8.4.7.2. 3/1983 Legea, ekainaren 15ekoa, Hizkuntza-normalizazioari buruzkoa[986]

Prozesu historiko zentralista mendeak igaro ahala areagotu zen, eta horrek bi ondorio oso negatibo izan ditu Galiziarentzat: alde batetik, aukera deuseztatzea instituzio propioak eratzeko, eta, beste aldetik, gure benetako kulturaren garapena eragoztea inprenta kultura modernoen garapen handia sustatzera zetorrenean.

Despertsonalizazio politiko horren eta kultura-marjinazio horren mende, Galiziako herria gero eta txiroago bihurtu zen. xviii. mendean, ilustratuek jada salatu zuten pobretze hura, eta, xix. mendearen erdialdetik aurrera, txirotze horren aurka etengabe borrokatu ziren gure nortasunaren desintegrazioa saihesteko beharraz jabetuta zeuden galiziar guztiak.

1978ko Konstituzioak, gure eskubide autonomikoak nazionalitate historiko gisa aitortuz, ahalegin eraikitzaile bat abiarazi zuen, betiere gure nortasun kolektiboa eta haren indar sortzailea erabat berreskuratzeko.

Berreskuratze horren funtsezko faktoreetako bat hizkuntza da, gure nortasunaren bizi-muina baita. Hizkuntza da galiziarren sorkuntza kolektiborik handiena eta jatorrena; gure erkidegoari barne-batasuna ematen dion benetako gogo-indarra da hura. Gure herriaren iraganarekin lotzen gaitu hizkuntzak, gure herriaren ondare bizi gisa jasotzen dugulako hizkuntza, eta gure herriaren etorkizunarekin lotuko gaitu hizkuntzak, hizkuntza hori guregandik jasoko baitu gure herriak nortasun komunaren legatu gisa. Eta gaur egungo Galizian funtsezko lotura da hizkuntza bertako lurraldean bizi diren galiziarren eta mundura emigratu duten galiziarren artean.

Lege honek, Konstituzioaren 3. artikuluan eta Autonomia Estatutuaren 5. artikuluan ezarritakoaren arabera, galizieraren eta gaztelaniaren berdintasuna bermatzen du Galiziako hizkuntza ofizial gisa, eta galizieraren normalizazioa bermatzen du, gure herriaren berezko hizkuntza gisa.

Arrazoi horiengatik, Galiziako Parlamentuak onetsi zuen, eta nik, Galiziako Estatutuaren 13.2 artikuluarekin bat etorriz, eta Xuntari eta haren Presidenteari buruzko otsailaren 23ko 1/1983 Legearen 24. artikuluarekin bat etorriz, erregearen izenean, Hizkuntza-normalizazioari buruzko Legea aldarrikatzen dut.

1. artikulua

Galiziera Galiziako berezko hizkuntza da.

Galiziar guztiek dute hura jakiteko eginbeharra eta[987] erabiltzeko eskubidea.

2. artikulua

Galiziako botere publikoek galizieraren eta gaztelaniaren erabilera normala bermatuko dute, Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialak baitira.

3. artikulua

Galiziako botere publikoek behar diren neurriak hartuko dituzte, hizkuntzagatik inork diskriminaziorik jasan ez dezan.

Herritarrek epaileengana eta auzitegietara jo dezakete beren hizkuntza erabiltzeko duten eskubidearen babes judiziala lortzeko.

4. artikulua

1. Galiziera, Galiziako berezko hizkuntza den aldetik, Autonomia Erkidegoko, haren Administrazioko, Toki-administrazioko eta Autonomia Erkidegoaren mendeko erakunde publikoetako hizkuntza ofiziala da.

2. Gaztelania ere bada ofiziala, Estatuko hizkuntza ofiziala baita.

5. artikulua

Galiziako legeak, legegintzako dekretuak, xedapen arauemaileak eta Galiziako Administrazio Publikoaren ebazpen ofizialak galizieraz eta gaztelaniaz argitaratuko dira Galiziako Aldizkari Ofizialean.

6. artikulua

1. Herritarrek eskubidea dute galiziera erabiltzeko, ahoz eta idatziz, Autonomia Erkidegoaren lurralde-eremuan Administrazio Publikoarekin dituzten harremanetan.

2. Galiziako administrazio-jarduketak baliozkoak izango dira eta ondorioak izango dituzte, erabilitako hizkuntza ofiziala edozein dela ere.

3. Galiziako botere publikoek galizieraren erabilera normala sustatuko dute, ahoz eta idatziz, herritarrekiko harremanetan.

4. Xuntak beharrezko xedapenak emango ditu galizieraren erabilera pixkanaka normalizatzeko. Lege honetan jasotako arauen arabera erabili beharko dute galiziera toki-korporazioek.

7. artikulua

1. Galiziako lurralde-eremuan, herritarrek bi hizkuntza ofizialetako edozein erabili ahal izango dute Justizia Administrazioarekiko harremanetan.

2. Galiziako jarduketa judizialak baliozkoak izango dira eta ondorioak izango dituzte, erabilitako hizkuntza ofiziala edozein dela ere. Edozelan ere, aldeak edo interesdunak eskubidea izango du berak aukeratzen duen hizkuntza ofizialean informazioa jasotzeko edo jakinarazteko.

3. Galiziako Xuntak, organo eskudunekin ados jarrita, galizieraren erabilera Justizia Administrazioan pixkanaka normalizatzea sustatuko du.

8. artikulua

Galizian emandako dokumentu publikoak galizieraz edo gaztelaniaz idatzi ahal izango dira. Aldeak ados jartzen ez badira, bi hizkuntzak erabiliko dira.

9. artikulua

1. Administrazio Autonomikoaren mendeko erregistro publikoetan, dokumentua idatzita dagoen edo adierazpena egiten den hizkuntza ofizialean egingo dira idazpenak. Dokumentua elebiduna bada, hura Erregistroan aurkezten duenak adierazten duen hizkuntzan inskribatuko da. Autonomia Erkidegoaren mendekoak ez diren erregistro publikoetan, Galiziako Xuntak galizieraren erabilera normala sustatuko du, organo eskudunekin adostuta.

2. Hitzez hitzeko ziurtagiriak inskripzioa egin den hizkuntzan luzatuko dira. Idazpenaren hitzez hitzeko transkripzioa ez denean, eskatzaileak eskatutako hizkuntza ofiziala erabiliko da.

3. Hizkuntza-bertsio bikoitzean inskribatutako dokumentuen kasuan, edozein bertsiotan lor daitezke ziurtagiriak, eskatzaileak eskatzen duenaren arabera.

10. artikulua

1. Galiziako toponimoen forma ofizial bakarra galizierakoa da.

2. Galiziako Xuntari dagokio Galiziako udalerrien, lurraldeen, biztanleguneen, hiriarteko komunikazio-bideen eta toponimoen izen ofizialak zehaztea. Hiri barruko bideen izena kasuan kasuko udalak zehaztuko du.

3. Izendapen horiek legezkoak dira ondorio guztietarako, eta errotulazioak bat etorri beharko du horiekin. Galiziako Xuntak errotulazio publikoaren normalizazioa arautuko du, betiere estatuak sinatzen dituen nazioarteko arauak errespetatuz.

11. artikulua

1. Titulu honetan aitortutako eskubideak gauzatzeko, Galiziako Administrazio Publikoari eta enpresa publikoei atxikitako langileek galiziera gero eta gehiago erabil dezaten sustatuko dute botere autonomikoek.

2. Administrazio Autonomikoko eta Toki-administrazioko lanpostuak iristeko egiten diren hautaketa-probetan, beste merezimendu batzuen artean, hizkuntza ofizialen ezagutza-maila hartuko da kontuan, zeina maila profesional bakoitzerako haztatuko baita.

3. Magistratuen, epaileen, idazkari judizialen, fiskalen eta Justizia Administrazioaren zerbitzuan dauden funtzionario guztien lanpostuak betetzeko lehiaketa eta oposizioen ebazpenetan, bai eta notarioen, jabetza-erregistratzaileen eta merkataritza-erregistratzaileen lanpostuak betetzeko ere, lehentasunezko merezimendua izango da galizieraz jakitea.

12. artikulua

1. Galiziera, Galiziako berezko hizkuntza gisa, irakaskuntzan ere ofiziala da hezkuntza-maila guztietan.

2. Galiziako Xuntak irakaskuntzan hizkuntza ofizialen erabileraren normalizazioa arautuko du, lege honen xedapenen arabera.

13. artikulua

1. Haurrek eskubidea dute lehen irakaskuntza beren ama-hizkuntzan jasotzeko.

Galiziako Gobernuak beharrezko neurriak hartuko ditu eskubide hori gauzatzeko.

2. Autonomia Erkidegoko hezkuntza-agintariek neurriak hartuko dituzte irakaskuntzan galizieraren erabilera pixkanaka sustatzeko.

3. Ikasleak ezin izango dira zentro desberdinetan banatu hizkuntzaren arabera. Era berean, ikasgela desberdinetan banatzea saihestuko da, salbu eta beharrizan pedagogikoek banatze hori gomendatzen badute.

14. artikulua

1. Galiziera derrigorrezko ikasgaia da unibertsitateaz kanpoko hezkuntza-maila guztietan.

Eskubide hori zentro publiko eta pribatu guztietan benetan erabiliko dela bermatuko da.

2. Galiziako Gobernuak salbuespenezko inguruabarrak arautuko ditu ikasle bat galizieraren derrigorrezko ikasketak egitetik salbuesteko. Ikasle bat ere ezin izango da betebehar horretatik salbuetsi, baldin eta ikasketak etenik gabe Galizian egin baditu.

3. Autonomia Erkidegoko hezkuntza-agintariek bermatuko dute ezen galizieraren irakaskuntza nahitaezkoa den zikloen amaieran ikasleek galizieraz jakingo dutela, ahoz eta idatziz, gaztelaniaren maila berean.

15. artikulua

1. Unibertsitateko irakasleek eta ikasleek eskubidea dute haiek nahiago duten hizkuntza ofiziala ahoz eta idatziz erabiltzeko.

2. Galiziako Gobernuak eta unibertsitate-agintariek beharrezko neurriak hartuko dituzte unibertsitate-irakaskuntzan galizieraren erabilera normala egiteko.

3. Hezkuntza-agintariek neurri egokiak hartuko dituzte hizkuntza ez dadin oztopo izan ikasleek ezagutzak jasotzeko duten eskubidea gauzatzeko.

16. artikulua

1. Helduen hezkuntzako ikastaro berezietan eta hizkuntza-diziplina irakasten den irakaskuntza espezializatuko ikastaroetan, nahitaezkoa da galiziera irakastea.

Galiziako Xuntaren mendeko irakaskuntza espezializatuko zentroetan galizieraren irakaskuntza ezarriko da, irakaskuntza hori nahitaezkoa ez den kasuetan.

2. Ikasteko urritasun fisikoak edo burukoak dituzten ikasleentzako hezkuntza bereziko zentroetan, ikasle bakoitzaren familia-inguruabarrak kontuan hartuta, ikaslea garatzen ondoen laguntzen duen irakaskuntza-hizkuntza erabili behar da ikaskuntzan.

17. artikulua

1. Unibertsitate-eskoletan eta irakasleak prestatzeko gainerako zentroetan, nahitaezkoa izango da galiziera ikastea. Zentro horietako ikasleek behar den gaikuntza eskuratu beharko dute lege honetan babesten diren eskubideak gauzatzeko.

2. Hezkuntza-agintariek sustapena egingo dute aurreko paragrafoan aipatzen ez diren mailetako irakasleek galiziera ezagutu dezaten, betiere irakaskuntzan galizieraren erabilera pixkanaka normalizatzen dela bermatzeko.

18. artikulua

Galiziera izango da ohiko hizkuntza Autonomia Erkidegoko instituzioen kudeaketaren edo eskumenaren mende dauden irrati- eta telebista-emisoretan eta gainerako komunikabide sozialetan.

19. artikulua

Galiziako Gobernuak laguntza ekonomikoa eta materiala emango die aurreko artikuluan aipatzen ez diren komunikabideei, baldin eta galiziera ohikotasunez eta gero eta gehiago erabiltzen badute.

20. artikulua

Hauek izango dira Galiziako Xuntaren betebeharrak:

1. Sustapena egitea, betiere filmak eta ikus-entzunezko beste baliabide batzuk galizieraz ekoizteko, bikoizteko, azpititulatzeko eta erakusteko.

2. Sustapena egitea, betiere kultura-adierazpenak, antzezpenak eta ikuskizunak galizieraz egiteko.

3. Galizierazko liburua sustatzen lagundu behar du, argitalpen-ekoizpena eta zabalkundea indartzeko neurriekin.

21. artikulua

1. Galiziako Gobernuak Espainiako Konstituzioak eta Autonomia Estatutuak ematen dizkioten baliabideak erabiliko ditu Galiziako emigranteek kultura- eta hizkuntza-zerbitzuak galizieraz izan ditzaten.

2. Era berean, Autonomia Estatutuaren 35. artikuluan aurreikusitakoa erabiliko du, betiere Autonomia Erkidegoarekin mugakide diren lurraldeetan hitz egiten den galiziera babesteko.

22. artikulua

Galiziako Gobernuak bere gain hartuko ditu galizieraren normalizazio-prozesuaren zuzendaritza teknikoa eta jarraipena; aholkularitza emango die Administrazioari eta norbanakoei, eta lege honen helburuak lortzera bideratutako zerbitzuak koordinatuko ditu.

23. artikulua

Galiziako Gobernuak plan bat ezarriko du, hizkuntzak erkidegoaren ondare historiko gisa duen garrantzia nabarmentzeko eta hizkuntzaren kontserbazioaren, babesaren eta transmisioaren inguruan erkidegoak dituen erantzukizuna eta betebeharrak agerian jartzeko.

24. artikulua

1. Administrazio Publikoaren Galiziako Eskola arduratuko da funtzionarioen prestakuntzaz, betiere funtzionariook galiziera lege honetan ezarritako baldintzetan erabil dezaten.

2. Galiziera eta gaztelania jakitea beharrezko baldintza izango da Administrazio Publikoaren Galiziako Eskolako diploma lortzeko.

25. artikulua

Galiziako Gobernuak eta toki-korporazioek, beren eremuan, galizieraren erabileraren normalizazioa sustatuko dute merkataritza-, publizitate-, kultura-, elkarte- eta kirol-jardueretan, besteak beste. Helburu horrekin eta egintza berezien bidez, betebehar fiskalen murriztapenak edo salbuespenak eman ahal izango dira.

Xedapen gehigarria

Galizieraren arautzeari, eguneratzeari eta erabilera zuzenari buruzko gaietan, Galiziako Errege Akademiak ezarritakoa hartuko da autoritate-irizpidetzat.

Araudi hori berrikusi egingo da galizieraren erabilera normalizatzeko prozesuaren arabera.

Azken xedapena

Lege hau Galiziako Aldizkari Ofizialean argitaratu eta hurrengo egunean jarriko da indarrean.