18 emaitza hauts bilaketarentzat - [1 - 18] bistaratzen.
hauts
1 iz. Zatiki guztiz txiki eta banatuen multzoa, adibidez, bideetan edo gauzen gainean gelditzen dena, edo airean dagoena. Bideko hautsa. Hautsez estalitako bideak. Hautsezko hodeiak. Hautsak kentzen. Hautsez betea. Mila urteko hautsa, gutxienez, bazen ganbara hartan. Etxe lizun horietan ikasle gisa hartu dudan hautsak ez dit kalterik egingo. Zure ondorea hautsa bezain ugaria izango da. || Gudu zaldien hanka hotsa, galduz, hauspean.
2 iz. Gai jakin baten zatiki guztiz txikien multzoa. Burdin hautsa. Tabako hautsa hartu. || Izarren hautsa egun batean bilakatu zen bizigai.
3 iz. Errautsa, egurrak, ikatzak eta kidekoek erre ondoren uzten duten hautsaren antzeko hondakina. Lixibako hauts lohiak. Hauts bahea. Zigarro hautsa. || Hauspean erre. Oratu itzazu hiru lakari irin eta egin itzazu ogiak hauspean. Bihotzean ezkutatua daukate gorrotoa, txingarra hauspean egon ohi den eran. Larramendik pizten du hemen behin ere itzalia egon ez den hauspeko sua.
Esaera zaharrak
Etxeko sua etxeko hautsaz estal.Aztergaia: hauts
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArauB | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1995-01-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:03 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
polen, (lore-hauts).
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hauspean: hauspeko ogia, hauts bihurtu, hauts egin Sin. haustu, hauts(-)egun, hauts(-)kolore.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hauspeko [arauak hauspean azpisarreran eskaini duen adibidea hona aldatuz] , hautsa(k) astindu, hautsak harrotu.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hauspe, hauts bihurtu, hauts egin, hauts-egun, hauts-kolore.
hauts bihurtu
ad.-lok. Ik. haustu; hauts egin. Hautsa zara eta hauts bihurtuko zara. Dorre gorak, jauregiak, baratze eder eta lorategiak, ai, nola guztiak hauts bihurtu eta kea bezala suntsitu eta hondatu diren! Helburu eder horiek hauts eta huts bihurtu zaizkio.
Aztergaia: hauts bihurtu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau74 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
hauts egin
ad.-lok. Hauts bihurtu; suntsitu. Ik. haustu. Hautsetik sortu ginen, hauts egingo gara. Hiriari su emanda, hauts egin zuen. Haizea irten zen, etxea indarrez jo zuen eta, erorita, hauts egin zen. Hauts eginik, ezertarako gauza ez dela, gelditu da.
Aztergaia: hauts egin
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArauB |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: Sin. haustu.
Hauts egun
iz. Hausterre eguna.
Aztergaia: hauts egun
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau74 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
hauts kolore, hauts-kolore
iz. Hautsaren edo errautsaren kolorea. Ez guztia beltza, ez guztia zuria, baina hauts kolorea duena. || Hauts koloreko laino piloak.
Aztergaia: hauts kolore
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau74 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
hauts-kolore
adj. Hauskara. Bata gorria da eta bestea hauts-kolorea. Laino bat hedatu zen, zuri-zuria lehenik, ilun-iluna gero, eta azkenean dena hauts-kolore.
Aztergaia: hauts kolore
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau74 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
hautsa(k) astindu
1 ad.-lok. Zerbaiten gainean pausaturik dagoen hautsa, astinduz, kendu. Hiritik irtetean, oinetako hautsak astin itzazue. Gorbata bere tokian jarri du, hautsa astindu eta atea ireki du.
hautsa(k) harrotu
1 ad.-lok. Zerbaiten gainean pausaturik dagoen hautsa airean sakabanatu. Haizeak ekialdetik jotzen duenean, teilatuko hautsa harrotu eta batetik bestera erabiltzen du. Dantzan hautsak harrotzeko oraindik nahiko gazte.
hautsa(k) kendu
1 ad.-lok. Zerbaiten gainean pausatu den hautsa zapi batez edo beste zerbaitez desagerrarazi. Oheak egiten eta hautsak kentzen ari zen geletan. Hautsa kentzeko zapia. Poesia beste garai bateko kontua dela diote askok, baina gero denek hautsa kentzen diote Bertol Brechten poemaren bati, gerraren aurkako manifestazio buruetan irakurtzeko.
2 ad.-lok. lgart. Astindu, jipoitu. Paulino Uzkudunek lehenbizikoari kendu zizkion hautsak, eta bigarrengoari, hautsi zizkion sudurra, haginak eta hortzak. Asegarceko aurrelariak, gustuko pilota ateratzeaz bat, Labriteko zoko guztiei hautsa kentzeari ekin zion.
hautsarazi, hautsaraz, hautsarazten
du ad. Zerbait (bereziki, lege edo agindu bat) haustera behartu. Pilatori eskatu zioten judu gogorrek hautsaraz zitzala Jesusen zangoak. Bere emaztea uzten duen edonork ezkontza hautsarazten dio. Zure bihotza hautsarazi nahiz. Gaxuxari egindako leialtasun-zina hautsarazi didazue.
Esaera zaharrak
Mihiak ez du hezurrik hausten, baina bai hautsarazten.Aztergaia: hautsarazi
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArauB | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-01-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
hautsarazi (+ hauts arazi, hauts-arazi, hauts-erazi) L da: Ax, Lg I, Lg II, Dh, HU Zez, Jnn SBi, Laph; eta behin Z: Etch; G, aldiz, autsi azi (Etxde JJ) eta autsi arazi (Ir YKBiz).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
hautsarazi 3 (D. Landart, M. Landerretche, J. Hiriart-Urruty)
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
DFrec: ausiazo 1; LurE: hautsarazi, hautsarazte
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
hautsarazi, hautsaraz, hautsarazten. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
hautsarazi, hautsaraz, hautsarazten
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-ts(i)+a-.
hautsezin
adj. Ezin hautsizkoa. Hitzemate hautsezina. Nondik du familiak bere sendotasuna, senar-emazteen elkartze hautsezin horretatik ez bada? Bere atxikitasun hautsezina erakusteko.
Aztergaia: hautsezin
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArauB | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-01-12 | Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
izond. 'ezin hautsizkoa'.
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
ik. hautsi-ezin.
hautsezintasun
iz. Hautsezina denaren nolakotasuna. Ezkontzaren hautsezintasuna gehienetan haizeak eramaten du.
Aztergaia: hautsezintasun
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: haustezintasun / EuskHizt: + / HiztEn: haustezintasun / LurE: haustezintasun / ElhHizt: haustezintasun / EskolaHE: -
hautseztagailu
iz. Zerbait hautseztatzeko erabiltzen den gailua. Eskularruen barrualdea biziki hautseztatu zuen lepo luzeko hautseztagailu batez.
Aztergaia: hautseztagailu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
NekHizt.
Ongi eratua da
forma berri-egokia.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-gailu.
hautseztapen
iz. Hautseztatzea. Hautseztapen eta lainoztapen bidez eginiko tratamenduak aztertuko ditugu ikastaro honetan.
Aztergaia: hautseztapen
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 1999-11-10 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
NekHizt.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-pen/-tze.
hautseztatu, hautsezta, hautseztatzen
du ad. Hautsez estali; zerbaiten gainean beste zerbaiten hautsa hedatu. Ik. haustu 3. Irinez, azukrez hautseztatu. Idazleak bere gai mardula hitz samurraren gatzaz hautseztatzen badaki.
Aztergaia: hautseztatu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArauB | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-01-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
hautseztatu, hautsezta, hautseztatzen. du ad.
Lantaldearen irizpideak
Forma erregularra edo paradigmaren araberakoa da hobestekoa
-ztatu erregularra primatuz, haustatu>-ren kaltetan
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
hautseztatu, hautsezta, hautseztatzen.
hautsi, hauts/hautsi, hausten
1 da/du ad. Gauza bat, bat-batean, indar eginez edo kolpe batez, puska edo zatietan bereizi. Ik. apurtu 2; puskatu; + burua hautsi 2; bihotza hautsi; marka hautsi. Erori eta anitz zatitan hautsi zen. Harri ukaldi batez hautsia. Umeek oharkabe plateren bat hautsi edo arroparen bat urratzen badute. Kamioia amildu zen eta izterra hautsi zuen. Hezur guztiak hautsirik. Haizeak hautsitako abarra ihartu da. Aitzurrarekin mokorrak hausten. Komentuko ateak hautsi nahiz. Beirazko ontzi guztiak hautsi ziren. Mendetasunezko lokarriak hausteko. || (Partizipio burutua izenondo gisa). Gipuzkoa den bezain menditsua eta hautsia ez balitz.
2 da ad. (Olatuez mintzatuz). Uhinak harkaitzetan hausten direnean.
3 da/du ad. Akitu, lur jota gelditu edo geldiarazi. Logaleak hausten ninduen arte. Albiste ilun hura hartu zutenez gero, biziro zahartu eta hautsi ziren. || Lan gogorrean gorputza hautsi duen langilea.
4 du ad. Ondoeza, deserosotasuna edo mina eragiten duten sentimen eta sentipenez mintzatuz, desagerrarazi. Hautsi zuten aurreneko lotsa hura, agertu zion batak besteari bere gogo lizuna. Hango hotza hausteko. Erantzun emeak eta eztiak ematzen, eztitzen eta hausten du mendekatzeko desira.
5 du ad. Zerbaiten jarraitutasuna desegin edo eten. Ik. bidea hautsi. Adiskidetasuna hautsi nahi duenak. Diptongoa hausteko. Mendez mendeko batasuna hautsiz. Kontakizunaren haria hautsi. Bidaldia hautsiz bere aitaren etxera itzuli zen.
6 du ad. Norbaitekin harremanak eten. Adiskide batekin hausten duzunean. Hautsi dut munduarekin.
7 du ad. Norbaitek bete behar duen legea, agindua edo kidekoa ez bete. Ez duzu jaiegunik hautsiko. Hitza jan eta zina hautsi. Badakite hori eskatzea gure forua haustea dela. Ea bete ez duen edo hautsi duen. Hizkuntzaren legeak hautsiz.
Esaera zaharrak
Ekandu gaiztoari berna hautsi. Emaitzak hausten ditu haitzak. Hi arraza handiko, ni seme jauregiko; egur hori nork digu hautsiko?. Iturrira maiz doan pegarrak muturra hausten du. Marteilu zilarrezkoak hauts ditzake ate burdinazkoak. Mihiak ez du hezurrik hausten, baina bai hautsarazten. Uretara maiz doan txarroa laster da hautsia.Aztergaia: hautsi
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArauB | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:BatHizt | 1995-01-12 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z1:Hletra | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:IkHizt | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z2:MatHizt | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:EEBS:02 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
linea hautsi, lerro hautsi.
Euskaltzaindiaren Arauak
hautsi, hauts(i), hausten. da/du ad. / AS: hautsi-mautsi, ezin hautsizko.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hautsi-mautsi, ezin hautsizko
Sistematika zainduz gehitzekoa
partizipio izen-banaketakoak: beste hainbatetan bezala, kasu honetan iz. ere badela markatzea komeni da, hots: ez da aski ia edozein partizipio iz. gisa erabil daitekeelako arau orokorra; honelako zein markatuko den ikusiko da.
Sistematika batean bil daitezkeen aditzoinak
hautsi, hauts(i), hausten
Informazio lexikografikoa
Kategoria
ad. eta iz. ("hautsi-aterarik ez zuen izan, zapaldua bakarrik").
hautsi-mautsi
iz. Konponbidea. Borrokan berriro hasteko gogorik gabe, nahiago zuten etsaiarekin hautsi-mautsi bat egin.
Aztergaia: hautsi-mautsi
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau75 |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS
hautsontzi
iz. Errautsa jasotzeko ontzia; bereziki, piparen edo zigarroaren hautsa eta hondakinak botatzeko ontzia. Pipa hautsontzian hustu. Zigarroa patxadan itzali eta punta hautsontzian lehertu ondoren.
Aztergaia: hautsontzi
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau75 | ||
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-01-12 | Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
autzontzi (Alzola); (h)auts-ontzi (Lab, Mde).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
auts ontzi 1; (h)autsontzi 9; hautzontzi 1.
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
DFrec: auts-ontzi 1; hautsontzi 1; AB38: hautsontzi 3; HiztEn-LurE: hautsontzi.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
