Euskaltzaindiaren Hiztegia
1 emaitza Kandelario bilaketarentzat - [1 - 1] bistaratzen.
Esaera zaharrak
Kandelario-lario, haitzari ura dario. Kandelarioz elurra, joan da neguaren beldurra. Kandelarioz euria, laster da udaberria.Aztergaia: kandelario
Iturria:
| Kodea [?] | Data | Proposamena | |
|---|---|---|---|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z3:HBB | 1995-05-25 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: | Z4:HBL | 2000-05-09 | Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
OEHko datuak [laburduren azalpena]
gandeilu IE 1: Jaur ("Birjina sainduaren purifikazioneko bestan. Edo gandeiluz [sic ¿por gandera-?]"); ganderailu (eta g. egun) IE 11: JesBih 4 (adib.: "Zelebratuko du bere besta berezia ganderailu egunean"); Barb Leg 6 (adib.: "Orain Salbatoreko elizan den ganderailua garbiturik"); JEtchep ("Ganderailuak, ximinia gainean, urhezkoak ziren"); ganderalu IE 2: O Pr ("Ganderalu hotz, negua botz, Ganderalu bero, negua Pazkoz gero"); kandelairu IE 4: EZ Eliç ("Andre Dena Maria kandelairu"), Hm 3 (adib.: "Kandelairu biharamunetik Bazkodino"); kandelario G 2: Ud ("Kandelariyoz badatorrela / berriz ere det aditu"), NEtx LBB ("Gabon inguru?... San Anton, bixigua on? Kandelario?..."); Ik. OEH argitaratuan, gainera, Elizdo EEs: "Kandelariyo-egunera iritxita egun batzuk geroz"; Inza NaEsZarr: "Kandelario, elurra dario; san Josek lagunduko dio"; kandeler (eta gandeler 1) 13: Lç 11 (adib.: "Ezen Tabernaklea edifikatu izan da, diot, lehena zeinetan baitziraden kandelera, eta mahaina, eta proposizioneko ogiak"); EZ Man II ("Kandeler urrezkoa"); JE Ber ("Eskutik eskura batek bertzeari irriz emaiten dituztela aldare-gibeleko gandeler-zango batzu"); kandelera 2: Or Eus ("Kandelera mandelera [...] / bost illaute larraiñera, / sei Larraungoa, zazpi ere bai / Uitzikoa"), Mdg ("Bihar Amaberjina kandelerazko eguna") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, Inza NaEsZarr: "Kandelera yin bero? Negia gero"; "Kandelera otz, negue yoan da motz; kandelera bero, negue eldu da gero"; kandelero (eta k. egun) 14: B 3 (fB Ic III: "Eruan biar ditubee kandela ixiuak kandelerubetan -zeinzubai esaten jakuen zirijalak-"; Astar II 2, adib.: "Zirarginak egiten daben kaliza, kandeleru edo lanparia, Jaunaren honra eta Elexien onerako da"), G 7 (Echag: "Itxarkizaiak dauzka / parol eskukoak, / inbutu, kafe-ontzi, / olio-txarroak, / kandelero, neurriak / platerak, potoak"; Lard 6, adib.: "Argia ez du iñork biztutzen lakaripean ipintzeko, ezpada zutargi edo kandeleroan", "Kandeleroa zan urrezko abe andi bat, sei besanga berebat urrezkoak zituena"), IE 4 (EZ, adib.: "Gehiago lauda etzak Saindu zeremoniak / kandelero eguneko nola biztu argiak") // Ik. OEH argitaratuan, gainera, LE Doc: "Jesu Kristo bere gurutzean, nola argia bere kandeleroan"; Arch ap. DRA: "Andre Dena Mari Kandelero"; kanderailu (eta kh-, -ill-, -ll-, -ü) L 1, Zu 5: Arb Igand ("Kanderailutik Bazkoraino"); Bp (adib.: "Zergatik khanderaillüz benedikatzen dira khanderak?"); UskLiB 2 (adib.: "Abentüko lehen igantetik Khanderallü-artino"); Etch ("Khanderallü egünin, / ekhiaren jelkh'phüntin, / jarri ginandin bidin") // Ik. OEH argitaratuan, gainera HeH Lc 2, 22n: "Purifikazionea eta Presentazionea Kanderailuz egiten ditugu"; HerVal: "Errekaldein kondia, otxailian ganderailuz einik"; Ducq ap. DRA: "Lekhu hartan izan ere zen presentatua Jesus Haurra bere aita Jainkoari Gandeilu deitzen dugun egunean"; Dv Mat 5,15: "Kriselu bat ere ez da bizten eta gaitzeruaren azpian ematen, bainan bai ganderailuaren gainean", eta aipatuak: CatLav, Herr 24-2-1955 ap. DRA (ganderailu), SalabBN (ganderailu).
EEBSko datuak [laburduren azalpena]
kandelabro EB 1: I.M. de Lezea ("Deabruak beste txalo bat egiten du eta mahai bat agertzen da bi kandelabrorekin eta gauza goxoz beteta"); kandeleio G 1: J.A. Ugarte ("Garizuma ta Abenduko egun guzietan, Urteberriz, Erregenez, Kandeleioz, Andra Maria Martxokoz, Pazkoa Garizumako, ta Mayatzekotan..."); kandelero G 1: Juan Azurmendi ("elizetan argizaria emanez, kandeleroak auts txuriakin garbituz"); ganderailu EB 1: M. Legasse ("zilarrezko zazpi ganderailuak ikusten ditut"); kandelario egun EB 1: Mintzo eta kantu 1989 ("Kandelario egunez, Gabon-jaien azken-oihartzun bezala, argiak leku berezia izaten du").
Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]
ganderailu : HiztEn (ik. kanderailu); kandelabria : AB38 1 ('candelabro'); kandelari eguna : AB50 1; kandelaria : HiztEn (ik. kandelerio); kandelario : AB38 3 (hauetan k. egun), AB50 1, LurE; kandelerio : HiztEn, Euskalterm 1 ('candelaria'); kanderailu : HiztEn, LurE (ik. kandelario) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
gandeilu : DRA (candelaria); gandelairo : PMuj DVC; gandelairu : Lh DBF (chandeleur); ganderailu : EuskHizt (ik. kanderailu), HiruMila (ik. kanderailu), Lur EF/FE (ik. kanderailu), HaizeG BF (chandeleur), Lh DBF (chandeleur), DRA, PMuj DVC; kandelairu : HaizeG BF (chandeleur), Lh DBF, DRA; kandelaria : DRA, PMuj DVC; kandelario : HiruMila; kandelera : PMuj DVC; kanderailu : EuskHizt (1696; kandelairu 1636; ganderailu 1831. Ipar. Garbikunde eguna), HiruMila (1 ik. kandelario; 2 ik. argimutil), ElhHizt (Erl. Ipar. Fiesta de la Candelaria), Lur EF/FE (1 chandeleur; 2 candélabre), Casve EF (kanderailü), Lh DBF (Var de kandelairu), DRA (kanderaillu), PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
'Garbikunde-jaiaren izena' // H. Knörr: "Falta". // BAgiria (1997-12-19): "Bigarren itzulirako utzi dira [...] kandelario".
Lantaldearen irizpideak
Batera bizkaiera eta gipuzkera euskalkietakoa da
B eta G da batera.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ario.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
Garbikunde-jaiaren izena.
Kategoria
iz.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: kandelerio [grafia hobetsiko genuke] (1996-01-08)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Falta'.
- Erabakia: BAgiria (1997-12-19): 'Bigarren itzulirako utzi dira [...] kandelario'.
Azkue Biblioteka eta Artxiboa
9:00 - 14:00
Azkue Biblioteka eta Artxiboa Euskaltzaindiaren zerbitzura dago. Horrez gainera, zabalik dago ikertzaile ororentzat, eta bere ahalbideen neurrian euskal kultura gaien ikerkuntza eta hedapena sustatzen eta laguntzen saiatzen da.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
