- adb. (marca de frases negativas) no;
ekarriko duzu? -ez: ¿traerás? -no
ez, jauna: no, señor
ez, noski: claro que no
- adb. (reforzando negación) no;
ez, ez da etorriko: no, no vendrá
- adb. (como interrogante) no, es que no;
ez da bihar etorriko?: ¿no vendrá mañana?
ez ote hori?: ¿es que no es ése?
- adb. (fin de frase reforzando interrogante) no;
oso polita da, ez da?: es muy bonito, ¿no?
- part. (frase negativas, izquierda del auxiliar) no;
ez da gaiztoa: no ez malo
ez doa, ez da joango: no va, no irá
ez da bihar etorriko: no vendrá mañana
ez ezazu horrelakorik esan: no digas cosas así (frases negativas) no
ez daki: no sabe
ez dut ikusi: no lo he visto
- part. (sin formas verbales) no;
ez beldurrik izan: no tengas miedo
ez erre, mesedez: no fumes, por favor
ez egin negarrik: no llores
- part. (a izquierda de un adjetivo) no;
afari ez-txarra eta ohe garbia: no mala cena y cama limpia
gorputz ez-lirainak: cuerpos no hermosos
badira zenbait ez-euskaldun: hay muchos no euskaldunes
- iz. negativa, negación, el no;
ezaren ondorioz: como consecuencia de la negativa
baiaren eta ezaren artean zalantzan: en dudas entre el sí y el no
- iz. carencia, falta;
beldurrik eza: la carencia de miedo
dirurik eza: la falta de dinero
eza zer den zuek ez dakizue: nosotros no sabéis lo que carencia
- junt. (ez.. ez) ni..ni;
ez hau ez hori ez hura: ni esto ni eso ni aquello
ez naute gibelarazten ez haizeek, ez euriek: no me asustan ni los vientos, ni las lluvias
ez bururik (eta) ez hankarik: ni pies ni cabeza
- adb. excepto;
ikasgai hau ez, beste guztiak ikasi ditut: excepto esta lección, me he aprendido todas las demás
- aur.;
ezordua: deshora
ezjakina: ignorante
ezberdina: diferente
- lok.;
ez eta (ere): ni tampoco
ez horixe!: ¡eso sí que no!, ¡no, por cierto!, ¡ni pensar!
ez zera! / ez, zera!: ¿cómo que no?, ¡ya lo creo que sí!
ez entzun egin / ez entzuna egin / ez entzunarena egin: du ad. hacerse el sordo o la sorda, hacer oídos sordos
ez aditu egin / ez adituarena egin: hacerse el ignorante
ez ezagunarena egin: hacerse el desconocidoda
ez eze(n) / ez ezik: no solo… sino también
ez zera!: ¿cómo no?, ¡ya lo creo que sí!, ¡estaría bueno