Tr. Documentado en textos meridionales desde mediados del s. XVIII, y en los autores septentrionales de los ss. XVI, XVII y XVIII (tbn. hallamos algún ej. moderno, en Lafitte). Las forma más usuales son tallu al Sur y t(h)aillu al Norte. Leiçarraga y Etcheberri de Sara emplean la forma thaillu.
sense-1
1.
(-illu Lar, A(que cita a Ur), -allu Lar, Añ, H(V, G)). Talle, porte, estatura."Estatura"Lar.
"Forme extérieure du corps"H.
"Stature"Ib."Talle, estatura"A.
v. taila(2). Ikhusi nahiz zabilan, zein zen Iesus eta ezin zezakeen jendetzearen kausaz, ezen thaillu xipitako zen. LçLc 19, 3 (He xume, Dv, Leon ttipia, Oteiza, BiblE txikia, Ol ñarroa, Or ñañoa, Ker gorputzez txikia).
[Eskualdunak] kolore eta iduri ederretakoak, habilak eta gorputz thaillu onetakoak. ES 121.
Erregerén soldadotáko ezpada admititzen eztuéna tallu, indár ta gañaráko bear dirénak. LEOrden 35.
Zuetatik nork pensatuaz luzatu dezake bere gorputzaren tallua beso batean? UrMt 6, 27 (He, EvL, SalabBN thai(l)la, Samper estatu, Hual luzegu, Ip handitarzün, Echn talla, Ur (V) luzetasun).
sense-2
2.
(H (th-); thaillu SP Dv y A (que cita tbn. a Ax); t(h)allu H). Clase, especie; modo."Façon, sorte. Bizitzeko thaillua, façon de vivre"SP.
Iauna zu saindua zara, / ezta zure taillurik. Hm 84.
Kofesatzean ezta erran behar presuna ez etxea, baizik edo ezkondua da edo birjina da edo taillu hartakoa da. Harb 180.
azpiadiera-2.1
(Como segundo miembro de comp.).Duvoisin traduce 'grossier, en parlant de personnes', citando a Axular y 'principaux' citando el ej. de Etcheberri de Ziburu. Sorginak dira iende thaillu batzuk zeiñek (diotenez) arnegatzen baitute bere egiazko Iainkoaz. Mat 106.
Zer berze oihal taillu duzu. Volt 250.
Bi bekhatu thaillu, bata orijinala eta berzea aktuala. EZEliç 93.
Obra miserikordiazkoak edo bertze manu thailluak. EZMan II 47.
Bertze ioko thaillu bat iokatzen du. Ax 65 (V 42).
Iende thaillu batzuek, maliziarik eta enganamendurik baizen eztirenek, den sainduenak baiño buruak gogorrago dituztela.Ib. 150 (V 99).
Gure bizitze taillua ethorkizuneko esperanzetara ordenatzea. SPPhil 298.
Debozionea dagotela jende-thaillu guziei, zer ere ofizio eta estatu duten. Ib. 11.
Zure amudioaren, / hau da obra thaillua! / Ian dut zure semearen, / gorputz preziatua. ArgDevB 203.
Jakin bezate obligatuak direla ohore thaillu guziak errendatzerat bere nausiei. He1 Tim 6, 1 (TB suerte
).
azpiadiera-2.1.1
Especie de, (cosa) a modo de. Etxekoak onthutsik sartzen dira ihitze thailu hortan. LfGH 1924, 392s.
sense-3
3.(-allu Lar, Añ, H (V, G); -illu Izt 60v; thallu L ap. Lh; H). Estatua, escultura; ídolo. "Estatua" Lar y Añ. "Statue, sculpture" H. v. taila (3), taxu(2). Urrezko tallu edo estatua bat. Ub 51. Estátua edo tállua. LE Urt ms. 132r. Don Manuel de Agote Erri onetako jaiotarrak bere kostuz goratu dio tallu bat zazpi oñ luzeko irozpearekin. Izt C 475. Loten emazteak [...], gibelerat behatu baitzuen, ordu berean gatz tallu edo potret bat bilhakaturik baratu zen. Etcheberry 23. Ikus zazute mundua, berriro tallu ustelak adoratzen. Etxeg EE 1882c, 563. Tallu bat eregi begio / Bizkaiak marmolki arriz. AB AmaE 148. Metarri gaiñ eta txokeskietan dagozan santuen tailluak. Ag Ioan 190.
sense-4
4."Medalla, (c.) tallua, taillua
"Añ.
sense-5
5."Addictio in diem, urliari prezio thaillu batean gauza ematea, egun thaillu batez jabeak edo bertze zenbeitek gehiago ematen eztuen landan
"Urt I 139.
azpisarrera-1
TAILUA EGIN.
Simular. Moiseren legearen laudatzeko thaillua / hastetxoan eginen du, trunpatzeko Iudua. EZMan I 67.
azpisarrera-2
TAILU-IRUDI.
Estatua. Igesi zebillen gaizkille artes bat bezela, tallu-idurian sutaratua ta errea izandu zala. AranSIgn 100.
Tallu-irudi eder bati alboetatik begiratzen zaion eran. Ib. 200.
azpisarrera-3
TAILUTAKO(thaillu- SP Dv; thallu- H). "Ene thaillutakoa da, il est de même façon que moi" SP. "Thaillutako, qui est de la façon de" Dv.
azpisarrera-4
TAILUZ(-ill- L ap. A; thailluz SP Dv; thalluz H (s.v. thallu)). "Zer nahi den thailluz, de quelque façon que ce soit" SP. Berze maneraz Paillartak, berzez Lukurariak / berze thailluz mendekosak, berzez berriz Nagiak. EZMan I 109.
Halako moldez, thailluz, eta suertez aitzinerat gobernatu, non azken finean, Iainkoaren miserikordiarekin batean erdiets dezagun guretzat ordenaturik eta prestaturik dagoen bozkarioa. Ax 152 (V 100).