e)n). Qué, cuán. "Zeiñen (G), ¡cuán! Es palabra pleonástica, que contiene dos veces el sufijo comparativo -en. Zeiñen ederra! (G-to) ¡cuán hermoso!" A. "Zuiñen gaiza eztia! ¡Qué cosa tan dulce!" Ib. "Zeinen ongi artzen dion adrendua (AN-5vill)" Gte Erd 306. "Zeñen ona den (AN-gip)" Ib. 306. "Zeinen ederra den (BN-lab), zeinen ona zara (AN-5vill), [...] zuiñen goxo den gure ama (S), zuiñen hun ziren (S), zuiñen hunkirik ziren parropiantak oro (S)" Ib. 306. v. zein (IV). Tr. En la tradición septentrional es general en textos suletinos. Se encuentra también en la traducción mixana de A. Rodriguez y en Duvoisin, Barbier (Sup 57 zoinen ), Iratzeder y Mattin. Al Sur, antes del s. XX sólo lo emplean Aguirre de Asteasu, Arrese Beitia (AmaE 115 zeñen ), Otaegui y Apaolaza. Posteriormente es frecuente en autores guipuzcoanos y lo emplean también los vizcaínos Bilbao y Gandiaga (Elorri 195 zeiñen ). Para la distribución de las variantes v.zein.
Gero zuzaz / zeinen luzaz / ukaturik nagoan. O Po 7. Ikhusi behar dügü zeiñen ederki, espiritualki eta goraki mintzo den onsa hiltzeko bidiaz. Tt Onsa 71. Ikhusiren düzü zuñen aphür eta kasi ezdeus den, zer ere gük egiten beitügü. Mst I 18, 1. Poroanzaz ezagutuz bekatu hartzaz naturaleza gutan zoiñen satsutia izan den. AR 288. Ejenplo onek, nere Kristauak aditzera ematen du, zeñen asmo garbiakin artu bear dan matrimonioko Sakramentua. AA III 395. Zoinen tontoak ziren! Arch Fab 163. Nik-ere badakit zeinen bozik bethe dituzun haren nahikari xumeenak. Dv LEd 143 (v. tbn. 65). Libertatia zuiñen eder den! ChantP 62. (292 zoinen) O zer momentu etsimenkaitzak! / Zeñen ikaragarriak! Otag ( in FrantzesB II 129 ). O, birjinitatia, o xahütarzüna, zoinen eder ziren! Ip Hil 47 (Dial 19 zuñen). Mikaela, begira zeñen gozoa dagoan esnea. Apaol 52.
( s. XX) Ai zein ona den Ama Birjiña eta zeñen boitz ona duen. Goñi 30. Orra Apostoluak zeñen garbi esaten digun. Inza Azalp 28. Ona zeñen ikusteko ederra. Ib. 31. Fiyatu banitz zeñen ederki / farra egingo zenduan. Tx B I 68. Orra zeñen ederki. Lab EEguna 78 (v. tbn. SuEm 197). Ai, zeñen luze zuen urreneko / maitaldiaren beroa. Ldi BB 32. Zeru eztiaren pean zoinen den xoragarri! Iratz 53. Zeñen egun zoragarria izan zuten mutill eder bat jaio zanean. JAIraz Bizia 120. Gabrielak zeiñen argiki mintzo iduri duen lehenengo hiru ahapaldietan eta zeiñen lauso eta adigaitza den, aitzitik, azkenengoa. Mde Pr 171 (Ib. 48 zuiñen). Ikusiz zeinen kaltegarri den euskara baturik ez izaitea. Ib. 52. Zeñen laburra izan zan nere zoriona. NEtx Antz 82. Zeiñen errez ta zeiñen pozez begiratuten eutsan Don Pauliñok sakristauko ate-ertzetik Luki-Andiri. Bilbao IpuiB 125. Itsaso-bazterreko erriak, zeñen poliki ikusten ziran pasa-ala. Anab Aprika 103. Zeiñen ukigarriki adiraztera eman duen gizonaren patu beltz au. Vill Jaink 121. Zeñen ongi ta zeñen seguru egongo ziñan antxe. MAtx Gazt 18. Olakoetan gogoratzen da bat, zeñen gauza tristea dan gazterik guraso gabe gelditzea. Salav 29. Ene! Zeiñen argal dagoen ene zezena sapelar gurian. Ibiñ Virgil 40. Zoñen pulitak diran ixterrak ageri! Mattin 138. Ai zeñen errez artzen dizkagun / guk bestiari neurriak. Uzt LEG II 29. Ongi agerian ageri zuen zeiñen argi ta bereiziki eman izan zitzaion Rozinante izena. Berron Kijote 111. Ik eztakik, eta nik bai, bazekit / gure Manueltxo laztanari / zeñen eder zaion Euskalerriko / txistu-soñua. (In MEIG I 78 ). Zeñen gutxi pentsatzen genduan, gero alkarrekin zenbat eta zenbat samintasun eraman bearko genduan. Alkain 28s. Ikusten al dituk mendi-egal auek, zeñen eder ta ezeak dauden? Ataño TxanKan 43.
v. tbn. Osk Kurl 183. Zeñen: Zab Gabon 66. Alz STFer 113. Ill Pill 20. Lek SClar 129. Zeiñen: Or in Gazt MusIx 216. JAzpiroz 13. Zuñen: Etch 310. CatS VI. In Etcham 227. Zuinen: Const 13.