Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

a) -a berezkoa dutenak 64 dira (horietan 3 XX. mendekoak), B-G eta MEIG: piztia (+ pistia) 61: B 31 (Zav, Mg 10, JJMg 3, Ur 6, AB 6, Azc 3, Ag 2), G 30 (Cb 4, GavS, Mg 2, AA 5, VMg 5, Izt 5, Arr 7, Noe); EB 1 (MEIG); basapiztia , basa-piztia 2 (Arr); piztiatu 1 (VMg); b) -a berezko gabeak 180 dira (horietan 156 XX. mendekoak), batez ere B-G (baina ikus FPrS, Izeta, Xa; Arti, Osk eta MEIG ere): pizti (+ pisti, pixti) 161: B 60 (Zav, Azc, Ag 6, Kk 9, Or, Enb 2, Otx 14, Eguzk, Erkiag 2, Bilbao 23), G 92 (Ub, Lard 10, Aran, Sor 4, Zab 2, Apaol 3, Ag 4, Or 23, Tx 2, TAg 9, JMB 2, Etxde 3, NEtx 2, Munita, Txill 2, Anab 6, Uzt, Zait, Vill 3, Ibiñ 2, Lab 6, Berron 4); IE-Zu 4 (FPrS, Izeta 2, Xa); EB 5 (MEIG: "ez litzatekeela hain ustekabeko (...) pixtiren bat oraindik agertzea"; Arti 2, Osk 2); basapizti 6: B 2 (Kk, Otx), G 4 (TAg, Etxde 2, NEtx); basa-pizti 4 (Otx 3, Ibiñ); itsaspizti (TAg), itxaspizti 2 (TAg), itxes pizti (Zait); egapizti (TAg); gaupizti (+ gau-pizti) 4 (TAg); c) erabakigaitzak dira 83 (gehienak G): pizti(a) (+ -s-, -x-) 68: B 18 (fB, Azc 8, Ag 2, Laux, Altuna, Erkiag 4, Alzola); G 46 (GavS, It, AzpPr, A, Ag 4, Goñi 2, Jaukol 2, SMitx, Etxde 2, Munita, Zait, Vill 25, Gazt 2, Ibiñ 2); Mde eta EB 3 (MEIG); basapizti(a) 5: B 1 (Eguzk), G 4 (TAg, SMitx 2, Zait); basa-pizti(a):G 7 (Zait, Vill, Gazt, Ibiñ 4); baso pizti(a) 1 (Ag). Eta izond. kategoriako 2 (Bilbao: "Baña mutilla jarri yatean piztia!" eta Jaukol): "Gazte nintzala, nere alboan griña piztiak, orruka nituenetan, zeuk bakarrik eusten niñuzun"); d) pizti- hitz elkartuaren lehen osagai gisa: pizti-hegazti eta pixti itxura (MEIG); e) eratorriak: piztikeri(a) 2 ager. (Ag, Vill); piztitxu 2 (TAg eta Erkiag); piztitzar B 1 (Enb) eta G 11 (Inza, Or 2, TAg 6, Etxde, Vill) eta piztizar 1 (TAg); f) pizti (pixti) eta piztia, biak darabiltzatenak: Ag AL, Azc PB, Zav Fab, MEIG.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a) -a berezkoa dutenak 24 dira (EB nagusiki): piztia (+ pistia) 21: B 1 (M. Zarate); G 1 (Txillardegi); EB-EgAs 18 (I. Añon 3, Saioka, Habe, J.M. Zabaleta, P. Berasategi 2, J.M. Sarasola, Txillardegi, A. Albisu 2, X. Mendiguren Bereziartu 3, J. M. Irigoien, X. Lete); EgAs 1 (Ziñea in Euzkadi 1913); basapiztia 3, EB (I. Mendiguren, J. Etxaide, A. Juaristi); b) -a berezko gabeak 63 dira (B-G eta EB): pizti (+ pisti, pixti) 56: B 12 (Barrutia in Karmel, L. Eleizalde, Aita Martin Karmeldarra, J.K. Ibargutxi 2, J.A. Etxebarria 2, S. Onaindia 3, I. Zubiri, M. Olazar); G 16 (T. Iakakortaxarena, V.M.A.I., S. Altube, T. Agirre, I. Begiriztain 3, B. Estornes Lasa 2, R. Murua, Uxola 2, N. Agirre, M. Ariztia 2 eta Agustindarren liturgia berezia); EB-EgAs 28 (Hitz, J. Zulaika, J. Altuna, Saioka, Bizia lurrean, I. Zaldua, Munduan zehar: Bidaiak eta esploraketak; J.M. Iturralde 2, P. Aristi, J. Urain, Kirkil 7, J.M. Satrustegi, X. Amuriza, J. Sarrionandia, K. Sarasola, Anes 3, Euzkadi 2 eta Argia); basapizti 5:G 1 (T. Iakakortexarena); EB 4 (A. Irigoien, J. Etxaide, M. Billelabeitia , I. Urbieta); basa pizti 1, EB (X. Gereño); basapixti 1, EB (J.A. Agirre Begiristain); c) erabakigaitzak dira 71 (B-G eta EB): pizti(a) (+ -x-, -s-) 59: B 9 (S. Onaindia, E. Erkiaga 2, J. San Martin, J. Kerexeta 2, Barrutia, I. Zubiri, J.A. Etxebarria); G 15 (S. Onaindia, G. Aresti 2, A. Arrinda 3, J.M. Barandiaran, J. Iturria 3, E. Olabide, Uxola, J.M. Lertxundi, M. Ariztia, Salmoak); EB-EgAs 35 (F. Juaristi, M. Atxaga 2, J. Altuna, UZEI, HABE, Txillardegi, J.M. Barandiaran, M. Azurmendi, I. Sarasua, I. Haranburu 2, M. de Lezea Itxaropena 5, A. Urretavizcaya, A. Valdes, J. Zabaleta, F. Juaristi, I. Bernaola 2, J.M. Sarasola, I. Mendiguren, P. Aristi, P. Zabaleta, Itun Berria, X. Kintana, A. Murua, Anes, B. Atxutegi 2); El Dia 1936; basapizti(a) 10: I. Begiriztain, M. Aldasoro, I. Mendiguren, J.M. Irigoien, J. Etxaide, X. Kintana eta Euzkadi 1933 aldizkariko 4; basa-pizti(a) 1 (M. Lasa); astapizti(a) 1 (A. Eguskitza); d) pizti- forma hitz elkartuaren lehen osagai gisa: pizti talde 1(Kirkil); pizti-aur 1 (M. Olazar); pizti-etxe 1 (Kirkil); pizti-gizon 1(M. Olazar); e) eratorriak: basapiztikeria 1 (J. Azurmendi); basapiztitxo 1 (L. Azkune); piztikeria (P.B. Biguria Ozta); piztitzar 6, G eta EB (F. Olabide, T. Agirre, M. Dorronsoro, I. Añon, J. Arrizabalaga, M. Altuna).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

pisti : AB38 1; basapisti: AB38 1; pizti : DFrec 9; AB38 14; AB50 10; basa-pizti: AB50 1; basapizti: AB38 6; AB50 1; pizti(a) : DFrec 14; HiztEn; Euskalterm 1; pizti hezle: AB38 1; pizti larru: AB38 1; pizti mota: AB50 2; pizti-zulo: AB38 1; piztikeria: LurE; Euskalterm 1; piztia : DFrec 2; HiztEn-LurE; basapiztia: LurE; Euskalterm 1.

Jatorrizko forma

basapiztia.

Lexemen erregulartasuna

-a org.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: PIZTIA TXAR (pizti txar G-bet ap. Zt; pisti txaar V-ger ap. EAEL 91). Alimaña. v. piztiatzar. Gu mantenitzen gera bada Infernuan piztia txaarren aragiarekin. Mg CC 140. Olango piztia txarrak munduan egon bear dabela. Ag AL 65 (se ref. a las lamias). Zori gaiztuan gaur arkitzen da [baratza] / piztiya txarrez josiya. MendaroTx 113. Pizti-txarrak bezela iltze ori, gaizkilleren bat edo, baliteke. Alt LB 79. Katua pizti txarra ete dan gero! Bilbao IpuiB 193. Eskurik ez dut nik gehiago / ezarriko eskopetan, / ta pizti txarrek janen zaituzte. Xa EzinB 127. Orain pizti txarrak ugaldu omen dira: azariak eta azkonarrak. BasoM 14. v. tbn. Pizti: Sor Bar 42. [Piñuak] pixti txar guztiak beraganatzen omen zituan. Munita 69. (Ref. a las personas). Pizti txar ori emen utzi? Ez, ez! Egun asko baiño len xixparekin edo labainka josita ilko nau. Etxde JJ 197. Bi piztitxar oriek salatzen baditut, [...]. Lab SuEm 193. Norberak nai ez duna / besteri egitea, / juzgatutzen det pizti / txarren langitea. Insausti 271.

piztia txar 2: DiarioVasco (“Eta sastraka, gainera, piztia txarren bizileku”), EiTB (“Piztia txarra duk, ez duk fidatzekoa”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

piztia txar 1, Elizen arteko Biblia (“Herrialde horretako igarle batek, hain zuzen, hauxe esan zuen: Kretarrak beti gezurti, piztia txar eta tripazain alfer”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Ez ditu agerraldi asko, baina ahozkoan oraindik ere erabiltzen denez, egokia izan liteke adibide bat jasotzea.

Zerrendako forma adibide gisa ematekoa da

Adibide gisa jasotzekoa piztia sarreran.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. eratorpenean.

Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna

-a org. eratorpenean.

Atzizkien araberako erabakiak

-tzar.