OEHko datuak [laburduren azalpena]

forma nagusiak gazta eta eratorriak (gaztagintza, gaztanbera, gazta-sasoi, gaztanola...) dira, 113 agerraldirekin. HMkoa da, G batez ere: B 8 (Azc, Mg, Otx, Balad, Erkiag), G 97 (Echag, It, Izt, Xe, Apaol, Sor Bar, A Ardi, Ag, Iraola,Or, Alz, Lab, Lek, Basarri, Uzt, Berron, Etxde, Ibiñ, NEtx, Salav, Munita) eta IE 8 (Mdg, FIr, Ox, Hb, ChantP); gaztae eta gaztai ere HMko formak dira, Bko nagusiak: B 53 (Mg PAb, Kk, Gand, Bilbao IpuiB, Or, Añ, AB, Itz, Ur, A BGuzur, Echta, Erkiag), G 43 (VMg, Izt, Ag, TAg, Lek, Uzt, And, Etxde, Ibiñ, Zait, NEtx) eta IE 2 (Gy); gasna eta gazna IEkoetan gasna da hedatuena, IE 81 ager. (EZ, JE, Lf Murtuts, O, Gy, Hb, HU, Dv, ECocin, Balad, Ox, Barb, Etcham, Zub, Zerb, Casve), G 8 (It); gazna IE-ZuAm 17 aldiz ageri da (O, Mong, Etch, Arch, Ip) eta EB behin (Arti MaldanB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec:gazna 1, gazta 4, gaztai 2; AB38: gazta 44, gaztai 4, gaztan usain 1, gaztanbera 7, gaztandegi 1, gaztantsu 1; AB50:gazta 19, gaztai 4, gaztanbera 1 eta gaztandegi 1; HiztEn: gazta, gaztangintza, gaztanbera, gaztandegi, gaztanezpata, gaztangile, gaztangin, gaztanohol, gaztanontzi, gaztanotzara, gaztanzuku; LurE: gazta, gaztanbera, gaztangile, gaztangin, gaztangintza, gaztanontzi, gasna, gasnagile.

Jatorrizko forma

gazta, gazna, gaztan- [gazta hobestekoa da]

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTA ZAHAR (AN-ulz). Ref.: Iz Ulz (gaztamíñe); CEEN 1971, 353. Queso viejo (fermentado). Gazta zar bati erasteko ortzak zorrotz ekarriko ditut. Lek EunD 22. Bazebillen jendea gauzaren tartean ara-onera --gazta zarrari arra bezela-- oi duan mar-mar luzearekin. Anab Poli 80. Abenduko elurra, gazta zarraren pare (AN-erro). Inza NaEsZarr 2250. Gazta zaarra jan, ardo gorri ederra porroitik. Zendoia 174

gazta zahar 6: Consumer 4 (“Gazta zaharra gogorragoa da”), Berria (“eta sei hilabetetik gorakoak gazta zaharrak”), DiarioVasco (“Gazta zaharra edota menbrilloa ere eskaintzen ditugu”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gazta zahar 2: Txillardegi (“Anisezko erroskila zuriak han eta hemen salgai, bertan irazekitzeko kandelak; eta taloa, txingarra, gazta zaharra; eta ardoa eta sagardoa, ausarki.”), Koldo Izagirre (“Gaur berriz esan dit pizza dastatu duela eta nazkagarria iruditu zaiola, nahiago omen du gazta zahar pusketa bat”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa bi adieratan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gazta sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu baztertzekoa da, lehiakide hedatuagoa duenez

aski da gaztagile arautua.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gin/-gile.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: gaztaina-kolore .

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTAINA-ARBOLA (V-gip ap. Elexp Berg; gastaña-a. V-gip ap. Etxba Eib). Castaño. Zelai artan bazan orain berrogei urte, burnizko gurutze bat, gaztaiñ zugatz edo arbola bati josita. Urruz Zer 57. Zenbait gaztain-arbol. Munita 49. Gaztaiñ-arbola aundiak. Berron Kijote 225. Esan diteke gaztain arbolan / txertatu dala saratsa. Insausti 247. Gaztaiñ arbola zarren bat edo beste bota. Albeniz 28 (ib. 28 gaztaña arbola).

Ez dugu aurkitu gaztaina(-)arbola formarik.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu gaztaina(-)arbola formarik.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GAZTAINA-HAGA (L, BN; gaztainaga AN-gip-larr-ulz, B; gaztainagai AN-5vill; gaztain-haga VocBN). Ref.: A (gaztaiñahaga, gaztaiñaga); Iz Ulz (ágak); Asp Leiz2 (sustraitu). Vara para derribar castañas. "Gaztañagea, gaztañak erasteko makilla luzea (G-goi)" EEs 1931, 37. Gaztaiñ-aga bati sega erantsita. TxGarm BordaB 34.

LB: 0 / EPG: “Gabirian bildua da honako hau: Santa Madalen eguna horeatue baldin bada, gaztaina-hagaik egin beharrik ez; oskarbi bada, berriz, gaztaina hagatara.” (Pello Zabala) / ETC: “Gabirian bildua da honako hau: Santa Madalen eguna horeatue baldin bada, gaztaina-hagaik egin beharrik ez; oskarbi bada, berriz, gaztaina hagatara.” (Pello Zabala).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: gaztaina-haga: vara de castaño; Adorez: 0; Labayru: 0;

haga 1 iz. Pieza zuzena, luzea eta mehea, gehienetan zurezkoa, eskuz erabil daitekeena. Gaztaina-haga, intxaur haga: zuhaitzetatik gaztainak edo intxaurrak eraisteko erabiltzen dena. Labe haga. Arropak esekitzeko haga. Atea ixteko haga. Sukaldeko ketan, lukainkak hagan eskegi. Biharamunean Josuek bost errege haiek hilarazi eta ipini zituen bost hagatan zintzilik. Txalupa ibaian haga batez bultzatu. Haritz gazteak, denak adin berekoak, hagak bezain zuzen eta lerden. gaztaina 1 iz. Gaztainondoaren fruitua, irintsua eta azal ilun gorrixkakoa, oskol berde arantzatsu batek estaltzen duena. Ik. Indi gaztaina. Gaztaina erreak. Hator mutil etxera, gaztaina zimelak jatera. Gaztainak bildu. Gaztaina-oskola. Gaztaina-lakatza: gaztaina-oskola. Gaztaina-haga.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera egin haga bigarren osagaia duten beste azpisarrera batzuekin egin den bezala (ezten-haga, gurdi-haga).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gaztaina eta haga sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

GAZTAINA-LAKATZ "Gastaña-lokotza, cápsula espinosa que contiene el fruto del castaño" Etxba Eib. * Zutik daude gaztaina lakatzak. Ibiñ Virgil 52. 1 lakatz * Zutik daude gaztaina lakatzak. 'Castaneae hirsutae". Ibiñ Virgil 52

LB: 0 / EPG: 0 / ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Adorez: 0; Labayru: 0;

gaztaina 1 iz. Gaztainondoaren fruitua, irintsua eta azal ilun gorrixkakoa, oskol berde arantzatsu batek estaltzen duena. Ik. Indi gaztaina. Gaztaina erreak. Hator mutil etxera, gaztaina zimelak jatera. Gaztainak bildu. Gaztaina-oskola. Gaztaina-lakatza: gaztaina-oskola. Gaztaina-haga.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da, gaztaina(-)morkots formarekin egin den bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa gaztaina eta lakatz sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: GAZTAINA-MORKOTS (G-goi ap. VocZeg; gaztena-margots Lecl), G.-KORMUTS. Erizo de la castaña. "Abrir el erizo, gaztaña morkotsa iriki" VocZeg 285. Gaztaña-morkotsak jaulkian. Zab Gabon 33. Ikusi nuanean / nik zure okotza, / iruditu zitzaidan / gaztaiña-morkotsa. Or Eus 55. Gaztaina kormutsa edo karloa bezala, dena xixtaz eta latzez betea. Larre in Xa Odol 18. Gure aittaren poza, etxean ikustean gaztain-morkotsa (AN-larr). Inza NaEsZarr 427

adib: gaztaina 1 iz. Gaztainondoaren fruitua, irintsua eta azal ilun gorrixkakoa, oskol berde arantzatsu batek estaltzen duena. Ik. Indi gaztaina. Gaztaina erreak. Hator mutil etxera, gaztaina zimelak jatera. Gaztainak bildu. Gaztaina-oskola. Gaztaina-morkotsa: gaztaina-oskola. Gaztaina-lakatza: gaztaina-oskola. Gaztaina-haga. || morkots iz. Gaztainaren oskol arantzatsua. Ik. lakatz2. Morkots hutsa. Gaztaina-morkotsa ireki.

gaztaina-morkots 1, Aizu (“Mixel Itzainak gaztaina- morkotsarena aipatu zidan bere adiskideaz mintzatzean: kanpotik arantzak ditu, eta barruan biguntasuna”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

gaztaina-morkots 2: Koldo Izagirre (“Karrika zeharkatu eta etxe artean bide egiten duten harkaitzetan eginiko mandioak dira; estalpe hauetan badago egur hornidurarik: gaztaina morkotsak bezala lazturiko zuhaitz erroak, itsasontzi zatiak, ontzien armazoiak”), Pello Zabala (“Haga luzeak, gaztaina morkots eta guzti, adarretik zintzilik zirauena lurrera botatzeko”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azalpena duenez, azpisarrera gisa jasotzekoa izan liteke.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da gaztaina sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: galanperna gaztainkolore: Lepiota castanea; onddo gaztaina: Boletus castaneus.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kolore: osaera honetako hainbat sintagma ez da elkarketa librea, baizik kolore jakin bat izendatzeko era.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gaztaina sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kara.

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: gaztainondo: Castanea sp.; gaztainondo arrunt: Castanea sativa; gaztainondo japoniar: Castanea crenata; cf. indigaztainondo arrunt: Aesculus hippocastanum; indigaztainondo gorri: Aesculus carnea.

Euskaltzaindiaren Arauak

Castanea sp.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: Indi gaztainondo , itsas gaztainondo eta Japonia-gaztainondo / gaztainondo japoniar (onartzen dena).

Landare eta animalien taxonomi izena

Castanea sp.

Jatorrizko forma

gatzatu, gaztanbera, (mami)

Txostenaren laburpena

OEHko corpusean ez da jaso; EEBSkoan gaztategi 1 (J. Casenave: Amikuze, 1983): DFrec: ø; AB38: gaztategi 1; AB50: gaztandegi 1; HiztEn: gaztandegi

OEHko datuak [laburduren azalpena]

gaztangin behin agertu da (Mg PAb).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

gaztagile behin azaldu da (G).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

HiztEn-LurE: gaztangin.

Jatorrizko forma

gaztangin, gaztasaltzaile

Euskaltzaindiaren Arauak

Bizk. 'gaztagilea'.

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

gaztagile hobestekoa da, gardenagoa denez eta tradizioak besterik agintzen ez duenez

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-gin/-gile

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-ontzi.