(...) . Izt C 179. SARDINA IHAR ( sardiña igar V-m; Lar; sardiñ igar FauMar 34; xardina ihar L, BN, S; xardinihar Hb). Ref.: Zubk Ond 237; Lh ( xardina ihar ). "Arenque" Lar y Zubk Ond. " Sardin-igarra, arenque" Izt C 207 (en una lista de peces). SARDINA (...)

(...) sardina . Tr. Los autores septentrionales usan xardin o xardina, los vizcaínos sardin(a), y los guipuzcoanos tanto sardin(a) como txardin(a). Hay además sardia en RS y zardin en Xenpelar ( zardiñ-ezur ). En DFrec hay 10 ejs., meridionales, de (...)

(...) Pr 148. Etxeko lanakin lenengo gaztetasunaren mardultasuna zimeldu bazitzaion ere, oraindik emakume itxurazkoa ta gordiña zegon. Etxde JJ 98. Samintasunak zimeldutako agure igarra zen. Ib. 274. Ezaigu lilluraren lorea beñere zimelduko. Txill Let 119 (...)

(...) zimeldu . Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde mediados del s. XVIII. La forma más usual al Sur es zimeldu. Hay tximeldu en R.M. Azkue, Barandiaran y Orixe (en éste último junto a zimeldu y ximeldu ). Al Norte, en Leiçarraga (...)

(...) izpi igarra aoan ibiliz. AZink 104. Euri-izpiz josita zegoan belarri-puntetaraño [mandoa].Anab Poli 99. 2. ( R; SP , Lar , H ) Ref.: A ; ZestErret . Rayo (de luz) . " Argiaren izpiak, rayons de lumière" SP . "Fáculas del Sol, Eguzkian agiri diran argi (...)

(...) izpi . Tr. Usan ispi Haraneder ( Phil 45) y Astarloa, e ixpi Lizardi, Labayen, Basarri y Berrondo. En DFrec hay 21 ejs. de izpi . 1. ( V, G, L, B, Sal, R-uzt; O VocPo , SP , Urt II 431, Lar , Añ , Dv , H , VocB ), ispi ( H ), ixpi ( G-to, BN; Voc (...)

(...) gazte, atso naiz agure . Erkiag Arran 33 ( BatB 115 agura ) . Amaigabeko samintasunak zimeldutako agure igarra zen . Etxde JJ 274. Ordurako 60 urteko agure bat izanen zela toreadorea . Arti Ipuin 58 (v. tbn. Arti Tobera 287) . Baiña ondo dakigunez (...)

(...) agure . 1. ( V, G, AN, L-côte; Mic 9v, Ht VocGr , VP 1r, Lar , Añ , H (V, G) ), agura ( V ), agude ( L, BN; Dv (L, BN) ), aure ( AN-larr ), augure ( Urt II 117), agore ( A Apend ) Ref.: A ( agude, agura, agure ) ; Asp Leiz2 ( aure ) ; Iz Ar (...)

(...) bitara adi dezakegu ta norberak egiatzat duena, edo, egiatzat iduri duena da egia . Zait Plat 121s. 5. (Aux. trans. tripersonal). Parecer. Oiñetan daukagun odei axal onek / zer iduri digu? Belar sail igarra . "¿Qué se nos figura?" . Or Poem 525. (...)

(...) iduri izan . 1. ( AN-5vill-ulz, B, BN, Sal; Lar , Añ , Dv , H ), uduri izan ( üdü- S ; Gèze ), udiri izan ( S ) Ref.: A ( iduri, üdüri ) ; Iz Ulz ( iduri ) ; Izeta BHizt ( iduri ) ; 15, 160, 169, 170 . (Aux. trans. bipersonal). Parecer (...)

(...) -zartxo, ximel da gaizki jantzi bati . SM Zirik 62. Beartasunetik jaioa baita, oso beartsua, igarra ta zimela da . Zait Plat 154. Bere hegal zimelak ebaki zizkidan tenorean kordelak . Arti MaldanB 192. Zure azur ta azal zimelez txakurra egingo'ot loditu . BEnb (...)

(...) 1 zimel . Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde principios del s. XIX, y al Norte en Leiçarraga, Goyhetche y J. Etchepare (además de en un artículo de Herria ). La forma general es zimel. Hay ximel en un ej. de EG, San Martin y (...)

(...) . Sagarrik berankorrena ta gozoena, ezta izaten azal-tximur ispilduna? A BGuzur 116. Sokrate begi-gorria, larru-ximur, lepo ta zango lodi. Zait Plat 99. Gorpuzkera azkarra, igarra, aurpegi zimurra, goiztarra ta eizezalea. "Enjuto de rostro" . Berron Kijote 31 (...)

(...) zimur . Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII, y al Norte en Etcheberri de Ziburu, en Oihenart y en textos de los ss. XIX y XX. La forma más extendida es zimur. Hay tximur en la mayoría de los autores vizcaínos. Hallamos ximur en (...)

(...) egiña ixan . Otx 114. Lurrera jaurti zun zotz igarra bezela. TAg Uzt 167. Zuzendaritza onen baimenik gabe ez bedi iñor zotz batetzaz ere baliatu. EAEg 6-3-1937, 1216. Bi tzotzen phuntan bizirik txokarraziren hai . GH 1950, 51. Ondoren, zortzi-amar bat (...)

(...) zotz . 1. ( gral.; SP, Lar, Aq p. 48, Añ, VocBN , Dv, H, Zam Voc ), tzotz ( B, S ) Ref.: A ( zotz, tzotz ) ; Lrq ( tzotz ) ; Etxba Eib ( zotsa ) ; Iz ArOñ ( sotz iñ ) ; Elexp Berg ; ZestErret . Palillo; palito, leña menuda. "Bûchette, fétu" SP (...)

(...) bedeikatuba " Labayru Hist 470. BELAR IHAR ( belar igar G-goi, AN-5vill). Heno, hierba seca. " Belarrigar (AN-5vill), heno" A."El heno ( belar-igarra )" (G-goi) AEF 1955, 75. v. BELAR ONDU. Esi-ondoan astoak erne, / zintzilik belar igarra / --gurdiarekin andik (...)

(...) kixkaldu ta menperatu egiten duena ere . Zait Plat 5. Xori pareak ikusten ziren bel'izpi bana mokoan, / erasiaka han zabiltzala, sar ateraka, sasuan . Xa Odol 197. Urik ere ez eta, ezin bestean, belar izpi igarra aoan ibiliz iraun nolabait. AZink 104. BELAR (...)

(...) , sikua, leorra, idorra, agorra " Lar (cf. ib.: "Seco, aplicado al hombre, al árbol, a las ramas, igarra, igartua ") . "Orejones, lonjas secas de melocotón, musiken puska agorrak " Ib. . "Sec, stérile. [...] Lur agorra, terrain sec, stérile. Denbora agorra (...)

(...) agor . Etim. Relacionado ya por J. Saroïhandy RIEV 1913, 477s., con gasc. agor, arag. agüerro 'otoño'. Se trata de términos pirenaicos, cuya significación, según Rohlfs 55 (v. tbn. agorril 'agosto' y 'septiembre', infra ) ha debido de ser fijada (...)