(...) . [Aldizkarian] euskara [...] nagusitzen hasia zen gero eta nabariago . MEIG I 258. Nahiz esanaren mamia ez beti nabari agertu [...] irakurleari . MEIG IV 124. Estari nahiz nabari . MEIG VI 80. NABARIENIK . Del modo más evidente, más patente. Barrengo harra ere (...)

(...) nabari . Etim. Es posible que sea un derivado de nabar . ( AN-gip, BN ap. A ; Dv , Foix ) (Adj.). Notorio, destacado; evidente, patente. "(O, AR), notoire" Dv (cf. ej. de Oihenart s.v. nabari izan ). "Évidence, gaiza agria, gorda ez daitekiana (...)

(...) alhako zaien harra (Ax), le ver qui les ronge et les rongera en enfer" SP. " Barnea alha zaut, la conscience me reprend" H. Eta haien hitza gangrena bezala alhako duk . "Et leur parole rongera comme gangrène" . Lç 2 Tim 2, 17 (He baratxe-baratxe irabaziaz (...)

(...) doha, TB yankatuko du, Dv emeki-emeki bide eginez dihoa ) . Arra konzienziarena, zein beti alako, eta euzekiko [sic] baizaiote bere buruei oroitzen diradela bekatu egin zituztenes . Ber Doc 123r. Eta zeren neure faltaren harra bihotzean alha baitzeitan (...)

(...) orai, alhan . Barb Leg 149. Kharrikan haurrak, zaharregi / alhan da harra zituetan . Mde Po 63. Behi gorhats eli bat hor baziren alhan . Mde Pr 131. Hantxet, berrehun ardiren erdian alan ari, bortuko belar meheari tiraka . JEtchep 55. Horra alan nun (...)

(...) ALAN Tr. Documentado en textos septentrionales y en el salacenco Samper. a) ( -lh- L, BN-baig, S; Dv). Ref. A ( alhan ); Lrq ( alha ); Satr VocP. Paciendo, alimentando(se). " Alhan doha, il va paissant" Dv. Comiendo, alimentándose . Abre bat bada (...)

(...) Ifernian damnatiek dien malürra? CatS 36. Damnatuen bihotza ausikiko duen harra ez da hilen . Lap 408 (V 186) . Zerk egiten du damnatuen zorigaitza ifernuan? CatLuz 72. v. tbn. Dh 218. (Usado como apodo de un curandero, probablemente por contaminación con (...)

(...) damnatu . ( Gèze , H ), dannatu ( SP ). Condenar(se) (referido a la condenación eterna de la religión cristiana). " Damnazionea; damnatzea, damnation, damner (terme consacré)" H . Es dudoso que la grafía -mn- respondiera a la pronunciación (v. FHV (...)

(...) usuak . MarIl 86. Bigarren espantitzeko sujeta da ikhustea Jainkoaren amodioa gizonentzat . Jaur 155. Egiazki espantatzeko gauza da egun lurrean herrestaka dabilan harra bihar hegaldaka lehen zen baino ederrago ikhustea . Dv Dial 8 (It, Ip (h (...)

(...) espantatu . 1. ( S ap. Lrq; Lcc, Volt 76, Mic 8r ( -adu ), Urt I 196, Lar, Lecl, VocBN , Dv, H ), espantitu ( Dv , H ). Asustar(se); impresionar(se), sorprender(se). "Espantar" Lcc . "Ojear aves, espantar" Mic . "Espantarse" Lar . "S'étonner avec (...)

(...) ; 2.º polilla de las ropas" A. " Serenak jo ta pipixa formau, atacarle la polilla a la madera, criársele el bicho o carcoma" Iz ArOñ. En AxN se explica zerrenik (38) por pipirik. Zurari pipia, oihalari zerrena, urdaiari zedena, eta haragiari harra (...)

(...) 1 pipi . ( V-gip, G, AN, L, B, Ae, Sal; SP , Lar , Añ (G) , Hb , H , ZMoso 70), bipi ( BN-baig; -ph- L, BN ; VocBN , Dv , H ), bipu ( -ph- Arch UFH ), pipia Ref.: VocPir 529; A ( bipi, pipi ); Iz Ulz ( pipíe ), Als ( pipiya ), UrrAnz y Ar (...)

(...) ! Ardoy SFran 259 (9 hanbat hobe ) . Eta hanbat gaixto zuretzat, zu lekukoa, ez bazinuen zuhaurek zilatzen haren barneko harra. Larre ArtzainE 273. Umore ttantto bat isur baleza, hainbat hobeto . MIH 139. v. tbn. Hanbat gaixto: Etcham 142. Zerb Azk 95 (...)

(...) HAINBAT HOBE , HAINBAT HOBEAGO , HAINBAT HOBETO , HAINBAT GAIZTO , HAINBAT GAIZTOAGO , HAINBAT DEUNGEAGO , HAINBAT TXARRAGO , HAINBAT SORDDES , HANBATORIO . Tanto mejor, peor, etc. " Hanbat hobe, tant mieux. Hanbat gaiztoago, tant pis" Ht Voc (...)

(...) 1 herra . ( L, BN, S; SP, Urt I 107, Lar, Lar Sup ( erra ), Lecl, VocBN , Dv (+ e- ), H ) Ref.: A ( erra ) ; Lrq ; Satr VocP ( erra ) . Rencor, odio, resentimiento; aversión; furia (contra alguien). " Herrak harra daduka bihotzean " H . v. amorru (...)

(...) , errabia. Tr. Documentado en autores septentrionales desde comienzos del s. XVII. Al Sur lo emplean Agirre de Asteasu, Tapia Perurena, Orixe y Etxaide. En DFrec hay 2 ejs. Etsai herraz bethea . EZ Man I 60. Berze hirur bekhatu mortal [...] zein baitire (...)

(...) " H . " Karrakea, zerra-agiñak zorroztu ta burdiña buruak moztutzeko ederra da" Onaind EEs 1930, 201. Cf. infra (3) y (4) . Oaska karraka bat berria . HerVal 144. Bihotzeko harra dela kharraka bat, hortzkatzen ditüena izpiritüa, haragia eta hezürrak (...)

(...) 1 karraka . I . (Sust.). 1. ( L, BN, S ap. A ; Lar Sup ; kh- Ht VocGr 380, Lecl , Dv , H ). Lima. "Racle, racloir, râtissoire, tout instrument et outil dont on se serve pour racler, ratisser, gratter, comme raclette de ramoneur, grattoir de pétrin (...)

(...) nabardurak, [...] alda, utz eta mutha ditzanean . (Ier 13, 23). Ax 93 (V 63) . Hartuko tuk bestia garbi guzietarik zazpi mota bakhotxetik, harra eta haren emea . Urt Gen 7, 2 (Ol, Ker arra ta eme(a), Bibl arra bere emearekin; BiblE ar-emeak ) . Solamente bere (...)

(...) !! A Ardi 6. --Eta jauregija zer da: arra ala emia? --Euk zelakua gura . Otx 113. Ta itsasoen artean, gure Kantauri mardo, ar, bizarro, lerden, sendoa . Erkiag Arran 8. (Aplicado a plantas). Khalamü harra den bezala bere ürrüxarekila, bürdüiña (...)