Euskara Batuaren Eskuliburua

IDAZKERA. Ba- aurrizkia aditzarekin batera idatzi behar da, bai baldintza markatzeko denean (1) (→ baldintza-perpausak), bai aditzaren baietza markatzeko denean (2) (→ galdegaiaren legeak).

(1) Mikel etortzen BAda, elkarrekin afalduko dugu.

(2) BAdator Mikel.

Baldintzazko ez den horretan (2), hala ere, ba- hizkiaren eta aditzaren artean beste hitz batzuk ere sar daitezke. Orduan, ba bera bakarrik idatzi behar da: Ba ote dator Mikel? Ba omen dator Mikel. Ba ote (dago) inor ni baino hoberik? [24. araua, «Ba- eta gabe-ren idazkera»]. Idazkera hauek ez dira zuzenak: *Bai ote posible? (> Posible ote da? / Bai ote?), *Baida posible! (> Bada posible!), *Baidakigu non dagoen (> Badakigu non dagoen), *Baidago gaur (> Badago gaur).

Aditzik gabeko esamolde-egiturak direnean, bai ote? eta ez ote? dira moldeak:

—Bihar etorriko da. —Bai? Bai ote?

Ez da ahaztu behar ba- aurrizkia ager daitekeela zehar-galderan (Ez dakit BAdatorren) eta kontzesio-perpausetan ([...] nahiz beste lanik BAduen) ere.

AZENTUERA

• Baldintzazkoa denean, azentugabea izaten da ba-: Gaizki ikusten baduzu, zoaz okulistarenera [i.kus.ten.ba.du.zu]. Berandu etortzen bazara, jai duzu [...e.tor.tzen.ba.za.ra].
• Aditza baieztekoa denean, azentuduna izaten da, baietza bera nabarmendu nahi denean bederen: Banator zuengana [ba.na.tor]. Badakizue nor naizen [ba.da.ki.zu.e / nor-nai.zen]. (→ azentua)

BA LOKAILUA. Elkarrizketetan eta kidekoetan, onartzekoa da lokailuaren ba forma laburtua —baita idatzian ere—, maila neutroari bada forma dagokion arren. Goazen, bada/ba. Bada/Ba, hori zure eskuan dago. [EH]

Euskara mintzatuan [ba] forma hartzen du normalean. Ondorioz, ahoskeran ere eragina du: <Alde egizu, bada(!)> / <Alde egizu(,) ba(!)> [aldeegizuba]; <Ekarriko ez du(,) ba!> [ekarrikoeztuba]. Halako askotan, ez da sintaktikoki beregaina, eta, orduan, kontuan hartu beharko dira hizkera-maila zaindugabeetan egiten diren ahultzeak: <Esaiok ba!> [esaiopa]; <Neuk esan ez dinat ba!> [neukesaneztiña´pa]. (→ hizkera-maila ez-zainduko ezaugarri morfofonetikoak (lagunarteko hizkera))

BA- BAIEZTEKOA ETA MENDEKO ESALDIAK. Tradizioak dio ba- erabil daitekeela mendeko perpausetan ere (aditz trinkoari loturik beti, jakina). Erabilera-maiztasuna ez da berdina Iparraldean (non sarriago erabiltzen den) eta Hegoaldean, baina bi moldeak dira zilegi. Adibideak:

Badatorrela esan du. (konpletiboa)

Boligraforik (ba)daukazun galdetu dizu. Ez dakit (ba)datorren. (zehar-galdera)

[...] nahiz bertze lanik baduen. (kontzesiozkoa)

[...] zeren ogi-buruaren itxura baduen. (kausazkoa)

[...] baden bitartean zenbait traba. (denborazkoa)

Perpaus erlatiboetan, ordea, euskalki guztietako joera nagusia aurrizkirik gabe eratzea da: Aspaldi dakigun mintzaira da euskara. Iparraldean, hala ere, honelakorik ere —oso gutxi, egia esan— aurki daiteke: Baina horrako hor datorren gizona duk sakelan diru asko baduena.

BIZKAIERAZKO BA- ZEHAR-GALDERETAN. Euskalki honetako zenbait tokitan, zehar-galderak -(e)n menderagailua hartu beharrean ba- hartzen du inoiz, ahozko hizkeran batez ere (azentugabea izaten da). Ez dakit jaitsiko banaiz (= Ez dakit jaitsiko naizen).