Euskara Batuaren Eskuliburua

Euskaltzaindiak ez du berariazko araurik eman kontu honetaz, baina besterik ez alde batetik doa eta baino ez eta baizik ez beste batetik, ez baitute berdin jokatzen.

NUMERO-KOMUNZTADURA. Besterik ez erabiltzean, aditz-komunztadura singularrean egiten da: Eskolako liburuak besterik ez dut ekarri (*Eskolako liburuak besterik ez ditut ekarri); izan ere, aditzak besterikekin egiten du komunztadura (bera baita aditzaren objektua), eta ez haren ezkerreko sintagmarekin: Ez zegoen bakar batzuk besterik (*Ez zeuden bakar batzuk besterik).

Bada salbuespenik, ordea:

• IZAN aditzarekin, (atribuzio-perpausetan (→ atribuzio-perpausa: mugagabea eta mugatua)) besterik predikatu osagarriaren parte da, eta aditzak subjektuarekin komunztatzen du: subjektua plurala denean, aditza pluralean jartzen da. Adibidez [EH]: Lurreko atsegin, poz eta gozagai guztiak aldi batekoak besterik ez dira. Mea mota guztiak atomoen bilduma besterik ez dira.
• Inpertsonaletan: Hasi besterik ez dira egin indusketak, baina dagoeneko hainbat aztarna aurkitu dute.

Beste biek (baino ez, baizik ez) singularreko nahiz pluraleko komunztadura onartzen dute. Liburuak baino/baizik ez ditut ekarri.

PERTSONA-KOMUNZTADURA. Hirugarren pertsona erabiltzen da. Zu baizik/besterik/baino ez dut maite (*Zu baizik/besterik/baino ez zaitut maite). Mezu bera emateko, euskarak badu beste egitura bat zalantzarik ez duena: Ez dut INOR maite zu baizik. Ez dut BESTE INOR maite zu baizik. Ez dut BESTE EZER erosi liburuak baizik.

Aipatu beharrekoa da besterikek duen muga bat: aurreko izena nahitaez absolutiboan (NOR kasuan) behar du; beste kasu batean badago, baino eta baizik baliatu behar dira, horiek kasu guztiak onartzen baitituzte. Zurekin baino/baizik ez du nahi (*Zurekin besterik ez du nahi). Egokiak dira, noski, beste hauek: Zurekin bakarrik nahi du. Zurekin beste inorekin ez du nahi.

Absolutiboaz gainerako kasuekin beste- erroaren aukera balia daiteke hemen ere: <X + beste + (inor/ezer)> egitura, hain zuzen, bi sintagmak kasu berean direla: Zuk bestek ez dit esan. Gertaturikoa ez diot zuri beste inori esango. Asteburuetan ez omen zara mendira beste inora joaten.

PARTIZIPIOA vs ADITZ-IZENA. Zuzenak dira forma hauek guztiak:

- Irakurri besterik/baino (baizik) ez duzu.

- Irakurtzea besterik/baino (baizik) ez duzu.

- Irakurri besterik/baino (baizik) ez duzu egin behar.

- Irakurtzea besterik/baino (baizik) ez duzu egin behar.

Tradizioan, partizipio-moldea (irakurri) aditz-izena (irakurtzea) baino sarriago erabili da; eta besterik sarriago bainoren aldean.

Nolabaiteko agindu-nahikundea edo adierazten dute forma horiek. Badu euskarak ahozko moldean sarri erabiltzen den beste esapide-modu bat besterik erabili gabe horietan esaten dena adierazteko: <-t(z)ea aditz-izena + ukan/eduki> perifrasi-multzoa.

(Irakurri/irakurtzea besterik ez duzu) = Irakurtzea daukazu/duzu.

([...] lehenago utzi/uztea besterik ez zeukan) = ‘Senarra txarra atera zaio; lehenago uztea zeukan’.