Jatorrizko forma

metal diru, txanponak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dirutan: onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan, (diru) xehe: emazu (diru) xehea, diru(-)zorro.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: diru-etxe , diru-paper .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

dirutan ("Onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan")

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRU-EGARRI. v. DIRU-GOSE. a) Sed, ansia de dinero, codicia. Diru-egarriz eta zentzun gitxiz alogerak gora ta bera erabilte ori. Eguzk GizAuz 142. Diru-egarriz, herritik kanpo joatea? Iratz 178. Sortu da, ordea, diru egarria baso-jabeetan. Munita 129. Diru-egarri larregikoa sartu oan etzagunen biotzetan. Akes Ipiñ 25. Diru egarritan auzoko bat erail zulako. Etxde JJ 185. Neskatxa galdu digu / diru-egarriak! Auspoa 39, 88. Gure mendiak ondatu ditu / auen diru-egarriak. Olea 34. b) Sediento de dinero. v. diruzale. Bañan baso-jabeak diru egarri dira. Munita 22.

diru egarri 2, Berria (“proiektu erraldoiak, mundu osoko milioika bisitari erakartzeko asmoak eta ezarleen diru egarriak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu diru(-)egarri formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa diru-gose bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran. Sarrera horretan sartzekoa da baita ere diru(-)gose azpisarrera (orain gose sarreran soilik).

diru-iturri 9: Gorka Bereziartua, Pedro Arranbide, Edorta Agirre 2, Gorka Azkarate, Itxaro Borda, Bixente Serrano, EiTB.com 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru(-)iturri 156: Berria 104, Herria 21, J.M. Olaizola 3, Pallo Salaburu 6, Ramuntxo Etxeberri 2, Felipe Juaristi 2, Urtzi Urrutikoetxea, Jon Arretxe 2, Rafa Egiguren, Elena Touyarou, Iban Zaldua, Mikel Hernandez, Patziku Perurena, Txema Ramirez de la Piscina, Joan Mari Irigoien, Jose Morales, Joxean Agirre, Gotzon Garate, Migel Angel Mintegi, Patxi Zubizarreta, Koro Navarro, Harkaitz Cano, Jean Baptiste Etxarren.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Mailegu onartzekoa da

oso erabilia, eta sartzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-iturri.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRU-KUTXA. Caja, cofre donde se guarda el dinero. Gilzatzen dute diru kutxa. Mb IArg I 313. Yerusalemeko yauretxean, orain gure elizetan bezela, bazan diru-kutxa bat; ara egozten zuten Israeldar zintzoak dirua, Yaunaren etxeko bearretarako. Ir YKBiz 404. Bañan ez al duzu diru-kutxan sartu kartera? Izeta DirG 28. Tesoro, arcas públicas. Uste bagako kastuak gaitik, eta ez diran legez sartu diru-utxan pagetako erabagirik egozan diru guztijak, ezin izan dau kunplidu. (1866). BBatzarN 223.

adib: diru 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Diru-gosea. Diru nahia, premia. Diru piloa, mordoxka. Diru puska bat. Diru apur baten truke. Diru falta. Diru iturburuak. Diru laguntza. Diru arazoak. Diru biltzea. Diru kutxa.

diru(-)kutxa 121: Deia 2, Elkar, Consumer, Berria 49, EiTB 38, Argia 24, Laneki 3, DiarioVasco 3.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

diru(-)kutxa 60: Herria 17, Berria 8, Itziar Otegi 5, Jon Muñoz 5, Xabier Olarra 3, Edorta Jimenez 3, Joxemari Urteaga 2, Iñaki Iñurrieta 2, Alberto Ladron Arana 2, Jon Alonso, Josu Zabaleta, Bernardo Atxaga, Edorta Agirre, Oskar Arana, Jon Alonso, Mirentxu larrañaga, Joxerra Garzia, Jose Morales, Jon Maia, Irene Aldasoro, Ramon Saizarbitoria, Eskarne Mujika.

LB: 134; EPG: 60; ETC: 680.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: diru-kutxa (pl.), arcas municipales: udaleko diru-kutxak; Adorez: diru-kutxa: iz. arca de tesoro, caja de moneta; arcas públicas: herri diru kutxa; Labayru: diru-kutxa caja de caudales, caja fuerte.

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "diru-kutxa = caja fuerte".

adib: kutxa 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Diru nahia, premia. Diru piloa, mordoxka. Diru puska bat. Diru apur baten truke. Diru falta. Diru iturburuak. Diru arazoak. Diru biltzea. Diru kutxa. // diru 2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Diru nahia, premia. Diru piloa, mordoxka. Diru puska bat. Diru apur baten truke. Diru falta. Diru iturburuak. Diru arazoak. Diru biltzea. Diru kutxa.

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibidea da lehendik eta aski izan liteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta udaleko diru-kutxa bezalako adibide bat gehitu liteke. diru 2 adiera ezabatzekoa da.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kutxa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa diru sarreran.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa mantentzekoa diru eta kutxa sarreretan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da diru eta kutxa sarreretan.

diru-sari 35: Berria, EiTB.com 34.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru-sari 78: Berria 58, Patxi Zubizarreta 3, Iban Zaldua 2, Iñaki Zabaleta 2, Jon Muñoz 2, Iñaki Mendiguren, Mirentxu Larrañaga, Arantxa Iturbe, Iban Zaldua, Joan Mari Irigoien, J.M. Olaizola, Pablo Sastre, Josu Landa, Harkaitz Cano, Piarres Xarriton, Eskarne Mujika.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Mailegu onartzekoa da

oso erabilia, eta sartzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sari.

diru-sarrera 116: Argia 14, Berria 14, EiTB 88.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diru-sarrera : Berria 229, Iñaki Heras 7, Koro Navarro 7, Xabier Olarra 6, Iñaki Mendiguren 3, Oskar Arana 3, Mirentxu Larrañaga 3, Urtzi Urrutikoetxea, Lopez de Arana, Amaia Lizarralde, Joseba Urteaga, Iban Zaldua, Ramon Etxezarreta, Pako Aristi, Elizen arteko Biblia, Ibon Uribarri, Xabier Mendiguren Elizegi, Joan Mari Irigoien 2, Arantxa Iturbe, Irene Aldasoro, Pello Salaburu.

Zerrenda osagarriak

BarnErrot: "Diru sarrerak: Ingresos".

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz konposatu hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

elkarketa librea.

Mailegu onartzekoa da

oso erabilia, eta sartzekoa.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-sarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: DIRU-TRUK. Por dinero, a cambio de dinero. Ta géro guti guti ellegatuzé salzerá dirutrúk bere Maestru dibinoa. LE Urt ms. 75r. Jainkoaren doaia diru-truke ematen dala. Lard 492. Bi girixtinogai gathibo egin zituzten, bainan dirutruk utzi zituzten zohazela. Prop 1893, 197 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Diru-truka alaba / nai zenduke saldu. Tx B II 27. Maitasuna erosten / dutenak diru-truk. Or Eus 38. Ez egoan uri aretan, [...], bizikletarik saltzen ez diru-truke erabilterik bere. Erkiag BatB 61. Afrikan diru truke / salduta odola. Ayesta 70.

diru(-)truk 12: Aizu (“Ustezko “mozorro historikoak” soinean, turistekin batera argazkiak ateratzen dituzte diru truk”), Elhuyar (“Azkenik, jendea oporretan gure etxean diru-truk ostatatzeko zerbitzuak daude”), Berria 6 (“Dirua diru-truk irabazteko estrategia ekonomikoak”), EiTB (“hau da, upategia diru-truk bisitatzea”), Argia 3 (“Hauek ez dute dirua dohainik ematen, ez eta diru truk ere, enpresa pribatuek egingo luketen bezala”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

diru(-)truk 9: Herria (“Batzu badituzte libratuak, diru truk hain zuzen, nehork ez holakorik salatua gatik ere”), Berria (“Manzanok diru truk esan zituen esandakoak”), Elizen arteko Biblia 3 (“Erregeak erantzun: - Izreelgo Naboti esan diot bere mahastia diru truk niri saltzeko edota, nahiago bazuen, beste mahasti bat emango niola berearen ordez. Baina ez didala emango bere mahastia erantzun dit”), Pello Lizarralde 2 (“Alan Laddek diru truk edonor hiltzen zuenaren papera egiten zuen”), Txiliku (“eta baita presazko sexu-beharrak asetzeko beren burua diru truk eskaintzen zuten emaztekien etxe goxoak ere”), Harkaitz Cano (“EXCHANGE WECHSEL irakurtzen da bankuaren errotuluan: umea diru truk aldatzera doala izan liteke begirale zoli batek egingo lukeen eszenaren irakurketa”).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Beste sarrera batean argitzekoa

truk sarreran agertzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa musu(-)truk bezala.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-truk.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran, ‘diru trukean’ definizioarekin eta adibide batekin: “diru truk eman nion…” antzeko zerbait.

LB: 121 (Aizu 4, Argia 7, Berria 43, EiTB 11, Elhuyar 3, Elkar 24, Erlea 1, Consumer 4, Espainiako Gobernua 3, Euskaltzaindia 1, Goiena 2, Jakin 7, Laneki 3, UEU 8); ETC: 470

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Elhuyar: 0 / Adorez: diru-truke/diru truke iz. cambio monetario / Labayru: diru-truke 1 adb. por dinero, a cambio de dinero. Lortu ginei libre ixtea, baina diru-truke: Podríamos liberarlo, pero a cambio de dinero / NolaErran: au cours actuel du change oraingo diru trukearekin – egun hauetako kanbioarekin. / Euskalterm: diru-truke (Ekon. TN da).

Jatorrizko forma

nazioarteko dirutruke

[cf diru(-)truk adb. EHn] abonatu1 2 da/du ad. Zerbitzu bat jasotzeko edo ikuskizun sail bat ikusteko eskubidea lortu, gehienetan diru truke. Zerbitzua komunikazio mugikorren operadore batera abonatu diren pertsonek soilik erabili ahal izango dute. // [diru] dirutan adb. Diru truke; diruz. Onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan. Dirutan edo aletan ordaindu. Osasunik ezin da dirutan erosi. // eroserraz adj. g.er. Diru truke norbaiti mesedea egiteko, bere eginbidea ez betetzera erraz makurtzen dena. Haatik, batto leial eta zuzena delarik, bertzea da gaizto eta eroserraza. // ostatu 1 iz. Diru truke jan eta lo egiten den etxea. Zaragozako ostatu batean igaro zuen gaua. Ostatu batean gela bat hartu. Ostatu batera joan beharko diat jatera. Ostatu bila hasi ziren. Ostatuko etxekoandrea. Ostatuko nagusia. Ostatuko neskarekin hizketan. Gipuzkoako ostatu garbi txukunak. Ostatu jabea. || Ikazkinaren etxea izan zen San Frantziskoren ostatua. // pentsio 2 iz. Diru truke jan eta lo egiten den etxea edo etxebizitza, ostatua baino maila apalagokoa. Bikoteak, diru arazorik ez zuenez, hotel zahar eta dotore batean hartu zuen ostatu; guk pentsio txiki batean. // prostituitu 1 da/du ad. Norbaitek, diru truke, sexu zerbitzuak eskaini; norbait sexu zerbitzuak eskaintzera behartu. Emagalduen gisa prostituitzen ziren. Prest hago heure burua prostituitzen jarraitzeko janari eta bizitokiaren truke? // prostituta iz. Diru truke sexu zerbitzuak eskaintzen dituen emakumea. Ik. puta; emagaldu. Telefonoa hartu eta egunkariko prostituta haietako bati hots egin zion. // prostitutu iz. Diru truke sexu zerbitzuak eskaintzen dituen pertsona, bereziki gizonezkoa. Ik. prostituta. Egia da hiriko prostitutu guztiak dituzula lagun, eta den-denak kontratatzen dituzula? /// truke 2 adb. Trukean, ordez. Hire gorputza nire arimaren truke. Ai, zure bizia nirearen truke erosi ahal baneza! Eta zenbait pezetaren truke bihotzeko bake hori ateratzea gutxi al da? Jainkoaren dohaina diru truke ematen dela uste izan duzulako. Zenbat neke, alferrak atorra janztearen truke. //////// iz.: trukatzaile adj./iz. Trukatzen duena; bereziki, ogibidetzat diru trukea duen pertsona. Trukatzaileen dirua barreiatu eta mahaiak irauli zituen. // diru 5 iz. Salgaien prezioa adierazteko erabiltzen den unitatea, salerosketa eta trukerako erabiltzen dena. Denarioa erromatarren diru bat zen. Talentua balio handiko diru bat zen. Diru trukea. Europako diru batasuna. // truke 1 iz. Trukatzea. Ik. trukada; trukaera. Diru trukea. Ondasun baten trukerako balioa.

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

Beste sarrera batean argitzekoa

truke sarreran agertzekoa.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, bi kategoriatan: iz. eta adb. Bide batez, truk formatik Batez ere Ipar. marka kendu.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: emazu (diru) xehea.

Formatu-arazoak

(diru) xehe forman emango da, oso arruntak omen direnez "emazu xehea" modukoak

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Euskaltzaindiaren Arauak

cf. EArauak 80: "kartera* e. diru(-)zorro, paper(-)zorro".

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "diruzorroa = monedero".

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRU-EGARRI. v. DIRU-GOSE. a) Sed, ansia de dinero, codicia. Diru-egarriz eta zentzun gitxiz alogerak gora ta bera erabilte ori. Eguzk GizAuz 142. Diru-egarriz, herritik kanpo joatea? Iratz 178. Sortu da, ordea, diru egarria baso-jabeetan. Munita 129. Diru-egarri larregikoa sartu oan etzagunen biotzetan. Akes Ipiñ 25. Diru egarritan auzoko bat erail zulako. Etxde JJ 185. Neskatxa galdu digu / diru-egarriak! Auspoa 39, 88. Gure mendiak ondatu ditu / auen diru-egarriak. Olea 34. b) Sediento de dinero. v. diruzale. Bañan baso-jabeak diru egarri dira. Munita 22.

diru egarri 2, Berria (“proiektu erraldoiak, mundu osoko milioika bisitari erakartzeko asmoak eta ezarleen diru egarriak”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ez dugu aurkitu diru(-)egarri formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa diru-gose bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran. Sarrera horretan sartzekoa da baita ere diru(-)gose azpisarrera (orain gose sarreran soilik).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan diru-gose azpisarrera diru sarreraren barruan: a) 'ansia de dinero, codicia': Mg ("Diru goseaz limosna txit gutxi egiñaz", "Behintzat ez dau itxutuko au diru gosiak"), VMg ("Diru goseak darabiltza), Ur MarIl ("Dirugosiak geituten dau sarrazenuen gaistakerija"), Lard ("Barreatu zan, Jerusalendik igesegindakoak sabelak urrez beteak zeuzkatela, eta diru gose onekin, [...], sabela idikitzen zioten"), Dv LEd ("Non dira diru-goseak moltzatu dituen urhe eta zilharrak?"), AB AmaE ("Diru goseak nindun emendik eraman"), Elsb Fram ("Guziz dutelako urhe eta diru gose eta egarri bat"), Sor Gabon ("Diru-gose zurkeriyak!"), Zby RIEV ("Hik, bai, diru gose zorrotza"), Arb Igand ("Bertzeak, diru gose tzar bati zarraizkola, auzo herrirat dohazi"), Or Mi ("Zenbat dire diru-gosek eta okerkerik ozkatuak!"), Barb Leg ("Nire diru gosearen gatik, ni, orai, izpiritu gaixtoak hartua naiz"), Or Eus ("Hurrengo batez isilduko du / diru-gose ezin-isilla"), Lf Murtuts ("Frantziako erregeak ez balu halako diru gose izigarria erakutsi"), NEtx Antz ("Bestentzat diru-gose larriegiak!"), Or Aitork ("Erantzi etzazu diru gosearen lapardiak", "Dirugosez dirua gorde"), Vill in Bilbao IpuiB ("Gure egunotan diru-gosea iñoiz baiño gehiago dabil munduan"), Akes Ipiñ ("Biotzetan diru-gose gorrie sortu oan"), MEIG ("Bere eta besteren dirugoseak bortxaturik"); b) 'codicioso': Dh ("Diru gose batek, [...] bil beza haren bihotza asetzeko behar den bezenbat urhe ta zilhar"), HU Zez ("Ez direla jaun errient guziak batzu bezen diru gose"), Zerb Azk ("Beti diru gose direnen ametsak utzirik"), Or Aitork ("Alipi zintzoa ez da diru-gose"), Zait Plat ([Sofista] aien izkera dala-ta, bekozko ilun edo ortzargi dirala-ta, diru gose dirala-ta"), Larre in Xa Odol ("Muga hortan pasatzale diru gose batzuek gosez eta hotzez hiltzerat utzi dituzten gizon beltz batzuez").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

diru-gose (eta dirugose) 13: a) Ker Didaje 2 ("arropuzkeri, diru-gosea, berba gordiñak, ikusi-eziñak, ausarkeria, aundikeri ta ustekeria", "gizonezko otzanak, diru-goserik ez dabenak, egizaleak eta aztertuak izan daitezala"), Lab ("Ez diru gosez, baizik beti musu-truk egiten dutena"), Or Aitork (OEHko agerraldi bera), S. Aranbarri ("sal-erosleen asegabeko diru-goseagatik"), J. Gaztañaga ("Azkenik, diru-goseak eraginda, bereala aziko diran landareak sartzeko joera izan da"), J. Lekuona ("Horrelako altxorrekin aberastu nahi dutenen diru-goseak ez du ezertxo ere lortzen"), Irakur/4 ("Nazkaturik omen zegoen Jupiter jainkoa Midasen diru-gosea ikusirik, eta zigor bat eman nahi omen zion"), Herr 1965 ("Gazte horien urratsak ez dabilzkate ez diru goseak, ez ohore goseak, ez kargu goseak #mdash# bainan, Eskual-Herria salbatzeko amets garbiak"); b) Ker Didaje ("Ez zara diru-gose izango, ez lapur, ez azaluts, ez maltzur, ez arro"), J. Pochelu ("Aldiz diru gose nintzan eta nahi nituen ardietsi ahal nituen guziak, egite gutiegienarekin"), J.A. Arrieta ("Badira, lanaren azpian lehertuak daudenak [...] lan-gose edo diru-gose direlakoz"), Ox ("Diru gose dena ez dabila bakea nahiz").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

diru-gose : AB38 1; dirugose : HiztEn (diruzalea) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

diru-gose : ElhHizt (AS: 1 avaricia, codicia; 2 avaro, avaricioso, codicioso), PMuj DVC (1 sed de riquezas, mercantilismo; 2 codicia de riquezas, avaricia, avidez; 3 hambriento de riquezas, codicioso, avaricioso, ávido, ansioso de riquezas); dirugose : HiruMila (1 avaro, codicioso; 2 codicia, avaricia), Casve EF (cupide), DRA (sediento de dinero, codicia) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: dirugose / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

gose sarrerako AS gisa eskaintzea proposatu zen diru- osaerakoak ikustean (eta Euskaltzaindiak bere hartan utzi zuen proposamena).

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

gose sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

iz. eta izond.

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du, eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta atera sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta bota sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: DIRUA (DIRU ASKO, etc.) EGIN. Tr. Diru egin es poco frecuente (lo hallamos en Aguirre, Larzabal y Basarri); en general se emplea determinado: dirua (diru asko, etc.) egin. a) Ganar dinero. "Adinerarse, [...], diruak egin" Lar y Añ. Diru hanitz zuela eginen, / eta aisa zela aberatsturen. Arch Fab 177. Guzietaz diru da hari egiten. Gy 281. Diruak egiteko / da modu ziurra. Azc PB 319. Artzaingotik nahi badu diru egin. Larz Iru 28. Zalla dek diru egitea. Ag G 251. Bera nola izandu baitzan Ameriketan, eta diru pixka bat nola egin baitzuan. Ill Testim 6. Zelan atondu zan ain aldi laburrian ainbeste diru egiteko? Kk Ab I 76. Dirua, egiten baiño, jagoten gatxago. (V-arr). EZBB I 80. Naiko dirua egin du. Tx B II 85. Nola egin duk diru ori? Or QA 47. Buru asko barik be naiko diru egiten dot nik. Bilbao IpuiB 99. Atzo egindako diru pixarrak / gaur nolatan dauzkan janik. Azpillaga in Mattin 127. Indietara joan da dirua egin nai. JAzpiroz 15. Ortik dirua egin du, korrikatik baño geiago. Albeniz 112. b) Costar dinero. Belhar miragarri eta diru handia egiten zuen baten uretik. Lg II 217. Nahi duzu jakin zer diru egiten duken pintaka? Beha hunat: absinthe, 95 libera; angelique 150. JE Bur 88. Diru asko egiten dabe orain Regoyosen kuadruak. Alzola Atalak 139. Dar dinero (un producto). Modu onetan saldutzen dan sagardoaren balioa, orain diru asko egiten daben denporan zertxobait izan arren, ugaritasunak merkatzera dakarrenean, utsera biurtzen da. Izt C 142. Tipulak aurten diru aundiya egiten du. Sor Bar 59. Arrañak diru asko egingo daben ustea bada. Ag Kr 39. Arraiña naikoa samar erabillen arren, diru ederra egiten eban saldukeran. Erkiag Arran 113. Esneak diru egiten du. Basarri 142.

adib: gordezale adj. Gordetzen zalea dena. Ekandu zaharren gordezaleak. Gordezaleak direnek dirua egiten dute Ameriketan.

dirua egin 119: Aizu 2, Deia 2, Elhuyar, Consumer 5, HABE, Berria 58, EiTB 17, Jakin 6, Argia 16, Erlea 4, DiarioVasco 4.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

dirua egin 45: Berria 15, Iñaki Mendiguren 4, Txiliku 3, Elizen arteko Biblia 2, Gotzon Garate 2, Irene Aldasoro 3, Xabier Montoia, Felipe Juaristi, Ramon Etxezarreta, Xanti Iruretagoiena, Koldo Zuazo, Joan Mari Lekuona, Unai Elorriaga, Xabier Mendiguren Elizegi, Juan Garzia, Pello Lizarralde, Joan Mari Irigoien, Joseba Sarrionandia…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru sarreran.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adiera bat baino gehiago du, eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta galdu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

‘aberastu’ adiera ere badu eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta irabazi sarreretan.

Jatorrizko forma

dirua jaso, kobratu

Lexia konplexua (erabileremu mugatukoa)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa diru eta jokatu sarreretan.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa da. Orain arte zuritu sarrerako 6. adieran jaso zegoen. Azpisarrera eginez gero, adiera hori kentzekoa da.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-aldi.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bide.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

irabazpidea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: Ik. 2 irudi / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikari dagokiona.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-keta.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

dirutza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-koi.

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

diruzalea.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: dirutan: Onena da lur horiek errentan ipintzea, baina ez dirutan, baizik aletan.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu/-dun.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

diruduna.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

diru(tu), dirutzen.

Forma baten adiera(k)

1 du ad. salduz, diru bihurtu. 2 da/du ad. aberastu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH: AS: DIRUZ. Con dinero, por medio de dinero. Muy frecuente en expresiones del tipo diruz ez da pagatzen (erosten, etc.). Cf. supra (1), ejs. en los que diruz es complemento de un vb.: diruz bete (ase, etc.), o bien de un adj. o adv.: diruz gaizki ibilli, diruz aberats, etc. Fakea ezta diruz erosia. RIs 35. Alkatea diruz itsutzen da, lausenguz eta faborez gobernatzen da. Ax 438 (V 285). Diruz korrunpitu zuten / haren espensaria . EZ Noel 95. Joia balios bat diruz erosten ez dena. ES 106. [Ez duala] artoa izateko modurik ez diruz, ez bestela. AA II 210. v. tbn. Gy 153. Gozaldi oso beteak ez dirala pagatzen diruz. Izt C 130. Diruz desafiyoka / asi zaizkit fuerte. Xe 291. Diruz egiten gera / gauz askoren jabe. Urruz Urz 62. Leku egin zion gogoz, baita diruz lagundu ere. Or SCruz 38. Yakitez ez baiño diruz abade egin zirala. "Con dineros". Or Tormes 105. Zuzendari Nagusiak diruz nekaldu ditzake Arkibidelariak. EAEg 31-12-1936, 690. Berak bere diruz eginarazi kapera batean. Zerb Azk 45. Diruz etzazu saldu / zuk garbitasuna! Auspoa 39, 88. An egoten zan Gobernuko gizon bat zeetasunak eruateko, eta emen diruz eukan ordaiña. Gerrika 123. v. tbn. ForuAB 89. Ayesta 44. MEIG I 117.

adib: diru 1 iz. (Multzokari gisa). Salgai trukean edo salgaien balioa gauzatzeko, berariaz erabiltzen den gauzakia, bereziki metalezko pieza edo papera. Diru gutxi, asko, ugari izan. Bi euro, gaur egun, diru gutxi da. Dirua eta ondasunak. Dirurik eza. Dirua irabazi, galdu, bota, xahutu, eralgi, ebatsi. Dirua gorde, aurreratu, aurreztu. Dirua eman, eskatu, batu, bildu. Dirua ezarri, ipini (irabazpide batean). Haren beraren dirutik pagatu dut. Dirua itzuli. Diruz erosten ez dena. Diruagatik egiten diren ezkontzak. Bide txarreko diru honek ez zion bakerik ematen. || Esr. zah.: Diruak diru balio du. Kartari karta, eta burdinari dirua.

diruz 1030: Aizu 17, ElCorreo 4, Deia 28, Elhuyar 5, Consumer 41, HABE, Berria 526, EiTB 106, Euskaltzaindia 3, Gipuzkoako batzar nagusiak 2, Jakin 33, Karmel 5, Argia 127, Laneki 12, Erlea 6, DiarioVasco 114.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

diruz 474: Berria, Herria, Elizen arteko Biblia, Asisko Frantzizko, Lopez de Arana, Fernando Rey, Oskar Arana, Gotzon Garate, Koro Navarro, Felipe Juaristi, Pello Lizarralde…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: adib. / HiztEn: AS / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-z librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasoa dago jada.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

diruz erosi aztertzean proposatu da diruz azpisarrera egitea.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa mantentzekoa diru sarreran.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: subvencionar

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ohiko lexiaren atalean jasotzekoa da.

Jatorrizko forma

diruzantza, diruzaingoa

Euskaltzaindiaren Arauak

diruzaletu, diruzale(tu), diruzaletzen. da/du ad.

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

diruzaletu, diruzale(tu), diruzaletzen

LBeh (2016-10-26): diruztatu 30: Berria 26, Jakin 2, Argia 2.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: diruztatu : Berria 14, Herria 5, Itxaro Borda.

Zerrenda osagarriak

BerriaEL2016: ez dugu aurkitu diruztatu formarik.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ondo eratua eta hedatua; jasotzekoa.

Aditzoinaren erabilerak

diruztatu, diruzta, diruztatzen.

Aditz-erregimena

du ad.