Tr. Documentado en autores meridionales (y en Mirande) desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 32 ejs. de murgildu, meridionales. La forma de part. murgil se encuentra en algunos autores del s. XX, como Orixe (Eus 370), Gaztelu (MusIx 85) y N. Etxaniz (LBB 245).
sense-1
1.
(V, G; Lar, Dv(G), H),
morgildu (H),
morgoildu (H)
Ref.:
A;
ElexpBerg(murgilddu)
. Sumergir(se), zambullirse; hundir(se)."Chapuzar", "sumergir", "zabullir" Lar.v. MURGIL EGIN; hondatu. Nere pekatuen denboral gaisto onek murgildu ta onda ez nazala. CbEg II 52.
Murgildu edo mus eginik uretan, dendatu zan arrapatzera. VMg 6.
Pekatuzko itxasoan murgildu ziranak. AntZerBid 21 (ap. DRA).
Ontzia iñoiz murgilduz iñoiz gaiñeratuz onontza dator. OrMi 147 (v. tbn. Aitork 385).
[Ibaiaren] altzuan murgildu baita neska liraña. LauxBBa 72.
Ur-ontzitxoan murgildu [txoria]. LdiBB 30.
Itxaso asarre onetan, bein murgildu, gero azaleratu, ez galduko bai galduko. IbargGeroko 46.
Parafin urtuzko ontzi bero batean murgil zedin [eskua]. MdePr 331s.
Aren agintariak Itxaso-Gorrian murgilduta dauntza. OlEx 15, 4 (BiblE murgildu; Urt ondoratu, Dv, Ker it(h)o, Ur, Bibl hondatu).
Eguzkia Otoioren atzean ostendu eta itsasoan murgildu zala. ErkiagArran 46.
Adiskide ustekoak murgildu zuen putzutik ateratzen badu. MEIG I 183.
v. tbn. Aran SIgn 211. Ag Kr 209. TAg Uzt 40. JMB ELG 80. Etxde JJ 207. Akes Ipiñ 30. Anab Poli 106. Zait Plat 119. Gand Elorri 149. Ibiñ Virgil 92. Etxabu Kontu 194.
azpiadiera-1.1
(Part. en función de sust.).Ahogado.v. 1 ito. Murgilduen krisallu zurbil ikaratietatik. 'Noyés'
.OrMi 65 (v. tbn. 64).
azpiadiera-1.2
(V-gip), murkildu. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg (murgilddu).(Fig.)."
Korputz et'arima murgildu zan autu artan
"EtxbaEib.
"
Liburu artian murgildduta bizi da
"ElexpBerg.
Eziñesan-alako gozotasunez anima ase ta murgildurik. AranSIgn 12.
Badu an, nik uste, olerkariak naiko non murgildu ta non ikasi. Markiegi(
inLdiIL 9
).
Iberia osatzen duten erriak azkatasunean, aurrerapenean eta asetasunean murgilduko dirala.EAEg 30-12-1936, 681.
Yainkoagan murgildurik gaudela. OrQA 98.
Gogoeta sakon zailetan murgildua iduri. MdePr 138.
Maitakerizko irritsetan atsegiñez murgildurik. EtxdeJJ 267.
Jainkoaren ikustean murgilduko gerala. VillJaink 139.
Griña txarretan murgildurikan. Olea 102.
Gogarketa sakonean murgiltzen dira pizkaka pizkaka. OnaindSTeresa 78.
Erriko naste geienetan beti legez murgildurik. Gerrika 257.
Bibliografia lanean zeharo murgildu baino lehen. MEIG IV 96.
v. tbn. TAg Uzt 74. Zait Sof 26. Txill Let 116. Osk Kurl 31. Ibiñ Virgil 25. Zendoia 125. Murkildu: Gand Elorri 127.
azpiadiera-1.3
Introducir(se), quedar inmerso. Eskua murgildu dizute illunpe artan, ta ona geroxeago liburu bat atzituta agertu. LdiIL 76.
Eliz-barruko illuntasunean murgildu baiño len. EtxdeJJ 34.
Gianetto murgildu zan bertan [belar legor-metan]. NEtxAntz 139.
Ango pagadi zabal aietan / ikusten dira murgiltzen. UztSas 168.
v. tbn. TP Y 1934, 172. Txill Let 22. MEIG VII 123.
azpiadiera-1.4
(V-gip). Bucear."
Biar eban murgildutzia ibaixan bestekalderañok
"EtxbaEib.
"
Uretan murgildute fuen zen (V-gip)"GteErd 225.
sense-2
2.
(V-m, Gc ap. A). Mojar(se), empapar(se)."Calarse"A.
Leiaka ari dira beren bizkarrak bustaldi luzeetan murgiltzen. IbiñVirgil 77.
sense-3
3."(G-goi), convencer"JMBAt.
sense-4
4.Humillarse. Biotz urrikaldu ta murgildua. "Humiliatum"
.OrAitork 115.