Euskaltzaindiaren Hiztegia

Gaztelaniazko ordainak

Adorez Hiztegia

izan, izan, izaten1: da ad. existir;
izan edo ez izan: existir o no existir
eta Jainkoak esan zuen "izan bedi argia": y dijo Dios ‘exista la luz”
ezin izan daitekeen gauza: cosa que no puede existir
izan, izan, izaten2:
  1. da ad. ser;
    gizakia hilkorra da: el ser humano es mortal
    bi eta bi lau dira: dos y dos son cuatro
    gaztea zen: era joven
    liburu hori oso ederra da: ese libro es bueno
    haur hori oso zintzoa izan da beti: ese niño ha sido siempre muy fiel
    hori lehendakari izanik gertatu zen: sucedió siendo ése presidente
  2. da ad. (h. gertatu) suceder, acontecer, tener lugar, ser;
    lapurreta kalean izan zen: el robo tubo lugar en la calle
    zer izango da nitaz?: ¿qué será de mi?
  3. da ad. (h. gertatu) ser, resultar;
    hil-berri hori mingarria izan da guretzat alde guztietarik: esa muerte reciente ha sido dolorosa para nosotros desde todos los aspectos
    inoren begia zorrotzagoa izaten baita bereizketa horietan norberarena baino: el ojo ajeno suele ser más agudo que el de uno mismo en esas distinciones
  4. da ad. estar;
    gure amona ongi da: nuestra abuela está bien
    apaiza elizan da: el sacerdote está en la iglesia
    Erroman izan nintzen iaz: el año pasado estuve en Roma
    lehengo batean Arantzazun izana naiz: uno de los días pasados estuve en Aranzazu
    non da zure laguna?: ¿dónde está tu compañero?
    menditik da: está por el monte
    azokan izan naiz: he estado en el mercado
  5. da ad. haber, vivir;
    gauza onik nigan bada, Jauna, zurea da: si hay algo bueno en mi, Señor, es tuyo
    infernuan ez da elurrik: en el infierno no hay nieve
    gose onarentzat ez da ogi beltzik: para el buen hambriento no hay pan duro
    hemen naizeino gure etxeko atea zabalik izango duzu: mientras viva aquí tendrás abiertas las puertas de nuestra casa
  6. da ad. no poder, no tener posibilidad;
    neke gabe ez da bizitzerik: no hay vida sin cansancio
    ez zen gibelera itzultzerik: no había posibilidad de volver atrás
    ez zen, inolaz ere, ihesi joaterik: no se podía de ningún modo huir
  7. da ad. tener, sentir sensaciones físicas o psíquicas;
    beldur izan, lotsa izan, egarri izan, hotz izan, bero izan...: tener miedo, tener vergüenza, tener sed, tener frío, tener calor...
    edaten ematea egarri denari: dar de beber al sedienteo
    ez dugu zeren ahalke izan gure hizkuntzaz: no tenemos por qué avergonarnos de nuestro idioma
    fraideak ez ziren gose, baina bai egarri: los frailes no tenían hambre, pero si sed
  8. da ad. (3ª persona singular, con tiempo…) hacer, haber;
    jaitsiko dira meza entzutera elurra bada ere: bajará oir misa, aunque nieve
    bero handia zen: hacía mucho calor
    hego haizea da: hay viento sur
    euria denean estali eta haize denean babestu: cuando llueve tapar y cuando hace viento proteger
    zein ilun den kanpoan!: ¡qué oscuro está el tiempo!
  9. da ad. (3ª persona singular, hora, época…) ser;
    barau eguna da: es día de ayuno
    uda da: es verano
    eguerdia da: es mediodía
    ordu biak dira: son las dos
    gaua zen: era de noche
    goiz da oraindik: todavía es pronto
  10. da ad. (participio pasado) quien fue/ha sido;
    nire lagun eta adiskide izana: quien era compañero y amigo mío
    Tolosako unibertsitateko irakasle izana: quien fue profesor de la universidad de Tolosa
    seme bat Bilbon zinegotzi izana: quien tuvo un hijo concejal en Bilbao
  11. da/du ad. (3ª persona, señalando tiempo pasado) ser, hacer, pasar, transcurrir;
    hamar urte izango dira laster hura hil zela: pronto hará diez años desde que murió aquél
    orain dela hamar urte hil zen: murió hace diez años
    badira hogei urte hemen bizi naizela: ya son veinte años que vivo aquí
    egun asko da elkar ikusi ez yugula: son muchos días que no nos hemos visto
    hamasei bat urte dira liburua argitaratu nuela: son unos dieciséis años que publiqué el libro
    bi urte badu hemen dela: ya son dos años que está quí
  12. (verbo auxiliar intransitivo);
    gaur etorri da: ha venido hoy
    neskame joan zen: se fue de criada
    agertu izan balitz: si hubiera aparecido
    aholkulari izendatua izan zen: fue nombrado consejera
  13. (verbo auxiliar intransitivo, cuando la acción no lleva sujeto);
    urre asko ekartzen zen Ameriketatik garai hartan: en aquella época se traía mucho oro de América
    erdal liburu gutxi saldu da aurten Durangoko Azokan: este año se han vendido pocos libros en castellano en la Feria de Durango
  14. zaio ad. Ipar. (h. iruditu) parecer (3ª pers. sing.);
    zer zaizue gure solasez?: ¿qué os parece nuestra conversación
    zer zaizu?, emazte hori edo arras gutaz trufatzen da edo xoro eder bat da: ¿qué te parece?, esa mujer está riendose de lo lindo de nosotros o es una gran loca
  15. zaio/dio ad. (h. axola izan) importar, valer (3ª pers. sing.);
    zer zaik, esnezalearen iloba ezkontzen delako?: ¿qué te importa que se case la nieta del lechero?
    zer litzaizuke mundu osoa irabaztea, zure arima galtzen baduzu?: ¿qué te valdría ganar todo el mundo, si pierdes tu alma?
    zuri zer dizu lagunen jardunagatik?, zuk egizu zeurea: ¿a ti qué te importa la actuación de compañero?, tu haz lo tuyo
  16. du ad. gozar, poseer, tener;
    etxe bat izan: tener una casa
    diru asko du: tiene mucho direro
    osasuna duenak: quien goza de salud
    eguraldi ona izan dugu azken bolada honetan: esta última temporada hemos tenido buen tiempo
    hiru seme-alaba ditu: tiene tres hijos
  17. du ad. (hablando de edad) tener;
    urte eta erdi du: tiene año y medio
    hogei urte zituenean: cuando tenía veinte años
  18. du ad. (para destacar o señalar un sujeto);
    eske zetorkidana adiskide dudalako: porque el que viene a suplicar es amigo mío
    Sarasketa jauna aspaldiko ezaguna dut: el señor Sarasketa es antiguo conocido mío
    gaur Pazko dugu: hoy es Pazcoa
    berandu dugu: es tarde
  19. du ad. tener, poseer (alguien consigo, en sí);
    begi politak ditu: tiene ojos bonitos
    ile horailak zituen: tenía pelos rubios
    zintzo itxura zuelako: porque tenía aspecto de honrado
  20. du ad. (hablando de cosas) tener, poseer;
    zuhaitzek hostoak dituztenean: cuando los árboles tienen hojas
    berrehun mila biztanle dituen hiria: una ciudad que tiene doscientos mil habitantes
    estalki biribila duen ontzia: recipiente que tiene tapa redonda
  21. du ad. sentir, tener;
    buruko mina izan: tener dolor de cabeza
    sukarra du: sentir calentura
    ez du ezertarako gogorik: no tiene ganas para nada
  22. du ad. (auxiliar transitivo) bi ogi ekarri zituen: trajo dos panes;
    ibaiak eraman zuen: lo llevó el río
    behar bezala azaldu izan balu: si hubiera explicado como se debía
    behin eta berriro irakurria dut: lo tengo leído una y otra vez
  23. du ad. (3ª perts. sing. con nombre verbal);
    ez dut hara joaterik izan: no he podido ir allí
    ez zuen atzera egiterik: no podía retroceder
izan3:
  1. ser, realidad;
    izena eta izana: el nombre y el ser
    ea giristinoak, giristino izenarekin izana duzuenak, hurbil zakizkidate: a ver cristianos, que tenéis el nombre de cristianos con serlo, acercaos
  2. postps. ('-(r)en izanez') por naturaleza, según la naturaleza, esencia o condición;
    gu geure izanez leialak gara: nosotros somo leales por naturaleza
    eta hauek guztiok, bere egitez eta izanez, obra onak dira: y todas éstas, por su naturaleza y condición, son obras buenas
© Bostak Bat Kultur Elkartea

Azkue Biblioteka eta Artxiboa

ORDUTEGIA
9:00 - 14:00

Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.

Es bueno saber que cada vez que gastas una moneda para tu placer culpable, ayudas a alguien que lo necesita. Ice Casino es conocido por sus generosas campañas benéficas en toda Europa. ¡Pero no olvides jugar responsablemente!

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.