OEHko datuak [laburduren azalpena]

beltz Negra (figura musical). LzM EEs 1912 (“Neurketa-eredurako artzen dan eres-neurriya laukua [compasillo] da, eta laukua deitzen diyot eres-neurri ontan lau beltz sartzen diralako; bikuan [binario] bi beltz sartzen dira. Lau ordez irukuan [tres por cuatro] iru beltz sartzen dira”), beltx Negra (figura musical). Or Poem (“Onela, musikan bezala, lau beltx, naiz iru beltx bi kakodunekin, naiz bi beltx lau kakodunekin. "Cuatro negras, o tres negras con dos corcheas, o dos negras con cuatro corcheas").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

beltz Musika (“Irakasleak estudioaren datu teknikoak emango ditu: Tempoa: Andante. / Konpasa: 2/4. / Erritmo irudiak: beltza eta beltzaren isilunea. / Notak: do, re, mi, sol”, “Konpasa: 2/4. / Erritmo irudiak: beltza eta zuria. / Notak: do, re, mi, sol”, “Kantatzerakoan semi eta beltz esango dugu”, “Datu teknikoak aipatuko ditugu: / Tempoa: = 69 / Konpasa: 4/4. / Erritmo irudiak: kortxea, zuria, beltza eta beltzaren isilunea. / Tinbrea: besoak eta putz egitea”, “Ikaslea zoruko pentagramaren ondoan jarriko da. Irakasleak lau beltz kantatuko ditu hurrengo tonuok erabiliz: do, re, mi, fa, sol, la”, “Erritmo irudiak: beltza, kortxea, zuria, beltzaren isilunea eta zuriaren isilunea. / Notak: do, re, mi, fa, sol, la. / Konpas guztietako pultsazioak zenbatuko ditugu”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beltz: HiztEn, LurE // Euskalterm: beltz (negra), beltz-konpas / beltzeko konpas / lau-lauko konpas / lauko konpas (compás a la negra).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

beltz: EuskHizt, EskolaHE, ElhHizt (eta beltz-isilune adib. gisa), HiruMila.

Erdaretako formak

es (RAE): negra; fr (DLLF): noire; en (Collins): crotchet; it (S. Carbonell): semiminima; de (Langenscheidts): Viertelnote.

Ik. beltz sarrerako adieretan "7 iz. Mus. Zuriaren erdia balio duen musika nota".

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Musika.

Corpus eta hiztegietako datuak

zapata beltz-beltzak modukoak ez ditugu jaso.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

beltz(-)beltz(a) egin 'belztu' adierako 4">Zab Gabon ("Ez, jauna, ez, esan nion bekozkoa beltz beltz eginda"), Elsb Fram ("arnoa eta aguardinta baino kafea lakhetako zakotela, lau, bost, zazpi, bederatzi kafe prisetaraino hartzen naski hertzeak beltz beltza egin arteraino!"), Arb Igand ("Igandeko egun hura guzia xeminei garbitzen iraganik beltz-beltza eginak, akhituak, goseak"), Barb Leg ("Españolek eliza bi aldiz errerik, beltz beltza egin da"); beltz(-)beltz (eta beltz[-]beltza 8, bal-baltza 1, baltz-baltz 1) adlag. eta atributu gisa: Dv Lab ("Asentuak beltz-beltzak daude, zokho guziak herrautsez eta amaraunez betheak"), Zby ("Laster dute zerua / ezartzen beltz beltza"), HU Zez 4 ("Iturri batzuetarik ura bero-beroa eta beltz-beltza heldu da", "herri guzia multzora bildua, beltz-beltza menditarrak eta oro jautsirik", "Alta, bada, mundu bat zen; Apezpikuaren Baionako hirian lehen aldikotz sartzean baino anitzez jende gehiago; karriketan koka ahala, ikus ahala urrun, beltz beltza oro", "Begia kukutua; ezpainaren erdian baino gehiago beltz-beltza azkenerat"), Ag Kr ("Arpegia ta paparra ta eskuak eta dana bal-baltzak eukazan"), JE 2 ("ja bi orenetako ikus zitazken hiru erregebideak beltz beltza gizonez estaliak", "bidea zabaltzen zaiku handizki eta beltz-beltza leuntzen, xuxen-xuxena luzatuz urruneraino"), Barb 2 ("bulhar batzu gaitzak athorra hartarik beltz beltza ageri", "Españolek eliza bi aldiz errerik, beltz beltza egin da eta eta beltz beltza egon"), JEtchep ("Eta ordu berean zerua ilhuntzen hasi zunan, beltz beltza jartzen"), Alzola Atalak ("Dana gorri-gorri eta baltz-baltz"), Xa EzinB ("nik deraukat hortxe esne garbi, / honek kalte eta gaitza, / ene axala xuri dago ta / honen barnea beltz-beltza"); beltx beltxik adizlagun-distribuzioan 1, Or Eus ("Erleak asi dira, beltx beltxik, / billatuz beren tegia").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

baltz-baltz egin 1, Zubk ("Billa ba dator, iruron artean baltz-baltz eginda laga bear genduke"); beltz-beltz atributu 1, P. Zubizarreta ("Ama txuri-txuri dago eta aita beltz-beltz eta gorbata batekin").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beltz-beltz : AB38 1 ('ennegrecido completamente'), HiztEn (adib. batean, "eguzki asko hartu duzu eta beltz-beltz zaude") // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beltz-beltz : EuskHizt (beltz beltz, adib. batean: "Zapi handi bat, beltz beltza"), ElhHizt (adib. batean: "beltz-beltza etorri zen oporretatik"), Lh DBF (tout noir), PMuj DVC ([caballo] hito, completamente negro); bel-beltza : PMuj DVC (muy negro, eta bel-beltza izan: renegrear, negrear intensamente) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, DRA.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: adib. / EskolaHE: -

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

bikoiztapen mugakoa dirudi; jasotzekotan, ondokoak jaso litezke: beltz-beltz egin eta beltz-beltza adlag. Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BELTZA GERTATU Suceder una desgracia. "Beltza gertatu da (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 285

LB: 0; EPG: 0; ETC: Ingelesen denboraldia beltza gertatzen ari da (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0

beltz 9 adj./iz. Guztiz tristea, negargarria, zorigaiztokoa. Berri beltzak. Hain burutapen beltzak. Egun beltza izan zen hura. Ezerezaren gau beltzean. Beltz dago nire arima hiltzeko heineraino. Dena beltz ikusi, iruditu. Beltza pasatu, gertatu: atsekabe bat gertatu. Oraindik beltzena entzuteko hago.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da beltz sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beltz eta gertatu sarreretan.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

BELTZA PASATU (-au V-arr-gip). Suceder una desgracia. "Beltza pasau, uste eztako bat edo ezbehar bat gertatu. Beltza pasau jatan atzo plaian. Etxosten ba erropa guztiak arrapau..." Elexp Berg. "Baltza pasau da (V-arr-gip)" Gte Erd 285. Cf. BELTZAK PASATU.

LB: 0; EPG: 0; ETC: 0

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Elhuyar: 0; Labayru: 0; Adorez: 0.

beltz 9 adj./iz. Guztiz tristea, negargarria, zorigaiztokoa. Berri beltzak. Hain burutapen beltzak. Egun beltza izan zen hura. Ezerezaren gau beltzean. Beltz dago nire arima hiltzeko heineraino. Dena beltz ikusi, iruditu. Beltza pasatu, gertatu: atsekabe bat gertatu. Oraindik beltzena entzuteko hago.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Esapide idiomatikoa da eta azpisarrera gisa jasotzekoa. Adibidea, beraz, kentzekoa da beltz sarreratik.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beltz eta pasatu sarreretan.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(tu)+tz-.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BELTZAK IKUSI. Pasar apuros, dificultades. "Istillu beltzak ikusi zituen (AN-gip), beltzak ikusi (V-arr)" Gte Erd 277. v. GORRIAK IKUSI. Oso abaildua dago, latzak eta beltzak ikusten bizi da errukarriau. A Ardi 99s. Inglaterrarengandik, beltzak eta gorriak ikusi bear izan ditu. Ldi IL 167. Ok beltzak ikusi bearrak ziren, gizajoak. Izeta DirG 95. Igo-aurretik edo ondotik, gorriak eta beltzak nola ikusi izan zituzten. Berron Kijote 169. Alejandro zana, gorriak eta beltzak ikusita mundu ontatik joana. Albeniz 31.

adib: beltz 9 adj./iz. Guztiz tristea, negargarria, zorigaiztokoa. Berri beltzak. Hain burutapen beltzak. Egun beltza izan zen hura. Ezerezaren gau beltzean. Beltz dago nire arima hiltzeko heineraino. Dena beltz ikusi, iruditu. Beltza pasatu, gertatu: atsekabe bat gertatu. Beltzak ikusi: oso gaizki edo larri ibili. Oraindik beltzena entzuteko hago.

beltzak ikusi 14 (gehienak gorriak eta beltzak ikusi): Berria 5, EiTB 2, Jakin 2, Argia 4, Erlea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

beltzak ikusi 11 (gehienak gorriak eta beltzak ikusi): Berria 2, Aingeru Epaltza 2, Jose Morales, Fernando Rey, Patxi Zubizarreta 2, Xabier Mendiguren Elizegi, Harkaitz Cano, Jon Muñoz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia, hedatua eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa beltz sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beltzaran(du), beltzarantzen.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beltzaraz, beltzarazten.

Aditz-erregimena

du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

LBeh (2011-03-03): beltzatu 1, Itxaro Borda (“Badira hargatik ataletan edo bihotzetan geldituko diren gauza zenbait, hala nola Judith Butleren liburuak, Italian zehar beltzatu karnetak, Bizkaia aldean eraman egunak, dastatu amodioak, ukatuak, ezeztatuak eta harilkatu kilometroak lasterkako zapata ubelekin”); belztu 53

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. belztu / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren Arauak

belztu, beltz/belztu, belzten. da/du ad.: oraindik areago beltz daiteke zerua araua da.

Forma lehiakideekin batera berrikustekoa

erabilia da eremu jakin batean.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

beltza, beltzatzen.

Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da

Ipar. Ik. belztu.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Aditz-erregimena

beltzatu, beltza/beltzatu, beltzatzen da/du ad.

Erabileremu dialektala

Batez ere BNaf.

Forma baten adiera(k)

‘belztu’.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

batez ere B dira epentesidunak (-e- 5 formatan; -i- 4tan) eta IE gabeak: autore banak edo, gehienez ere, bik erabiliak dira beltzezka 1 (NEtx Antz); beltzexka 1 (LMuj BideG); baltzezko 1 (Erkiag Arran); beltzezko 1 (Elzb PAd); baltzezkotu 1 (A BGuzur); baltziska 3 (Laux AB); baltzixka 2 (Gand Elorri); baltzizka 2 (A Txirrist, Etxba Eib); baltzizkatu 2 (AB AmaE); beltxko 2 (FIr eta Lh); belsko (Dass-Eliss GH); belzko 1 (GAlm 1934).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

baltzizka B 1 (J. Kerexeta); beltziska EB 1 (I. Aizpurua); beltzaxka EB 2 (I. Sarasola).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

beltzaska : HiztEn (ik. beltzeska); beltzaxka : LurE; beltzeska : HiztEn; beltziska : HiztEn (ik. beltzeska); beltzixka : Euskalterm 2. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegiak: beltxaxka : EskolaHE; beltzaxka : EuskHizt (ik. beltxexka), HiruMila; beltxexka : EuskHizt; beltzezka : ElhHizt; beltziska : HiruMila, Casve EF; beltxka : Lh DBF; belxko : EuskHizt, Casve EF, Lh DBF, PMuj DVC. // Besteak: DRA - PMuj DVC: baltzezka, baltzezko, baltzizka, belzka, belzko // DRA: baltzezkotu, baltzika, baltzikatu, baltzisko, baltzizkatu, beltzixka, beltzka // PMuj DVC: baltzizka, beltzezko, belxka, belxkotu. Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, HaizeG BF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: Ik. beltxexka / HiztEn: beltzaska: Ik. beltzeska / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-xka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: beltzuntz / EuskHizt: - / HiztEn: beltzuntz: Ik. ezpara / LurE: beltzuntz / ElhHizt: ik. ezpara / EskolaHE: beltzuntz.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ezpara.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. belabeltz / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

belabeltza.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

AS: beltzuri egin

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

beltzuri egin

Euskaltzaindiaren Arauak

AS

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

beltzuri(tu), beltzuritzen.

Aditz-erregimena

da ad.

Maiztasuna

g.er.