OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ik. OEH argitaratuan 1 bale 'dar por bueno' adierakoa "en la expr. bale eman": BasoM ("Esan bezela, palankak alde bat lodia ta borobilla izaten zuan. Tiratzen zutenean, lodi aldearekin bea jo bear zuan aurrena. Ari tiro esaten zioten, da bale eman. Beste aldeko punta mearekin lurra jotzen bazuan, ari nulo esaten zioten [...] Derrior borobil aldearekin bea jo bear zuan aurrena, tiro esan da bale emateko"); 2 bale 'baile, juez ordinario' adierakoa: Herr 9-10-1960 ap. DRA ("Baigorriko baleak ezartzen dauku arrasta bat gure hautuaren menean #mdash# Alduide").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

bale interj. 30: Euskadi Obrera 1977 ("Bale! Sarritan, kasu honetan bezalaxe, faltsukeria eta faltsutasuna batera etortzen dira"), Ere 1980 2 ("ERE zuenean eta Oh Euzkadi gurean? Bale? total, debalde egin beharko diagu ezta?", "Horretaraino, bale!"), M. Landa 3 ("Eta urratsak, atzekaldeko ate txikitik zetozen... Beti hertsita egon ohi den atetik... #mdash#Bale!", "Bale! Bale! Laburki esanda, zelatari batzuk zulotxo honetatik kanpo bidaltzea proposatzen dut"), A. Urretavizcaya ("Bale, baina etxe barruan"), I. Uria ("Honekin hasierara itzul gintezke, gazteak gaituk, bai, ez zekiagu Mitxelenaren euskara, bale, bainan erabiliaren erabiliaz mejoratzen ari gaituk"), M. Onaindia ("Horrela bai. Bale"), J.M. Iturralde ("Neuk, dena dela ere, orain porrutxo hau opa nahi diot hemengo matriarkago ohiari, bale?"), K. Santisteban ("Txakada bat egin eta etxera joango gara, bale?"), I. Urbieta ("Bale! Hogei durorekin dena eginda zegok"), Baietz/3 ("Bale eta orain altxa ezazu esku bat"), M. Haranburu ("Zein da guttiena gustatzen zaizuna? Hori? Bale! Ederki!"), P. Zabala ("Bale, bezperatik joango ginen eta kitto"), J.M. Mendizabal ("Errexulla [...] egiten den puntura, bale?"), A. Lertxundi 2 ("Leonor, utziko al dizkidazu zure apunteak? #mdash#Literaturakoak, edo guztietakoak? #mdash#Ba... #mdash#Guztietakoak, orduan. Bale", "Bale, jarrai ezazu"), Gabai/8 ("Eta gero, errepublikak jesuitak sakabanatu dituela, jesukristorenak ikusi behar ditugu oraindino... Bale, bale..."), A. Iturbe ("Bale, aita!"), J. Muguruza 2 ("Bale, nahikoa da _moztu zuen Maritxuk", "Albertok, arrazoi jakinik gabe, bakarrik Tolosaraino eraman dezakeela esan, eta neskak bizkarra harrotuz "bale" etsi batez erantzun dionean atea ireki dio"), R. Iraola ("Berarekin ongi portatzen da eta bale!"), I. Eguren ("Bale, ba nik ere kalkulagailuarekin xakera jokatu nahi nuke, nire lagunaren makinatxoarekin bezala"), J.A. Sagastizabal ("Mustroak gerriraino irensten ninduen, eta halako batean Morganek "bale" esan eta irristatu egin nintzen pozaren pozaz"), J. Peña ("Bale, Elenak kontatu dio nonbait egunkarian lan egiten dudala..."), G. Markuleta ("Egia bakarrik ez omen dago. Bale. Egiak bat baino gehiago dira, edo halako zerbait"), Egunk 1996 ("Ez ginelako horretarako edota ez delako lortu zomorro... akabatzea. Bale. Ongarri kimikoa metafora egokia"), Baietz ba! ("Gaur, zazpietan, Txusen tabernan elkartuko gara. Bale?"), Tantak 1999 ("Hitz egin nahi duzuenean eskua altxatu. Bale?"); bale iz. 4: Etxde 3 ("Hi, Joxerramon, zenbat bale hori dituk?", ""Lukainka" liburu jale horrek zortzi bale hori badizkik eta horri saria kenduko dionik ez zegok", "Ikastaro bururako bi bale horiren adinakoa eramaten ez bazioat, hamabost egun giltzapeturik eukiko omen natxiok"), Elgoibarren 1993 ("Dendariak ezingo du balerik luzatu produktuak akatsen bat baldin badu"), cf. latinezko vale : B. Latiegi ("Agur, eta gaur arratsaldera arte. / Zure betiko adiskidea P. L. [...] P. D. Arren, ekarri ezazu zurekin txartel au, iñoren eskuetara erori ez dadin. Vale"), eta baleko 5: A. Lertxundi ("Neska bat ezagutu du, Kitty Wu, Hark aterako du zulotik. Honaino baleko. Ondoren, berarekin zintzo jokatu dutenekin zintzo jokatu nahi eta lanean hasiko da"), Egunk 1993 eta 1999 ("epaileek egun duten helburuak #mdash#"Tangentopoli" izeneko nahaspila nardagarria behin-betiko behera botatzea#mdash# baleko izaten segitzen duela azpimarratzen zuten"; "Schumacher eta Irvineren deskalifikazioa balekoa den ala ez bihar 11:00etan jakingo da"), L. Fernandez ("beste batzuk hori bezain balekoak izan litezke #mdash# hobeak ere bai"), NPAO 1999 ("Zerbitzuak azaldu zituen arrazoiak balekotzat eman zituen").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

bale : DFrec 4 ("partidu batzuk ilegalak direla eta bale", "gomazko ez diren balaz hartzen gaituztenean bale", "eskubidea planteatzerik ez dagoela eta bale", "hodeia zakurraren ttottora bidaliko dugu bale"); AB50 2 (vale); HiztEn (lgart. zerbait ontzat ematen dela adierazten duen hitza); Euskalterm 8 (iz. vale; hauetan deskontu-, erosketa-, material-, sarrera-b.) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

bale : ElhHizt (interj. vale); DRA (1 baile, juez ordinario; 2 ballena; 3 ova que nace en el agua); bale(n) : HiruMila (1 baile, juez ordinario; 2 ballena; 3 ova que nace en el agua; 4 interj. vale, conforme); bale eman : HiruMila (dar por bueno) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: -/ ElhHizt: + / EskolaHE: -

Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da

berria da, baina oso hedatua ahozkoan; onartzekoa izan liteke, dagozkion markekin.

Forma osoa ez dena

Kategoria

interj

Erabileremu dialektala

Heg.

Mailak

Beh.

Forma baten adiera(k)

ados!

Sektore jakin bateko informazioa

Ik. Izendegia: balea: Balaena sp. + Neobalaena sp. + Eubalaena sp. + Ziphius sp. + Megaptera sp. + Eschrichtius sp.; balea austral: Balaena australis; balea groenlandiar: Balaena mysticetus; balea gris: Eschrichtius gibbosus; balea urdin; zere urdin: Sibbaldus musculus; cuvier balea: Ziphius cavirostris; euskal balea: Eubalaena glacialis; xibarta (balea): Megaptera novaeangliae; cf. marrazo balea: Rhincodon typus.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

taxonomi izenak emateko eskatuz: Balaena sp., Neobalaena sp., Eubalaena sp., Ziphius sp., Megaptera sp. eta Eschrichtius sp.; eta AS gisa: bale arrantza, bale bizar .

Ikusiko da eratorriari dagokion formatua

bale ontzi/untzi

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. elkarketan.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-arrantza.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

balea sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: bale(n) bizar / EuskHizt: AS: balea bizar / HiztEn: - / LurE: AS: bale(n) bizar / ElhHizt: - / EskolaHE: AS: bale bizar

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. elkarketan.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-bizar.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

balea sarrerari dagokion azpisarrera.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS: bale urdin / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Teknizismo hiztegi honen mailari ez dagokiona

Tekn. hiztegi honi ez dagokiona.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

balearestar 1, MEIG (“Balearestar bati jota jotzen nion, italiar batzuei Napolesko aireak”).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

balear 6: Euskararen Liburu Zuria (“Balear irla taldeak”), Akes (“Balear ugarteetan”), Gizartea/OHO (“Balear Irlak”), Saioka/5 (“Turismoaren garrantzia Balearetan markatuko da”), EstiLib (“Espainiako Katalunia, Valentzia, Balearrak eta Frantziako Roselloren artean”), Gizartea/4 (“Balearretan, Euskal Herrian eta Galizian”); baleare 3: Egunk 1992 (“Baleare Irletako”, “Baleareetan eta Murcian”), J. Intxausti (“Baleareak hitz-irudiz agertuak”); baleares 5: UZEI (“Corsica / Sardinia / Baleares”), Hemen 1989 (“Baleares irlak”, “Balearesetako lehendakaria”), Barojatarrak (“Baleares-ean hildako bizkaitarren oroimenez”), Egin (“Balearesetako «Els Gnomos» talde anarkoaren berri ematen da”); balears 1, J. Intxausti (“Balears ugarteak”).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

balear: LurE (Erromatarrak bertaratu baino lehen, Gimnesia edo Balear Uharteetan bizi zen herriaz esaten da) // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

Balearrak: ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, PMuj DVC.

Euskaltzaindiaren Arauak

EArau 32: Balear Uharteak / Balearrak: (Islas) Baleares.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Onomastika batzordeak argitzekoa

leku-iz. propio gisa arautua da; erabilera arruntekoa argitzea, berriz, Onomastika batzordeari dagokio.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Forma bera arautua du Euskaltzaindiak, baina hor izen propioaren zatia da, eta ez -tar osaerako eratorria (herriaren jatorrizko izendapena izan liteke).

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

-tar osaerakoak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. eratorpenean.

Atzizkien araberako erabakiak

-tzar.

Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari oreka-osotasunak emateko egokia dena)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

adlag.

Erabileremu dialektala

Ipar. eta Naf.

Forma baten adiera(k)

badaezpada ere.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu 'ez txar eta ez on, teknikoki zuzena' adierakorik. Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko baleko : "(V-m) v. balazao" A; balazao : "(V-m-gip), haces de trigo, gavillas grandes" A.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

A. Lertxundik erabilia da baleko bakarra: "Neska bat ezagutu du, Kitty Wu, hark aterako du zulotik. Honaino baleko. Ondoren, berarekin zintzo jokatu dutenekin zintzo jokatu nahi eta lanean hasiko da". Ez dugu bale izan aurkitu; bale ageri da zerbait ontzat ematen dela adierazteko esklamazio gisa.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

baleko : Euskalterm 1 (baleko bat eta kaleko asko 'una de cal y muchas de arena'); bale izan : HiztEn (AS "Onargarria, ona dena"); balekoak izan : Euskalterm 1 ('estar bien') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

baleko : HiruMila ('aceptable, pasable'), DRA ("B-m. v. balazao"), PMuj DVC ('garba, haz, gavilla del trigo'); balekoa izan : ElhHizt (AS: "ser bueno, aceptable para algo"), Harluxet (AS: "onargarria, ona dena") // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

"baleko bertsoa" ('ez txar eta ez on, teknikoki zuzena' adierakoa edo) bezalakoetan entzuten da; idatziz, ordea, behin jaso da. Euskaltzaindiak erabakitzekoa.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

PUrib:"balenkume / balekume".

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-kume.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

balearen umea.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. adorez, ausarki, etab.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Forma baztertua

Bazt. Ik. ausart, adoretsu, suhar, etab.

Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari oreka-osotasunak emateko egokia dena)

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: BALENTRIAZ. Jactanciosamente, como gran hazaña. En AxN se explica sendagaillaz (261) por balentiaz. Zer gaztigu lazgarri ez du bekhatoreak igurikitzeko Jaunaren haserradura saindutik, [...] bere gaixki hetaz lorifikatzen eta balentriaz mintzo balin-bada? Lg I 323. Badire zenbeit holako Eskual-herrian berean; edo bederen, egiaz ez bada, balentriaz holakoak agertzen direnak. Lap 27. (Balentriaz bezala). Beste askok, gizon bat ezertako, edo askotan gaia dala, edo agudo bat dala esateko, Gaztelaniatik artu, ta balentiaz bezala: Ori, edo urlia demonio bat da, diote. Cb EBO 37. Balentriaz bezala agertua zuen neska gaztearen izena. Laguneri erakusteko ezagutzen zuela. JEtchep 106.

balentriaz 11: Berria 8 (adib.: “Bioteknologiako balentriaz bereiziriko ezaugarri molekularraren bidez, jendearen kausa, laztan, oldar jaidurak oro ezabatuak suertatzen dira sosa sakelaratzearen tirria bakunaren errepide loriosa zabaltzearren”), EiTB 2 (adib.: “20 urte bete dira aurten lortutako balentriaz eta gipuzkoarrak bizi izandako momenturik hunkigarrienak ez dituela ahaztu erakutsiko digu"), Argia (“Denborarik ezak amnesia omen dakar. Ohartzen gara Eibarren balentriaz?“).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

balentriaz 22: Herria 10, Berria 3, Piarres Xarriton, Iñaki Mendiguren, Aingeru Epaltza, Itxaro Borda, Daniel Landart, Xabier Etxabe, Oskar Arana, Menane Oxandabaratz, Jon Muñoz.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabilia, egokia eta adibide gisa jasotzekoa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa balentria sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

iz.

Jakite-arloak

Kim.

Euskaltzaindiaren Arauak

1 'geziak eta jaurtikitzeko arma'. 2 Heg. 'orekagailua'.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

"iz." kategoria-marka eta hirugarren adiera gehitzeko eskatuz (cf. baleztatu ad.): "3 'abereen lepoko arku-modukoa'" [eta lehen azalpeneko jaurtiki- baino jaurti- egokiagoa izan litekeela gogoraraziz, bigarrena hobetsi denez lehen itzulian].

Forma-adieren gurutzamenduak

1 geziak eta jaurtikitzeko arma; 2 orekagailua (cf. balazta)

Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari oreka-osotasunak emateko egokia dena)

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. balaztatu / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

balezta(tu), baleztatzen.

Aditz-erregimena

du ad.

Forma baten adiera(k)

(abereei) balezta ezarri.