Euskara Batuaren Eskuliburua

• Izenak direnean, hau da, zenbakiak adierazteko erabiltzen direnean, bokalez bukatzen den beste edozein izen bezala deklinatzen dira hiru eta lau hitzak (→ zenbaki kardinalak):

SINGULARRA: Biaren eta lauaren artean hirua sartu behar da.

PLURALA: Gure alabak oso ondo marrazten ditu hiruak (*hirurak), lauak (*laurak) eta zazpiak, baina gainerako zenbakiak ez.

MUGAGABEA: Zein hiruren/lauren azpian jarri behar dut marra?

Diptongoz bukatzen den lau zenbakia bokalez amaitutako hitzak bezala deklinatzen da; beraz, -e- gabe doa singularreko kasu hauetan: lauan, lautik, laura... (*lauean, *lauetik, *lauera...). *Maiatzaren lauean bukatu zen izena emateko epea (> Maiatzaren lauan bukatu zen izena emateko epea). Araua hamalau, hogeita lau eta segidako guztietan mantentzen da: *Ekainaren hamalauean (> Ekainaren hamalauan). (→ diptongoz (-ai, -ei, -oi, -au, -eu) bukatzen diren izenen deklinabidea)

• Askotan, baina, ez dute izen-funtzioa, izenordainarena baizik. Adibidez: Uztailaren lauan (edo hiruan) jaio zen (“laugarren egunean” = “lauan”). Laua (edo hirua) libre dago (“laugarren gela” = “laua”). Atzo, lau (edo hiru) ikasle etorri ziren, eta laurak (edo hirurak) neskak ziren (“lau ikasleak” = “laurak”). Mireia lauretan (hiruretan) etorriko da (“lau orenetan” = “lauretan”).

Halakoetan, -r- gehituta deklinatu behar dira pluralean (ikus kasu guztiak hurrengo koadroan). Adibideak: Arratsaldeko hirurak/laurak dira (*hiruak, *lauak dira). *Hiruak/Lauak eta hogeian etorri da (> Hirurak/Laurak eta hogeian etorri da). Lau aldiz egon naiz Anderrekin, eta lauretan ukatu dit kontu hori (*lauetan ukatu dit). Baina -r- atxikitze hori hiru eta lau zenbakiei bakarrik dagokie, eta ez hamahiru/hamalau, hogeita hiru / hogeita lau eta kidekoei: *Muga hamahiruretatik hogeita lauretara itxita egongo da (> hamahiruetatik hogeita lauetara). Izan ere, kontuan hartu behar da hiruretan eta lauretan hitzetako r letra zenbakiaren izenari dagokiola; behinolako hirur eta laur izenei, alegia. (→ orduak nola esan)