Pertsona-izenak

(...)
Leiç., "Apost. Acteac", XI, 19: Bada Estebenen causaz ethorri içan cen tribulationeagatic barreyatu ciradenac-ere ioa citecen Phenicerano eta Cyprerano eta Antiocherano, nehori declaratzen etzeraucatelaric Iaincoaren hitza, luduey berey baicen [3. oin oharra: Leiçyarraga-k Iaincoaren hitza letra italikoz emaiten du, zeren textu grekoaren gorputzean ez baita agertzen, zentzu hori berezkoa izanik] [...] Leiç., "Apost. Acteac", XIII, 4: Hec bada igorriric Spiritu sainduaz, iauts citecen Seleuciara: eta handic embarca citecen Cyprera [...] Leiç., "Apost. Acteac", XV, 39: Hala iharduqui ceçaten bada, non bata berceaganic separa baitzitecen: Eta Barnabas Marc harturic embarca baitzedin Cyprerát [...] Leiç., "Apost. Acteac", XXI, 3: Guero Cypreren aguerrira guenenean, hura vtziric ezquér, Syria alderát vela eguin gueneçan, eta arriua guentecen Tyrera: ecen han vnciac behar çuen cargá descargatu [...] Leiç., "Apost. Acteac", XXVII, 4: Guero handic partituric Cypre beherera io gueneçan, ceren haice contreac baitziraden [...] Leiç., "Apost. Acteac", IIII, 36: losesec [sic] bada, cein icen goiticoz dei baitzedin Apostoluéz Barnabas (erran nahi baita consolationezco semea) Leuitác, nationez Cyprianoac [...] Leiç., "Apost. Acteac", XI, 20: Baina hetaric batzu ciraden Cypriano, eta Cyreniano, cein Antiochen sarthuric Grecoey minço baitzaizten denuntiatzen çutela Iesus Iauna [...] Leiç., "Apost. Acteac", XXI, 16: Eta ethor citecen discipuluetaric-ere batzu Cesareatic gurequin çacarqueitela berequin Mnason Cypriano iaquin-bat, discipulu ancianoa, cein baithan ostatuz behar baiquenen
(...)

(...)
Leiç., "Apost. Acteac", XXI, 16: Eta ethor citecen discipuluetaric-ere batzu Cesareatic gurequin çacarqueitela berequin Mnason Cypriano iaquin-bat, discipulu ancianoa, cein baithan ostatuz behar baiquenen [4. oin oharra: Leiçarraga-k batzu hitza letra italikoz emaiten du, zeren textu grekoaren gorputzean ez baita agertzen, zentzu hori berezkoa izanik]
(...)

(...)
Duvoisin, idem [Bible saindua edo Testament Zahar eta Berria, Duvoisin kapitainak latinezko Bulgatatik lehembiziko aldiko Laphurdiko eskarara itzulia. Luis-Luziano Bonaparte printzeak argitara emana, Londresen 1865]: Eta-bada, Ezteberen egunetan egin izan zen hesturak barrayatu dizipuluak ibili ziren Phenizia barna, Ziproa eta Antiokia gaindi, Juduei baizik bertze nihori erantzun gabe hitza [...] Izpiritu Sainduak bidali zituen bezala, Seleuziara goan ziren, eta handik itsasoz Ziprora [...] Horren gainean makhurtu ziren, haletan non elkharren ganik berezi baitziren; eta Mark harturik, Barnabasek itsasoz egin zuen Ziprora [...] Zipro gainera agertzearekin, hura ezker utziz, Siriari buruz goan eta Tirrera heldu ginen; ezen untziak han utzi behar zuen karga [...] Eta handik abiatu ginenean, luya baikinduen Ziproko gerizaz iragan ginen [...] osepec ere, Apostoluek Barnabas deithu zutenak (horrek erran nahi baitu Gozakarizko umea), zeina lebitarra baitzen eta sortzez Ziproarra [...] Bainan hekietarik zembait Ziproarrak ziren eta Zirenearrak, eta Antiokiara sarthu ondoan, Greziarrei ere mintzatzen ziren erantzunez lesus launa [...] Zesareako dizipuluetarik ere gurekin ethorri ziren zembait, berekin zakhartelarik aspaldiko dizipulu bat, Mnason Ziproarra, zeinaren etchean izan behar baikinduen leihorra
(...)

(...)
Duvoisin, idem: Zesareako dizipuluetarik ere gurekin ethorri ziren zembait, berekin zakhartelarik aspaldiko dizipulu bat, Mnason Ziproarra, zeinaren etchean izan behar baikinduen leihorra
(...)

(...)
Cf. fr. Chypre, it. Cipro (Cile bezala), port. Chipre, kat. Xipre
(...)

(...)
ZYPRO ETA ZYPROARRA, ETA EZ FRANTSES OINARRIZKO XIPRE ETA XIPRETARRA ETA GAZTELANIARA MOLDATURIKO TXIPRE ETA TXIPRETARRA // Euskal Akademian 1995-VII-6-an sarrera emana. // Euskal Akademiaren uztaileko batzarrera ezin joan izango naiz, zeren hilaren 18-an Grezia-ra joateko bainaiz neure emaztearekin, ezkondu gineneko zilarrezko ezteiak ospatzen baititugu. Beste lagun batzuekin batera goaz, haien artean ere zilarrezko ezteidunak badirela. // Batzarrean Statu-izenen arazoa atera baledi Zypro dela-ta eginiko lan hau igortzen dut gogoan har ledin, bidalirik ditudan oharrekin batera, zein euskaltzainen artean orainarte zabaldu ez baitira, Onomastika batzordekotzat egin zena ere zabaldu ez den bezala, nahiz-eta horiek guztiak ikusirik moldaturiko berri bat bai, zabaldu den, Pello Salaburu-k in situ eginiko zuzenketekin batera, eta euskaltzainek ez baitakite aurreko zertan oinarriturik dagoen. Nik uste dut euskaltzainok, eta beste edonork berdin, eskubide osoa dugula gure eritzia beste euskaltzain guztiek ezagut dezaten, prozedurazko omen den tranparik bitarteko jarri gabe, eta obskurantismoan erori gabe. Izan-ere uste dut haintzat hartzeko moduko kontua dela orain bidaltzen dudana ere. // Arau honetara gogora beharrekoa dut harturik dugun Euskal Akademiaren apirilaren 28-ko agirian hurrengo hau erraiten dela: "J. M. Satrustegik galdetzen du ea exonomastikako azpibatzordea kendu beharko ote den, Onomastika barne, beste baten mesedetan, ezezkoa erantzuten zaiolarik". Euskal Akademian ez du, dirudienez, ezertako balio, ez zenbait batzordek, ez euskaltzain izaitek, besterik demostratzen ez den bitartean. Hori hala balitz zer philosophia faszismo intelektual demokrata itxurako ez denetan oinarritzen den jakin nahi nuke. // Ene liburu Pertsona-izenak euskaraz nola eman (eta exotoponymiaz eraskin bat) titulupekoan, Bilbao 1994,297 orr., 122 nota, hurrengo hau diot: "Kypro, edo Zypro-ko Errepublika", "Ingelesez Cyprus, eta alemanez Zypern erabiltzen dute, greko zaharrean ------- (Kypros, -ou) baitzen, eta latinez Cyprus, -i, edozein modutan ere beti -y-grekoa duela. Frantsesez Chypre, hasierako ch- [s] modura ahoskatzen dela. Gaztelaniak frantsesetik hartua du eta graphia gaizki irakurri izan da. Guretzat hoberena grekotik hartzea da. Gainera Kypro-n bertan egungo egunean Kipros ahoskatzen da. Edo nahiago balitz Zypro". // Ikusten denez ingelesek zuzen-zuzenean harturik dute latinezko nominativoa: Cyprus. Nahi balitz bide hori ere segi liteke, baina badirudi Zypro formara moldatu behar litzatekeela gure arteko joeraren araura, Duvoisin-ek berak ere Zipro baitarabil. // Leiçarraga-k gentiliziorako cypriano tradizio latinotik jasorikoa emaiten du, hain-zuzen-ere pertsona-izen moduan, hartan jatorria izanik, ezaguna dena, eta erdaraz Cebrián erako deiturak utzi dituena, cfr. ene aipaturiko lan Pertsona-izenak euskaraz nola eman, §1, 179, han hurrengo hau izkribaturik baitut: "Joan Mari Lekuona-k diostanez Urkizu Tolosa-koan bada haizpeko ermita bat Zipirio moduan ezagutzen dena, izenak aurretik saindu-praenomen-ik batere ez duela, ene ustez oso tradizio zaharrekoa, Prudentzio poeta kalagurritarrak berak ere izen honi dagokiola ez baitu IV mendean latinez halakorik erabiltzen, apurtxo bat goraxeago ikusi dugunez. Patxi Salaberri-k, beste alde batetik, erraiten dit Nafarroan badirela Zipirio, Zipiro hagiotoponymoak, eta hau erran-berri dugunaren indargarri da. Zipirio formaren iturrian < grekotik latinera iraganiko Cypriano dugu, hasierako oklusivo gorraren assibilazioa, -i- aurrean duela, latinez eginik, eta euskaldunen artean -n- vokal artekoa galdu eta –pri multzoan agertzen den muta cum liquida delakoa -piri- moduan deseginik". // Duvoisin-ek, ordea, ziproar darabil, eta hori da hemen hautatu duguna, zeren zypriano erakoak egungo egunerako urrunsko gelditzen direla uste baitut, saindu-izenari hestu loturik egoiteaz gainera. Proposatzen zaigun txipretar delakoa iratxo bat besterik ez dela iruditzen zait, gaztelaniaz moldaturiko gallizismo phantasmagoriko baten euskaraz irauneraztea baizik ez
(...)