30.1.1. Konplementazio erlazioa

30.1.1a Ezaugarri hau dute mendeko perpaus osagarriek: perpaus nagusiko elementuren batekin ‘konplementazio erlazioan’ daude. Horrek esan nahi du badela perpaus nagusian osagairen bat mota honetako perpausa eskatzen duena; argumentu egituran osagarria perpaus egiturakoa izatea eskatzen duena (§ 23.3.1). Ikus ditzagun ondoko adibideak: Etxea saldu duela esan digu Josebak; Eskerrak ama etorri den; Ez dut uste Bilbora joango naizenik; Esan didate noiz izango den azterketa; Lan gehiago egin dezagun nahi dute ugazabek; Liburu hori liburutegira itzultzeko eskatzen dizut; Datorren urtean beste nobela bat idaztea espero dut; On da denok zerbait egitea; Lanera joatera behartuta zaude; Liburutegira etortzen ikusi zaitut; Badakit noiz hartu oporrak; Horrexek ematen dit barkatuko didazulako ustea; Gauez beste norbaitekin dabilelako susmoa dut.

Oro har zer? galderari erantzuten diote azpimarraturik eman ditugun adibide horietako mendeko perpaus guztiek (edo zeri?, zertan? kasuren batean). Beste modu batera esanda bada goiko adibideetan zer osagai hori hautatzen duen elementuren bat: gehienetan aditza (esan, uste izan, nahi izan, eskatu, espero, ikusi). Baina izan daiteke bestelako predikatu bat ere (eskerrak, behartuta egon, on da…) edo izena (susmoa, ustea). Aditz, predikatu eta izen horiek elementu gobernatzaileak dira eta perpaus osagarriaren eta elementu gobernatzailearen artean ‘osagarri-erlazioa’ dago, ‘konplementazio-erlazioa’.

30.1.1b Gobernatzaile bakoitzak, dela aditza, izen sintagma, predikatua edo bestelako gobernatzailea, osagarri mota jakinak eskatzen ditu eta erlazio marka edo menderagailu jakinak. Horregatik dira ez-gramatikalak ondorengo adibideak, osagarria ez delako gobernatzaileak eskatzen duen motakoa: *Josebak berandu dela hautsi du (hautsi aditzak izen sintagma egiturako osagarria gobernatzen du); *Josebak berandu dela galdetu du (galdetu aditzak mendeko perpausa gobernatzen du, baina -(e)n menderagailua duena, zehar-galdera); *Josebak nor etorri den uste du (uste izanek adierazpen perpausa gobernatzen du, ez zehar-galdera) eta abar.

30.1.1c Menderakuntzaz elkartutako beste perpaus askotan ez dago horrelako ‘konplementazio’ erlaziorik; mendeko perpausak ez dira perpaus nagusiko elementu batek hautatuak. Horrelakoak dira, esaterako, erlatiboak ([etxea saldu duen] gizona Joseba da) eta perpaus adberbialak edo adjuntuak ([nahi duzunean] etor zaitezke; orain ezin baduzu, egingo duzu geroxeago; gogor saiatuz gero, lortuko duzu). Gobernatzaile baten pean ez dauden perpaus hauei adjuntu esaten zaie, sintagmen kasuan bezala.

30.1.1d Hala ere, ez da beti erraza perpaus osagarrien eta adjuntuen artean bereiztea, ez da beti argi egoten bi mota horien arteko muga. Ikus ditzagun ondoko bi adibideok: Liburu hau erostera behartuta gaude; Liburu hau erostera etorri naiz. Lehen adibidean behartuta egon predikatuak eskatzen du perpaus osagarria; hor ez da zalantzarik. Bigarrenean zalantza egin dezakegu etorri aditzak gobernatzen ote duen liburu hau erostera perpausa. Baina hor ere pentsa dezakegu hala dela, etorri aditzak gehienetan eraman ohi duen elementu baita zertara (edo nora), erabat eskatzera iristen ez bada ere. Argiagoa da bereizketa beste bi adibide hauen artean: Liburu hau erosteko esan didate; Aitak dirua eman dit liburu hau erosteko. Lehen perpausean, mendeko perpaus osagarria dugu; bigarrenean, adjuntua (helburuzkoa).

Laburbilduz, elementu batek perpaus egiturako osagarria eskatzen duenean, edota hura eraman ohi duenean, bien arteko erlazioari konplementazio esaten diogu.