OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba ‘hija’: Lac Irach, ConTAV, E, Lç Lk 8 tit., Lç Ins, RS, RIs, Saug, Mat, Harb, Ax, O Pr, Gç, Bp, TAV, ES, OA, CatLav, El, Urqz, Acto, Mb IArg, Cb Eg, Lg, Mih, LE Ong, Egiat, AstLas, Xarlem, Mg CC, Mg PAb, Mg CO, VMg, Gco, AA, Añ LoraS, fB, JJMg BasEsc, Astar II, Echag, MarIl, UskLiB, Etch, Arch Fab, Bordel, Jaur, Izt C, Ur MarIl, Gy, Lard, Dv LEd, Hb Esk, Bil, Arr GB, ChantP, Sor Gabon, Bv AsL, Urruz Urz, Elzb Po, Elzb PAd, Jnn SBi, Lap, Ip Hil, Alz STFer, AB AmaE, HU Aurp, Azc PB, Itz Azald, Ag AL, Ag Kr, Ag G, Echta Jos, JE, Inza Azalp, Ir YKBiz, Or, Enb, Kk, Laux BBa, Eguzk GizAuz, TAg Uzt, Zait Sof, JAIraz Bizia, Etxde AlosT, NEtx LBB, Mattin, Xa Odol, Etxba Eib, Iz R.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: alaba besoetako , alaba ponteko .

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, bi azpisarrerarekin, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba besoetako ‘ahijada’: Mde HaurB.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, alaba sarrerako azpisarrera gisa, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alaba sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alaba gehien Hija mayor. [Maria] Jinko Aitaren alhaba gehiena eta maitena da. Ip Hil 1. Zuen galdegin irri maltzur batekin Inxauspeko alaba gehienak. Lf Muruts 44

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

alaba gehien 2, Itxaro Borda (“Ez zaigu ardura horrelakorik gertatzen eta pozten nintzen ene alaba gehienarekin supermerkatuetan barna ibiltzeaz”, “Ahuñamendiak leihotik urruntzen ikusten nituen artean, Marieren nobela laburraren meandroetan galtzen nintzen: aitaz ari zen, inguru, ihes eta itzulika, bereaz menturaz, baina orobat alaba gehienak larderia eta erasia pean zetxizkaren aita pirineotar bortitz bezain gogorrez”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

alaba gehien 9: Herria 2 (“Bena gero beste andere batekin ezkontü beharko dü Antsok, politikaz: hura Munia da, Gaztelako (Castillako) jaunaren alaba gehiena”, “Hor ginuen ere Filipen alaba gehiena, Leire: "Aitak ez du sekula erakutsi sofritzen zuenik, familiari ez jasan-arazi nahiz bizi zituen gogorkeriak, familiakoentzat beti izan da indar emaile”), Itxaro Borda 6 (adib.: “Nako eta haren alaba gehienek mihimenen puntarik lodienak erre zituzten”, “Bai, Maianaren alaba gehiena”), Patziku Perurena (“Ama, Jeanne Ibarrart, Migelen alaba gehiena”).

Erdara/euskara hiztegietako datuak

NolaErran: aîné/e le plus âgé gehien – zaharren; l'aîné (des garçons) seme zaharrena – seme gehiena – seme nagusia (MD); la plus âgée alaba/ahizpa/arreba zaharrena – alaba/ahizpa/arreba gehiena // Beste hiztegiek ez dute jaso.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

Ez arauak jaso du, eta ez lantaldeak proposatu, orain arte (erabili, dirudienez, ez da erabiltzen, ezta ahozkoan ere); seme nagusi parekoa, berriz, dagoeneko proposatua du lantaldeak, eta egokia dirudi alaba nagusi ere jasotzea, parekoak parean emateko eta bereizkuntzarik ez egiteko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba-ponteko ‘ahijada’: Lar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, alaba sarrerako azpisarrera gisa, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

alaba sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: ALABA ZAHARREN. Hija mayor. Ezkondu zuen bertze batekin Merob, bere alaba zaharrena. Lg I 281. Bere alaba zarrenak esaten dio gazteagoari. AA III 382. Alaba zarrena utzi, eta gazteenarekin ezkontzeari ondo etzeritzalako. Lard 37. Migel-Mariren alaba zarrena. Moc Damu 16. Sabasen alaba zarrenai erakusten eutsan maittetasuna. Echta Jos 318. Maria alaba zaharrena sartzen da sukaldean. Barb Sup 43. Frantzia baita Elizaren alaba zaharrena eta beraz laguntzaile hoberena. Zerb IxtS 109. Kosepantoniren alaba zaarrena. Erkiag Arran 42. Bizi alargun gelditua den emakume batek alaba zaharrenagan dauka uste osoa. MEIG I 163. v. tbn. a. zarren: Iraola 70. Ag G 37. NEtx LBB 65. Uzt Sas 336.

def.: alaba nagusi Alaba zaharrena. Ik. alaba gehien; prima. Alostorreko alaba nagusia.

alaba zaharren 42: Aizu, Deia 2, Consumer, Berria 16, EiTB 10, Karmel, Erlea 2, Argia 7, Laneki, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: alaba zaharrena 34: Berria 2, Herria, Elizen arteko Biblia 4, Xabier Etxabe 3, Ibon Uribarri 2, Karlos Zabala 2, Bernardo Atxaga 2, Pablo Sastre 2, Xabier Montoia, Iban Zaldua, Felipe Juaristi 2, Josu Zabaleta 3, Fernando Rey, Anton Garikano, Arantxa Iturbe, Txiliku, Gotzon Garate, Irene Aldasoro, Josetxo Azkona, Koro Navarro, Patxi Zubizarreta.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Oso erabilia eta deskribatzaile garbia; jasotzekoa adibide gisa.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa alaba sarreran eta zahar sarreran seme zaharren bezala, azpiadiera gisa.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alababitxi ‘ahijada’: Prop 1905, Barb Sup, A EY.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-bitxi.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

alabadere duzu: gehiegi duzu, gehiegizkoa da benetan (s.u. alabadere)

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jaso alabadere izan forman, Batez ere Zub. markarekin, hedatuxeagoa dago eta. Beraz, alabadere formaren bigarren adiera ezabatzekoa da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa alabadere sarreran.

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ko.

Erabileremu dialektala

Batez ere Zub.

Forma baten adiera(k)

gehiegizkoa.

Euskaltzaindiaren Arauak

alabaina 1 'hala ere'. 2 'izan ere'

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alabaizun ‘hijastra’: O Pr, Saug, ChantP.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-izun.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Diakronia

Zah.

Maiztasuna

g.g.er.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alaba-orde(ko) 'hijastra': H, A.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe, eta oraingoz ez dago zer gehiturik.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a+o-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orde.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alabastro forma bi aldiz ageri da corpusean, B-G (Erkiag Arran; Berron Kijote). Ik. OEH argitaratuan artxuri 1 (JMB ELG); ar-zuri 1 (Etxde Itxas), arzuri 4 (Ir YKBiz, Or MB, Gand Elorri 2), artzuri 1 (Ker Mt 26,7: artzuri-ontzi; TB, Dv albatrazko untzi, HeH alabastrazko untzi, Ur alabastrozko ontzi; IBe: hartzuri); (h)arri zuri 4 (Arr GB, Arr May, Or Mi; JE Ber); arrizuri 1 (Manzi GPatroi).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

alabastro forma 3 aldiz ageri da: G 2 (A. Arrinda; J.M. Latxaga: "alabastro arri"), EB 1 (J. Aldabe); arrizuri G 1 (J.M. Bergara); hartzuri EB 1 (M.E. Laboa).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

alabastro : HiztEn-LurE, Euskalterm 6; hartzuri 'marmola': HiztEn-LurE. Ik. BiblE: hartzuri 4 (1 Kro 29,2; Est gr 1,6; Mt 26,7; Mk 14,3), harzuri 1 (Lk 7,37).

Hiztegietako informazioa

alabastro / albâtre-ren ordainak beste hiztegietan: HiruMila: alabastro, hartzuri; ElhHizt: alabastro; PMuj: arzuri, kelagar; Casve FE: alabastro, harrixuri; T-L LBF: marbola-churi; Azkue Aurkibidea: arzuri.

Euskaltzaindiaren Arauak

alabastro 'harzuria'

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Mineralak

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

alaba, alabatzen.

Erabileremu dialektala

Heg.

Aditz-erregimena

du ad.

Maiztasuna

g.g.er.

Forma baten adiera(k)

laudatu, goraipatu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: alabatxo ‘Dim. de alaba’: Lç Mk 5,23, Cb Eg, Astar, Arr GB, Sor Bar, AB AmaE, Ag AL, Ag Kr, Ag G, Echta Jos, Balad, Altuna, Jaukol Biozk, Kk Ab, Ol Mk 5,23, Or Eus, Enb, Tx B, TAg Uzt, Zait Sof, Etxde AlosT, JAIraz, Uzt Sas, IBk Mk 5,23.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona

-txo.

Osaeraz argibideren bat eskaini nahi da

Ez legoke hiztegi batuan jaso beharrik (x-txo osaerako librea da), baina jasotzea proposatuko da, honen pareko semetxo jasoa dagoenez.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiak euskara baturako proposatua

Arauak jasoa du forma, inolako azalpenik gabe; eta oraingoz ez dago zer gehiturik (x-tzako osaerakoez ik. oharra nebatzako sarreran).

Atzizkien araberako erabakiak

-tzat+-ko.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Familia-loturak.