Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza txigortu bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Aztergaia: txigortu
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Araua: | Z3:EArau105 | ||
| Lantaldearen proposamena: | Z3:HBB | 1996-11-26 | Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
txigor (eta t.-soiñu) G 4: Or 3 ("Lastoa txigor, alea ageri", "txigor-soiñua entzun danetik eskuak ez du pakerik", "Zergatik maasti ugaritik batzuk igali guzia artzen, besteek ordea ondar-mondar txigorrak?"), SMitx Aranz ("Belar txutik ere ez alor txigorretan"); txigortu (eta txigorrarazi) B-G-EB 15: Erkiag Arran ("maskildu ta txigortu daikezun eden"), Or 4 ("Txigortzen danean zitzi, zartai-barrenak igurtzi", "Egunez kuku zeuden bareak intzetara dira gauez, belar ebaki-berri-tartean txigortu diran aiek ez", "ikus nola aizeak makurtzen eta egosten eta txigortzen gaitun", "zelaieko txitxarren mintzak belar beroan txigorturik"), TAg Uzt 7 (adib.: "zelaieko txitxarren mintzak belar beroan txigorturik", "Legorteak txigortu baiditu zearo", "Au da txigortubearra!"), Zait Plat ("garra zerioten burnizko eltze gorietan txigortu"), Ibiñ Virgil ("gari aleak surtan txigortu eta arrien azpian eio"), MEIG I ("ez genuke inor txigorrarazi behar azterrenak ongi hartu gabe"); xigor (eta artho-, ogi-) G-IE 7: Or Eus ("azal-xigorrak eskuan geldi nai lukete lanik bage"), ECocin 3 (adib.: "Ogi xigorrak esnean", "Hauts zaitzu ogi xigorrak"), Barb 3 (adib.: "goportara bat eltzekari emaiten ahal diozu, gibeleratzen delarik, artho xigor onarekin", "artho-xigorrak eta xingar-axalak"); xigortu G-IE 6: Or Eus ("Oriek oso isil dirala gaztaiñak dira xigortu"), EZ Man I ("Illea du xigortua, bethazalak gorriak"), Dv 2 ("Ai nola erretzen, egosten, frijitzen, xigortzen nagoen!", "Oihanik ez den tokian, belharrak xiphiltzen dira, lurra xigortzen eta hirrikatzen da"), FIr ("erreak bezala edo xigortuak"), Lf Murtuts ("hiru xerra ogi xigortu").
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
txigor B-G 2: Zubk ("txigorrez betetako kukurutxo bat erosi eutsan"), Or Mi (OEHko testuinguru batean); txigortu G-EB 2: SMitx Ama-semeak ("suak dana erre ta txigortu zuala"), L. Anselmi ("Ogi txigortuaz egindako ogitartekoak"); xigortu EB 5: Gabai/8 ("artatxiki xigortu eta arroz integraleko menestra hori!"), I. Zaldua ("txingar gainean xigortuta"), J.M. Irigoien ("Kafea —erantzun zion erreginak—. Xigortu berria"), Hizkuntza/6 ("kakao haziak xigortu eta eho"), A. Arkotxa ("Eguerdi guziz, bidea xigortua dago"); xigortzaile IE 1: L. Etxezaharreta ("Zilo haundi bat murruan, ogi xigortzailearen atzean"); xigorki EB 1: J.M. Irigoien ("Ez nintzateke batere harrituko nire gaurko gosariko xigorkia ertzetatik karraskatuta balego!").
Sektore jakin bateko informazioa
DenSuk: xigortu (eta ogi xigortua), xigorki (eta patata-xigorki), xigorgailu ; GilSuk: xigortu (28: "xigortu (...) ogi zatiak"; 62: "dozena ogi-xerra xigortu") // cf. Or MB: txigortu (eta txigor-labe, 346. or.: "txigor-labean (...) txigortu" 'in frixorio confrixa sunt'); txigortailu (1067. or.); xigortu (1070. or. 'assatum (est)'; xigortaillu (ibid. 'craticula').
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
txigor : DFrec 1, AB38 1 (seco); txigortu : AB38 1 (tostar), HiztEn (ik. xigortu), LurE; txigortze : LurE; xigor : HiztEn; xigordura : Euskalterm 1 (tostación); xigorgailu : AB38 1 (tostador), HiztEn, Euskalterm 2 (tostadora); xigorketa : HiztEn, Euskalterm 2 (tueste); xigortu : AB38 1 (requemar), HiztEn, Euskalterm 32; xigortzaile : Euskalterm 1 (tostador) // Ez dugu aurkitu ap. AB50.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tx- formakoak proposatzen dituztenak (eta forma-kopurua): EuskHizt (1), HiztEn (1 "ik. x-"), HiruMila (4), LurE (2), EskolaHE (1), Lur EG eta EF (bana), DRA (2), PMuj (4 + 20 elkartu); x- formakoak: Euskalterm (5 forma), HiztEn (4), ElhHizt (4), HiruMila (8), Lur EF (1 "ik. tx-"), Casve (4), HaizeG (3), Lh (3), DRA (5), (PMuj (5 + 5 elkartu) // txigor : HiruMila (1 castaña huera y erizo huero de castañas; 2 tostada, buñuelo; 3 seco, ca; yerto, ta), DRA (1 castaña huera; 2 tostada, buñuelo; 3 seco, yerto), PMuj DVC (1 castaña huera, vacía; 2 tostada, buñuelo, torrija; 3 tostón, pan tostado, torrefacto; 4 seco, yerto, marchito, endurecido; 5 senda, sendero, atajo; 6 churro, dulce de harina y azúcar frito con aceite); txigorketa : HiruMila (tostación), PMuj DVC (torrefacción, tostadura); txigortegi : HiruMila (tostadero), PMuj DVC (buñolería - tienda); txigortu : EuskHizt (*1745, 1930; xigortu 1627; zerbait, kolore arrea hartu arte, surtan eduki), HiruMila (1 tostar[se]; 2 secar[se]), xigor (tostado, da), EskolaHE, Lur EG/CE (tostar, retostar, abrasar) eta EF/FE (rôtir, griller, brûler), DRA (tostar, secar), PMuj DVC (1 retostar, tostar mucho, sobreasar; 2 secar, desecar, desaguar; 3 cocer demasiado; 4 enhuerarse, volverse huero; 5 koipetan txigortu = saltear, sofreir; 6 fogarearse, marchitarse por el calor; 7 gaztaina txigortua = castaña pilonga); xigor : ElhHizt (tostado, -a), Casve EF (1 grillé; 2 biscotte; 3 rôti), HaizeG BF (grillé, rôti), Lh DBF (1 grillé, rôti, pain rôti; 2 étroit), DRA (1 tostado; 2 estrecho), PMuj DVC (1 senda, sendero, atajo; 2 vírgula, varita; 3 bálago, rastrojo, paja; 4 torrefacto, tostado, quemado); xigorgailu : HiruMila (tostador), ElhHizt (tostador - de pan), Casve EF (rôtissoire), PMuj DVC (tostador); xigorkai : HiruMila (tostador), HaizeG BF (rôtissoire), Lh DBF (rôtissoire), DRA (tostador); xigorketa : HiruMila (acción de tostar, torrefacción, tueste), ElhHizt (tostado - acción de tostar), DRA (acción de tostar, torrefacción); xigorki : HiruMila (tostada, leche frita), PMuj DVC (1 carne asada; 2 empanada; 3 tostada); xigorpen : HiruMila (1 tueste; 2 ik. kiskalpen), Casve EF (grillage, action de griller), PMuj DVC (tostadura); xigortu : HiruMila (1 requemar[se], tostar[se] demasiado - pero sin hechar a perder; 2 secar[se]), ElhHizt (tostado, -a; torrefacto, -a; eta xigortu: 1 tostar[se]; 2 Ipar. secarse, volverse árido), Lur EF/FE (ik. txigortu), Casve EF (1 griller; 2 grillade), HaizeG BF (griller; grillade), Lh DBF (1 griller, faire des rôties; 2 - aliment - grillé; 3 sentier, chemin de piéton, étroit. Var de xidor; 4 menu caillou), DRA (1 requemar, tostar demasiado; 2 secarse), PMuj DVC (1 requemar, tostar demasiado, asar, abrasar, requemar, achicharrar; 2 secarse, marchitarse, agostarse, palidecer las plantas; 3 dorar, tostar la carne ligeramente; 4 escalfar, cocer - el pan - demasiado; 5 mauraca, moraga, acc. de asar; 6 carne asada; 7 ogi-xigortu = tostón - pedazo de - pan tostado); xigortzeko : HiruMila (tostador), DRA (tostador) // HiruMila: xigorleku (tostadero) // PMuj DVC: txigor-denda (buñolería - tienda), txigordun (buñolero, vendedor de buñuelos), txigordura (tostadura, tueste), txigorgile (buñolero, que hace buñuelos), txigorgintza (buñolería - sitio y oficio), txigorki (tostado, tostón), txigor-labe (sartén), txigor-leku (tostadero - lugar), txigorr-aldi (torrefacción, tostadura), txigorr-antzeko (abuñolado, da), txigorr-ontzi (tostador - instr. -, tostadero - aparato), txigorr-opil (turrón), txigorr-ore (turrón), txigor-saltoki (buñolería - tienda), txigor-saltun (buñolero, vendedor de buñuelos), txigor-saltzaile (buñolero, vendedor de buñuelos), txigortailu (tostadero, tostador - aparato; sartén), txigor-tajutu (abuñolar, abuñuelar), txigortzaile (tostador), txigor-zerra (picatoste, rebanadilla de pan, tostada con frita), ogi xigor (tostada, torrija, sopetón, tostón - pedazo de - pan tostado), xigordura (1 tostadura, tostamiento; 2 asado de la carne en parrillas, carbonada), xigorkara (cuscurroso, sa), xigortailu (sartén), xigortze (tostamiento, tostadura, torrefacción).
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
txigortu, txigor(tu), txigortzen. du ad.: ogi txigortua.
Informazio osagarria
Grafia hobestekoa
Ik. xigortu.
Lexemen erregulartasuna
tx-/x-.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "txigortu eta ogi-txigorra / ogi txigortua dira nire ustez hedatuago xigortu-eta baino" (1997-01-21)
- [A204]: Gure etxean xigorturik nahi normal erran du beti amak (1925ean jaioa). Ogi xigortuaz ari dela, jakina. (2009-12-10)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria (1999-12-16): txigortu forma onartu da, ez xigortu. Sarrera guztiak erabaki honen arabera ezarriko dira (txigor, txigorgailu, txigorki, txigortu).
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
