Euskara Batuaren Eskuliburua

Puntu hauetara bil daiteke araua [35. araua]:

1. Ordu bata (da), ordu biak (dira), hirurak, laurak, bostak, seiak, zazpiak, etab. (*seirak, *zazpirak, *zortzirak, *lauak...). Ordu hitzaren ordez oren ere erabil daiteke (Ipar.): oren bata, bi orenak / biak, hirurak, etab.; eta honela deklinatu: ordu batean, bietan / ordu bietan / bi orenetan, hiruretan, seietan, etab. (*zortziretan, *hiruetan...> zortzietan, hiruretan...). (→ zenbaki kardinalak; → lau (4) eta hiru (3) zenbakiak)

2. Erdiak ematean, t´erdi idazkera ez, baizik eta erdi forma osoa hobetsi da batasunerako: ordu bat eta erdiak, ordu bi eta erdiak, ordu bat eta erdietan... Gauza bera oren hitzarekin. (*ordu bat t´erdiak, *bost t´erdietan, *bortz orenak t´erdietan...). Ahoskerari dagokionez, bakoitzak bere euskalkiko ohitura gordeko du.

3. Laurdenak adierazteko: ordu bat eta laurdenak, oren/ordu bata eta laurden, hirurak eta laurden, hiru eta laurdenak, hirurak eta laurdenetan, hiru eta laurdenetan, bostak laurden gutxi(ago)(tan), etab.

4. Minutuak: hamarrak hamar gutxi(ago), hamarrak hamar gutxi(ago)tan, seiak eta bostean, laurak eta hogeian, etab. (*seiak eta hamarretan > seiak eta hamarrean; *06:10etan > 06:10ean; *15:30etan... > 15:30ean...).

5. Zifretan ematean, nazioarteko konbentzioari jarraituz, bai orduetan bai minutuetan, bina zifra erabiliko dira beti (00:12, 12:10, 09:25, etab.), eta deklinatzen direnean, orduei plurala erantsiko zaie, eta minutuei singular-marka, dagozkien lotura-bokalekin: 15:00etan, 15:03an, 15:04an, 15:30ean, etab.

Irakurtzean, hala ere, hobe da honela: hiruretan, hirurak eta hiruan, etab. Erabilera formaletan ontzat ematen dira, dena den, hamabostak eta bostean, hamabostak eta hamabostean, etab.

6. Egitarau, kartel eta horrelakoetan ez da eragozpenik erdiko bidea hartzeko: arratsaldeko 5etan, goizeko 11,30etan, iluntzeko 8etatik 11k arte, arratsaldeko 3etatik gaueko 12ak arte, etab. (*arratsaldeko 3retatik; honela ulertuta: antzinako 3/hiru(r) + -etatik). (→ lau (4) eta hiru (3) zenbakiak)

Arauak ez ditu jasotzen beste hainbat xehetasun, baina badira jarraibide nagusi batzuk tradizioan:

Orduak galdetzeko moduak: Zer ordu da/dira? Biak erabili izan dira, baina lehena usuago.

Orduak esateko moduak: Bostak jo dute/dituzte? Biak erabili izan dira, baina lehena usuago. Dena dela, badira orduak esateko beste era batzuk ere: Arratsaldeko bostek jo zuten. Azkaineko elizan hamar orenek jo berri zuten. Jo zuenean Jainkoaren orenak. Goizeko seiak jo ditu erlojuak. (EH)