1.
(gral. ap. A; Urt I 120, Lar, Añ, VocS (s.v. action), Dv, H). Acción, acto; obra.(Cf. la expr. -(r)en egitez 'por obra de')."(En) buen día, buenas obras, egun onean egite onak
"Lar.
"Operación", "obras, hechos" Añ.Cf. Ur Carta a Bon BAP 1954, 269: "No apruebo la idea de los bascongados franceses de traducir egitea por obra, pues egitea significa acción; menos mal estaría egiña, hecho, o cosa hecha"; cf. tbn. Ip (carta a Bon) Eusk 1957, 174. Tr. Documentado desde Leiçarraga, lo emplean más los autores meridionales. En DFrec hay 49 ejs., meridionales.
Hartarik prozeditzen da pensatze, erraite eta egite gaixto guzia. LçABC I 5v.
Guti edatea eta guti sinestea da zuhurraren egitea. "Le fait d'un homme sage"
.OPr 18.
Zer gaitzak orano egite gaisto hoietarik jiten dira?Bp II 39.
Sortu zala Espiritu Santuaren egitez. CatBurg 8.
(Añ CatAN 9, Astar II 275, Legaz 2, KIkV 12 y KIkG 8 egitez)Ez dira atzeratuko beste egite onetatik. MgCC 222.
Aztuko dozuzala bere egite deunge guztiak. AñEL1 151.
Pensamentu, berba, egite, nai ta gura guztien kontuba. fBIc I 46s.
Bere esan eta egite edo obretan. Astar II 190.
Badakizkit zure egiteak. UrApoc(G) 2, 2 ((V) egitadak; Lç, TB, Echn obrak, He, Ip egitate, Dv eginak, Ker, IBk, IBe egintzak.
Erkijiozko egite danik labur ta txikienetan ere. AranSIgn 45.
Nor ezta arrituko egite eder onezaz?BvAsL 31.
Bakotxaren egite on eta tzarrak. Lap 393 (V 179).
Egiteak nolakoak dituen badakigu engoitik araiz, gure gostuz. HUZez 179.
San Martiñen bizitza beteta daguan egite izugarrien artian. AgSerm 101.
Sinistearen, itxaropenaren eta maitetasunaren egiteak. ItzAzald 83.
Guri ederretxi jakuz beti bere egitteak. EchtaJos 133.
Gogapen, itz eta egiteetan. ArgiDL 38.
Pernandoren egite batzuek. Etxeg(
inMujPAm 24
).
Bere egiteen garbitasuna emango edo zion. OrSCruz 128.
Napoleon gizon adimendu haundikoa zela, ausarta eta kalipuduna anitz egitetan ezagutzen da. Zub 126.
Nik nere egiteak aztertzen ba-ditut eta ona zer dan ta txarra zer ezagutzen ba-ditut. AnabUsauri 51.
Beren egiteak txarrak ziralako. IrYKBiz 64.
Gure asmo, egite ta izate guziak. ABarGoi 24.
Gizona bere egiteen jabe da. EguzkGizAuz 92.
Xalbaten egitez sortua. EtxdeJJ 230.
Berak irakatsia bere egiteaz on egin zuen Sokratek. ZaitPlat 114.
Ortarako gure egiteak bear dira aztertu. VillJaink 141.
Arturo erregeren egite aundiak. BerronKijote 142.
Eskolara ez joateaz zerbait esan bear dot. Egite oneri izen asko emoten jakoz: "piper egin" eta olakoak.EtxabuKontu 17.
Bere bizitzako egite izugarri ta birtute bereziakaitik. OnaindSTeresa 123.
v. tbn.
CrIc 19. CatBus 29. Belaus Andoni 12. Altuna 106. JArt Y 1933, 332. Goen Y 1934, 95. Or ib. 83. TAg Uzt 256. Ol Gen 18, 19. MAtx Gazt 40.
azpiadiera-1.1
Acto (de una obra teatral). Egite bakarra. SorAuOst 69.
azpiadiera-1.2
(Lar, Añ). Acción, realización."Hechura, egitura, egitea, lat. Factio, effectio"Lar.
Cf. las construcciones septentrionales del tipo gauza baten egitea (= gauza bat egitea), entre las que podría tal vez incluirse el ej. de Oihenart que citamos. v. egintza (2). Zeini emaiten iakan gauza guztien egitea. "Creación"
.Cap 122.
Inhardesterik hobena, egite lan manatuarena. OPr 24.
Utzi zion Jaunak Zeru-lurren eta oetan arkitzen diran gauzen egiteari. AA II 40.
Ona emen, itz bitan, munduaren egitea, eta asiera. Lard 2.
sense-2
2.
(HtVocGr, H). Naturaleza, forma de ser."Coutume, hazdura, beregitea
"HtVocGr 342.
"
Bere egitea du hola
"H.
Cf. EGITEZ; cf. tbn. eite. Badu ere axeriak biloa uzten, bere egitea eztu biluzten. "Son naturel"
.OPr 62.
Ea bihotzak eta borondateak dutenz oraino bere egite espirituala. SPPhil 444.
Bere bizia daramakeiela munduan, munduko egiterik hartu gabe. Ib. ẽ, 1r.
Estalia duk kanpotik / Gizonaren haragiaz: / Hire odol, hire forma, / hire egite gustiaz. Gç 64.
sense-3
3."Altura (V-m)"AApend.
azpisarrera-1
BERE EGITEZKO.
beregitezko Ht VocGr, Dv). "Particulier, beregisakoa, beregitezkoa" Ht VocGr 397. "Particulier; naturel, qui se produit de soi-même" Dv. "Bere egitezko gizon bat, un homme singulier, de sa façon" H.
azpisarrera-2
EGITE-MODU.
"Acción, modo de hacer algo" Añ. v. EGIN-MODU. Zein santua eta ederra izango zan gure Aita-lenaren espiritua, naikua ematen zaigu aditzera egite modu orietan!BvAsL 154.
azpisarrera-3
EGITEZ.
(G, S (bergitez); SP, Ht VocGr 389, Dv, H). Ref.: Bon; Lrq (ber). a) (Precedido de bere, z(e)ure, etc.). Por (su, etc.) naturaleza. "Bere egitez, de soi, de sa nature" SP. "Por su naturaleza o de suyo, bere egitez (G)" Bon. "Naturellement, berebiez,beregitez" Ht VocGr 389. "Erbia bere egitez izipera da" Dv (que tbn. trae beregitez). Cf. Lar y Añ: "(De) hecho, izatez, egitez", "(en) hecho de verdad, izatez ta egitez". v. berez. Badakizue halaber geure egitez zein flako huts egiten, eta erorten errax garen. Mat 302. Nola gizonak emazteari diadukon amorioa bere egitez baita, natural. Ax 384 (V 251). Suak bere egitez argitzen badu ere. Ib. 587 (V 377). Begiz urdin / Bezain gordin / Zarela zur' egitez. O Po 3. Gizonak bere egitez eta naturalezaz du iakiteko gutizia. Ch I 2, 1 (SP bere sorkuraz, Mst natüralki, Ol berenez, Pi berez, Leon jitez). Kantabria bergitez zen athün huneko. Poesía premiada en Tardets en 1908 (ap. DRA). b) (Añ). De obra; de hecho. Jinkoaren maniak eztireia hausten egitez, eta erraitez baizik? Bp I 104. Egiten dukezuen guzia, ala mintzatzez ala egitez, guziak egitzue Jesukristo Jaunaren izenean. He Col 3, 17. Iñori gaitzik ez egitea, egitez, hitzez, ez eta gogoz ere. CatBurg 29. Gogoz, esatez edo egitez ernegarazo dozuzanez. Añ EL1 132. Egitez eta itzez entero gaizki tratatzen zutela. Aran SIgn 43. Itzez ta egitez, itzez baño ere egitez geiago [...] adiazi ondorian. Bv AsL 65. Itzez edo egitez naibagetu. Ag AL 90. Nortzuk gatx egiten dabe egitez? Itz Azald 100. Iñoiz, esatez edo egittez, okerren bat egin ixan badautsubet. Otx 182. Euskozaletu gaituzu buruz ta biotzez. Ez ordea egitez, artean. Ldi IL 62. Egitez ala erakutsi du. Ir YKBiz 495. Naiz Auzitegiak ala agindua izan, etxetik egitez bota gabe badiraute. "No se hubera ejecutado". EAEg 1-11-1936, 191. Ezin sinistu nezake Xalbatek egitez eta gero itzez iruzurrik egin didanik. Etxde JJ 133. Irakatsiko deutsue egitez egi au. Bilbao IpuiB 226. Erriak eman dezake ondoko baiezkoa, itzez eta ageriz ezpada, egitez eta obraz beintzat. Vill Jaink 187. Eta giristino zela Joao III, xedez ala egitez, ezin ukatua. Ardoy SFran 325. Egitez, eta ez hitzez, erakutsi digunean. MIH 262. v. tbn. Legaz 57. KIkV 100. Or Tormes 95. Enb 145. Zait Sof 71. Mde Pr 105. BEnb NereA 187. Gazt MusIx 63. MAtx Gazt 53.
azpisarrera-4
EGITEZKO.
De obra; de hecho. Ez ahozkoa, ezpada eskuz ta egitezkoa. AñLoraS 53.
Egitezkoa, egikerakaz egiten danean, lapurtutea legez. ItzAzald 135.
Egitezko erdeltzaletasun ori bidezkotzeko. LdiIL 62.
Nezesidadea bi eratakoa izan diteke: egitezkoa bat, eskubidezkoa beste bat. VillJaink 52.