Txostenaren laburpena

ik. informazioa s.u. pila.

Euskaltzaindiaren Arauak

batez ere Bizk.

Erabileremu dialektala

Bizk. batez ere.

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Anat.

Euskaltzaindiaren Arauak

Pilos / pilostar.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Txostenaren laburpena

formen banaketa OEH / EEBS segidan: pelota 198 (B 63, G 123, Zu 1, EB 11) / 140 (B 19, G 45, EB 30, EgAs 46); pilota 317 (B 2, G 25, IE 273, EB 18 / 341 (G 5, IE 113, EB 202, EgAs 21).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

pelota (eta konposatuak: elur-p., ostiko-p., p.(-)joko eta -u, p. partida, p.(-)partidu, p.-plaza, p. saio, p.-txapeldun, pelotaldi, p.(-)leku, pelotaleku, p.(-)toki, pelotatoki, pelotatokitxo, pelotazale, ziar-p.) 125: B 42 (Añ LoraS, Mg CO, JJMg BasEsc 3, fB Olg, AB AmaE 2, Ag Kr 7, Echta Jos 2, Kk Ab 11, Enb 3, Erkiag Arran 4, Bilbao IpuiB, SM Zirik 5, Alzola Atalak), G 77 (AA III 2, Bil, Ud 4, Alz STFer, A Ardi 2, Ag G 4, Iraola 2, Muj PAm, Or 2, Tx B 7, Alz 10, Ldi 3, TAg Uzt 3, Etxde JJ 3, Munita, Anab 9, Basarri 4, Uzt Sas 14, Zait Plat 2, MAtx Gazt 2), Zu 1 (AstLas/XVIII), EB 5 (MEIG 2, Arti Tobera 2, Osk Kurl); pilota (-ll-, eta konposatuak: p. joko eta -u, p.(-)partida, p.(-)partidu, p.(-)plaza, pilotaleku, p.(-)toki) 209: B 1 (fB Olg), G 24 (Izt C 4, Or Eus 15, Ldi IL 2, Etxde JJ 3), IE 168 (Harb, SP Phil 3, Hb 22, Elzb PAd, Zby 32, Arb Igand 14, Laph, HU 4, JE Bur 16, Barb 7, Ox 16, Etcham 3, Zub, Lf Murtuts 5, Mde 2, Zerb Azk 17, JEtchep 4, Larz 2, Ardoy SFran 3, Xa Odol 12, Mattin 2), Zu 1 (Egiat), EB 15 (MEIG 3, Arti Tobera, Osk Kurl 11); pelotari (eta p. jazki, p. kasta, p.-ospe) 69 ager.: B 18 (Añ GGero, JJMg BasEsc, AB AmaE, Azc PB, Kk Ab I 3, Enb 5, Bilbao IpuiB, SM Zirik 5), G 45 (Ud 3, A Ardi 2, Ag G 8, EusJok 5, Tx B 6, Alz Ram 4, Lek SClar 2, Basarri 4, Uzt 7, Zait Plat, And AUzta 2, Salav), EB 6 (MEIG, Osk Kurl); pilotari 109: B 1 (Alzola Atalak), G 1 (Or Eus), IE 105 (Hb Esk 10, Zby 21, Arb Igand 2, HU Aurp 5, JE 9, Barb Leg, Ox 5, Etcham, Lf Murtuts, Zerb Azk 37, Ardoy SFran 2, Xa 7, Mattin 3), Zu 1 (Egiat), EB 1 (MEIG); pelotaka 4: B 3 (Kk Arb I, Enb, Erkiag BatB), G 1 (A Ardi); pilotaka EB 2 (Osk Kurl).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

pelota (eta konposatuak: esku(-)p., ostiko(-)p., p. batza, p.-ikastetxe, p. jokaldi, p.(-)joko eta -u, p.(-)partido eta -u, p.(-)txapeltza, p.(-)leku, pelotaleku, p.(-)toki, pelotatoki, pelotazale) 111: B 14 (Laux, Onaind 2, Ker Gernika, SM Zirik 2, Zubk ItxasA 2, Erkiag, J.J. Arrizabalaga 2, Bi ta Bi/5, J.Ibarra, A. Urrutia), G 32 (P. Goicoechea 2, Zeleta, ErlijOEO/4, Garm EskL IV 3, A. Arrinda, J.M. Lertxundi 2, Gure Erria 1957, 1972 eta 1989 5, J.A. Arkotxa 4, Jaukol, M. Manterola, M. Oñatibia, Tx. Garmendia, Basarri 9), EB 26 (EGram II, Euskara lantzen/1, Elhuyar, Mekanogr, Eibarko argazkiak, F. Olariaga, Zeu zeutara, A. Sarriegi 2, I. Tapia, MAtx 3, Egin 1980, A. Gostin 4, ZArg 1972 eta 1978, J.M. Arrieta, Amatiño, Ikastola 1992, R. Etxezarreta, Garaia 1977). EgAs 39 (El Día 1932 eta 1936 7, Argia 1923 eta 1931.3, El Pueblo Vasco 1935 3, Euzkadi 1930 eta 1931, La Cruz 1932, Agur 1973 eta 1974 4, Deia 1987, DNoticias 1994, A. Arozena 7); pelotari (eta p.-gai) 27: B 5 (Onaind 4, SM Zirik), G 12 (Lek Zigor, A. Zavala, Garm EskL IV, A. Arrinda, J. Azpiroz, J.M. Lertxundi 3, Tx. Garmendia 2, Basarri, Gure Erria 1957), EB 4 (L. Larrañaga, A. Sagarna, MAtx, A. Gostin), EgAs 6 (Euzkadi 1916, Euzkadi 1930, El Pueblo Vasco 1935, A. Arozena, Pelota 2); pelotaritza 2: G 1 (Lab), EgAs 1 (Pelota); pil(l)ota (eta konposatuak: buru-p., elur-p., esku-pilota, p. plaza, p. eskola, p. federazio, p.-festa, p.(-)joko eta -u, p. leku, p.-lote, p.(-)mundu, p.-horma, p. partida, p. partidu, p.-solas, p. txapeldun, p. txapelketa, p.(-)leku eta pilotaleku, pilotatxo, pilota(t)zale, pilotazaletasun, pingpong-p., polen-p.) 267: G 4 (NEtx, Zubill Lardasketa, S. Aranbarri 2), IE 79 (Monzon, P. Duhour 2, Barb Piar I 2, Eskual 1924 7, Dass, Lek 17, SoEg, Satr, D. Soubelet, D. Dufau, Lf Murtuts 4, GH 1967 5, Lf, A. Luberriaga 3, A. Arkotxa, Herr 1969, 1973, 1983, 1984, 1986, 1987, 1989 eta 1992 24, J. Irigaray 3, E. Larre, HerrizH 1988, Izeta 2), EB 166 (A. Aizpurua 2, A. Alonso 17, A. Alonso 2, A. Ugidos 2, A. Urrutia, AEK, Arti Teatro 2, Deia 1977, 1985, 1987 eta 1991 5, Dona Dona 5, E. Jimenez 2, E. Kortadi, Egin 1985, 1989, 1990 eta 1992 11, EGLab, EGLU II, Egunk 1990, 1991 eta 1993, Elhuyar, Eutsi/2, F. Arbizu 2, F. Azorin 2, Fisika 1990, G. Etxeberria, GaztEntz/7 18, Gizartea/4, Hizkuntza/7, I. Tapia 3, Ikastola 1992 6, Izarraizpe, J. Etxarri, J. Oregi, J. Suarez, J. Urrujulegi, J.A. Fernandez, J.A. Garmendia, J.J. Iribar 2, J.M. Azurmendi, J.M. Irigoien, K. Olaetxea, Kirolak 1975 12, M. Aizpurua, M. Escribano, M. Gomendio 2, M. Lopez 3, MatHast 7, MAtx, NaturOrienta 1984 9, P. Iztueta, PPer, S. Lasa 3, Ttipi-ttapa 1994 9, Txill, Urraspide 1982 2, VozEusk 1984 4, X. Arregi, X. Euskitze, X. Mendiguren B., Nafarroako bertsolari txapelketa, Zipristin/7), EgAs 18 (FIr 2, Anait 1974, Euzkadi 1930, Pelota 11, M. Bortayrou 2, Santa Mariñe 1994); pilotari (eta p.-bizitza, p.-esperientzia, p.-gizaldi) 74: G 1 (S. Aranbarri), EB 36 (Zabal 1973, E. Larre, I. Urbieta 2, M. Kaltzakorta, Saioka/3, M. Onaindia 5, MAtx, Bene-benetan/4, GaztEntz/7 5, A. Alonso 17, Ikastola 1992), IE 34 (P. Duhour 2, Barb Piar I 4, Eskual 1924 2, P. Xarritton, Lek 5, GH 1967 3, Herr 1969, 1973, 1983, 1989 eta 1992 17), EgAs 3 (Pelota).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

pelota : DFrec 71, AB38 19, AB50 55, HiztEn (ik. pilota); pelotaleku : DFrec 70, AB38 2, AB50 71; pelotari : DFrec 34, AB50 26; pelota(-)toki : DFrec 1, AB38 1, AB50 3; pelota(t)zale : DFrec 5, AB50 4; pelota joko/joku : AB38 2, AB50 1; pelota partidu : AB38 2, AB50 12; pelotan jokatu/jolastu : AB38 2, AB50 2; pelotazo : AB50 4; pilota (eta p. jo, p. higitu, p. miresgarri, p.-zaku, p.n egin, p.z jo): DFrec 62, AB38 37, AB50 15, HiztEn, LurE, Euskalterm 73; pilota joku :AB38 1, Euskalterm 1 (pilota-joko); pilota partidu : AB38 3, AB50 6; pilotada : HiztEn; pilotagile : HiztEn, Euskalterm 2; pilotaka : DFrec 1, AB38 1 (p. jolastu); pilotakada : HiztEn, Euskalterm 1; pilotaleku (eta p. leku): DFrec 13, AB38 6, AB50 34, HiztEn, LurE, Euskalterm 3; pilota-plaza : AB50 1, Euskalterm 1; pilotari : DFrec 18, AB38 14 (hauetan pilotariz jantzita 1), AB50 3, HiztEn, LurE, Euskalterm 2; pilota-saio : AB50 1; pilotatoki : AB38 1, LurE; pilotazale : HiztEn, LurE, Euskalterm 2.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

pelota : HiruMila (almohadilla de costura para alfileres), Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; EuskHizt (ik. pilota). // eta beste pelota- hasiak: pelota partida : Lh DBF; pelotada : PMuj DVC; pelotagile : PMuj DVC; pelotagin : PMuj DVC; pelota-joku : PMuj DVC; pelota-jolas : PMuj DVC; pelotaka : Casve EF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; pelotakada : PMuj DVC; pelotakagia : Casve EF, Lh DBF; pelotakara : Casve EF, Lh DBF; pelotakari : Casve EF, Lh DBF; pelotaldi : PMuj DVC; pelotaleku : DRA, PMuj DVC (pelota-leku); pelotan egin/jokatu : DRA; pelota-pila : PMuj DVC; pelotari : DRA, PMuj DVC; pelota-saltzaile : PMuj DVC; pelota-sari : PMuj DVC; pelotatoki : DRA, PMuj DVC (pelota-toki); pelotatzar : PMuj DVC; pelota-zale : PMuj DVC; pelot-emaile : PMuj DVC; pelot-ukaldi : PMuj DV; pilota : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC // eta pilota- hasitako besteak: pilotada : HiruMila, ElhHizt, PMuj DVC; pilotagile : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, PMuj DVC (pilota-gile); pilotajoko : HiruMila, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC (pilota-joko); pilotaka : HiruMila, PMuj DVC; pilotakada : HiruMila, ElhHizt, Lur EG/CE eta EF/FE; pilotaketa : HiruMila, PMuj DVC; pilotakin : HaizeG BF, Lh DBF; pilotakolpe : HaizeG BF, Lh DBF (pilota kolpe); pilotalarru : HaizeG BF, Lh DBF; pilotaldi : PMuj DVC; pilotaleku : EuskHizt (ik. pilotatoki), HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF (eta pilotalekü), PMuj DVC (pilota-leku); pilotan ari : PMuj DVC; pilotaño : Lh DBF; pilotaplaza : Casve EF (froton; eta pilotaplazak: multifronton), HaizeG BF, Lh DBF (pilota plaza); pilotari : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC; pilotaritu : HiruMila, Lh DBF; pilotatoki : EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, PMuj DVC (pilota-toki); pilotatu : HaizeG BF, Lh DBF; pilotaxka : HaizeG BF, Lh DBF; pilotazale : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Casve EF.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: pilota(-)plaza Ipar. 'pilotalekua'.

Berrestekoa da, nahiz beste bat den bizkaiera eta gipuzkerakoa

lehendiko erabakia berretsi da, erabilera diziplinatuak aski onartua duenez, nahiz eta G eta B batera pe- izan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexien atalean jasotzekoa da.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: Ipar. 'pilotalekua'.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-plaza.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gile.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

testu bakarrean jaso da, baina ezagun-erabilia da ahozkoan ere.

Atzizkien araberako erabakiak

-kada.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

HMan batez ere pelota leku eta pelota toki ageri dira; IEan pilota(-)plaza eta ezkerpareta bakarrik: pelota leku (+ pelota-leku, pelotaleku) 16: B 9 (fB Olg; AB AmaE; Ag Kr; Kk Ab I; Erkiag Arran; Alzola Atalak), G 6 (Ag G; Or SCruz; TAg Uzt; Munita), EB 1 (MEIG VII); pelota toki (+ pelota-toki, pelotatoki, pelotatokitxo) 13: B 2 (Erkiag Arran; Erkiag BatB), G 9 (Alz Ram; Ldi IL; A Ardi; Anab Poli), EB 2 (Arti Tobera); frontoi (+ prontoi) 7: B 3 (Erkiag Arran; SM Zirik), G 2 (EusJok II; Uzt Sas), EB 2 (Osk Kurl) eta OEH argitaratuan gainera fronton behin (Herr 1956: "Amaturno horiek badutela frontonetan artzearen beharra, burua gora agertzekotz"); pelota-plaza G 3 (Uzt Sas; Anab Poli 2); pilota plaza (+ pilota-plaza) 7 ager. IE (HU Zez; Zby; Elzb PAd; Barb Leg, Zub; Larz Iru; Xa Odol) // Ik. OEH argitaratuan ezker pareta behin (Herr 1990: "Joko-garbia erakusgarri 36 metrako ezker paretan"), eta ezkerpareta bi aldiz (Herr 1991: "Herriko aterbea, ezkerpareta formakoa, jokoberri deitu taula ta sareez aberastu dutelakotz", "Ez dugu ahantziko Saint André de Seignaux-eko arrabot hura, trinketa eta ezkerpareta aldean").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

HMan batez ere pilota leku / pelota leku eta frontoi ageri dira; IEan pilota plaza eta ezkerpareta: pelota leku (+ pelota-leku, pelotaleku, udal-pelotaleku) 15: G 7 (El Día 1936 3, P. Goicoechea, M Oñatibia, Basarri, Tx. Garmendia), IE 1 (Diario de Noticias 1994), EB 7 (Garaia 1977, ZArg 1972, J.M. Arrieta, MAtx 2, A. Gostin, Amatiño); pilota leku (+ pilota-leku, pilotaleku) 28: G 2 (FIr), EB 25 (Deia 1987, Anait 1974, J.M. Irigoien, J. Urrujulegi, Egin 1977, 1985 eta 1989 8, S. Lasa 3, VozEusk 1984 3, Egunk 1990 eta 1993, A. Aizpuru, GaztEntz/7 2, J. Etxarri, Ttipi-ttapa 1994), IE 1 (Herr 1987); frontoi (+ frontoi itxi, frontoi moeta, prontoi) 53: B 5 (Zam, J. Artaraz 3, J.J. Arrizabalaga), G 5 (SMitx Ama-semeak, Salav Neronek, Pelota, Anait 1970, Gure Erria 1972), EB 43 (I. Urbieta, EEM HizkLiter, EuskararenProgr 1981, BizkBizikl, Euskadi jaietan/90, Artea eta gizona, M. Onaindia 2, J.A. Mujika, Ugalde, Egin 1985, 1989, 1991 eta 1993 8, EHAA 1989, J. Hazabal, A. Gostin 2, Ene bada! 1990 7, P. Zabala, Hemen 1989, AEK, EHBertsol, GaztEntz/7, A. Alonso 7, Egunk 1991, P. Iztueta); pelota plaza (+ pelota-plaza) G 3 (J. Karraskedo, El Pueblo Vasco 1935, La Cruz 1932); pelota toki (+pelota-toki, pelotatoki) G 9 (Euzkadi 1931, A. Arozena, La Cruz 1932, J.A. Arkotxa 2, Agur 1974 2, El Pueblo Vasco 1935 2); pilota plaza (+ pilota-plaza) IE 7 (Eskual 1905, Lek, GH 1966 eta 1967, Izeta, Herr 1984, Ttipi-ttapa 1994); ezker pareta (eta ezker paret, ezkerpareta) IE 10 (HerrizH 1988, Herr 1969, 1985, 1989 eta 1992 7, GaztEntz/7 2).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ezker-horma : Euskalterm 'pared izquierda' 1; ezker-pareta : DFrec 2 (hauetan 1 ezker pareta), Euskalterm 1 (pared izquierda), LurE (AS), HiztEn (AS); frontoi : DFrec 34, AB38 13, AB50 62(hauetan 1 frontoi grada), Euskalterm 18, LurE, HiztEn; pelota plaza : DFrec 6 (hauetan 2 pelota-plaza); pilota-plaza : DFrec 1, AB50 2 (pilota plaza), Euskalterm 3 (hauetan pilota plaza 2); pelota toki : DFrec 1, AB38 1, AB50 6 (hauetan 2 pelota-toki); pilota toki : DFrec 1, LurE (pilotatoki); pelota-landa : DFrec 1; pilota orma 1; pelotaleku : DFrec 76 (hauetan 2 pelota leku eta 4 pelota-leku), AB38 2, AB50 143 (hauetan pelota leku 4 eta pelota-leku 2); pilotaleku : DFrec 16 (hauetan pilota leku 3), AB38 6 (hauetan pilota leku 1), AB50 66 (hauetan pilota leku 10), Euskalterm 1, LurE, HiztEn; pilota orma : DFrec 1.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ezker pareta : EuskHizt (AS: ezkerrean pareta duen pilotalekua), HiruMila (AS: pared izquierda), ElhHizt (ezker-pareta: AS; pared izquierda), EskolaHE (AS: ezkerrean pareta duen pilotalekua), Casve EF (place avec mur à gauche); frontoi : HiruMila-EskolaHE (ik. pilotaleku); frontoi : ElhHizt, Lur EF/FE; pelotaleku : DRA; pelotatoki: DRA, PMuj DVC (pelota-toki); pilotaleku : EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF (pilotalekü), PMuj DVC (pilota-leku); pilotaplaza : EuskHizt (pilota plaza: AS), ElhHizt (pilota-plaza: AS), EskolaHE (pilota plaza: AS), Casve EF (eta pilotaplazak: multifronton), HaizeG BF, Lh DBF (pilota-plaza); pilotatoki : EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, PMuj DVC (pilota-toki).

Jatorrizko forma

pilotaleku, frontoi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-n osaerako librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Hurrengo bilerarako prestatuko dugun proposamenaren barruan jasotzekoa; mahai-jokoak, jolasak eta kirolak sailekoak. (2021-11-23)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera mantentzekoa da. Utzi dagoena, baina kendu oharra. (2022-01-11)

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-zale.

LBeh (2011-03-03): piloteo 88: Berria 87 (adib.: “Olaetxeak agindu zuen piloteoan ia tanto guztietan”, “Piloteo nahasian aukerako pilota lortu, eta dejada harroa jo zuen”), DiarioVasco (“Tantoan estu hartuagatik ez zuten saririk izan eta gehienetan aurkariek amaitu zuten piloteoko tantoak”); peloteo 1, DiarioVasco (“Beñat Zabala atzelariak sekulako lana egin zuen, oso huts gutxi eginez eta peloteoan aginduz”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: piloteo(an) 132, Berria (“Piloteoaren erritmoak partida baldintzatuko du”, “Bigarren zatian, ordea, Galarza piloteoan agintzen hasi zen”); peloteo(an) 5, Berria (adib.: “Peloteoan txapelketa guztian bezain ondo ikusi nuen Imanol”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

es peloteo / fr échange de balles: Elhuyar: piloteo / Nolaerran: pilotakada / Zehazki: pilotarekin aritze / Labayru: peloteo / piloteo / Adorez5000: pilotaketa.

Maileguaren erdizkako egokitzapena da

maileguaren erdizkako egokitzapena da, baina hori erabiltzen da. Heg. eta Kirol. markekin jasotzekoa.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Heg.

Jakite-arloak

Kirol.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: pilotu-lagun .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

okerra denik esan gabe, pilotu-lagun egokiagoa iruditzen zaio lantaldeari, eta hau proposatu du kopilotu nazioartekoaren baliokide gisa.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kide/-lagun.