OEH - Bilaketa
7 emaitza umetu bilaketarentzat
goiburua
umetu.
sense-1
1.
(V, G-azp; Lar (h-), Añ, VocCB
→Dv (G), H, Zam Voc)
Ref.:
A;
Iz ArOñ;
Etxba Eib;
Elexp Berg;
ZestErret
.
Convertir(se) en niño; chochear. "Chochear" Lar. "Aniñarse" , "achocharse" Añ. "Caduco, viejo, (c.) agure edo atso umetua " Ib. "Se conduire en enfant" Dv. "1. devenir enfant. Umeekin umetzea, se faire enfant, petit, avec les enfants, [...]; 2. tomber en enfance. Zahartzearekin nere aita umetu zen, [...]" H. " Askotan, gizon jakintsuenak be, zartzara, umetu eitten dira, [...] se vuelven niños" Etxba Eib . " Ebanjelixuak aintzen desku umetutzia, au da, umiak lezkotxe garbixak izatia " Ib. " Al bagendu berriz umetzia... " Ib. " Ze, zuk pe ziero umetu biozu, ala? " Elexp Berg .
Au gizondu baiño lenago, geu umetuko gozak, geu. A BeinB 46. Umea gizonduteko urte asko bear izaten dira; gizona umetuteko, gau bat izaten da naikoa. A BGuzur 146. Erdi umetu ziran danak, eta noiznai zeuden prest umekeriak esateko. Ag G 74. Zoroko ta txit umeturik, arkumetxoakin jolasean [ibilli zan Jose] . Ib. 148. Zartzaroz umetuen / bular bixigarri, / ardorik bikañen au / edatez alai ni. EA OlBe 91. Andria ta biak, ziero umetuta, asi ziran [...]. SM Zirik 63.
Convertir(se) en niño; chochear. "Chochear" Lar. "Aniñarse" , "achocharse" Añ. "Caduco, viejo, (c.) agure edo atso umetua " Ib. "Se conduire en enfant" Dv. "1. devenir enfant. Umeekin umetzea, se faire enfant, petit, avec les enfants, [...]; 2. tomber en enfance. Zahartzearekin nere aita umetu zen, [...]" H. " Askotan, gizon jakintsuenak be, zartzara, umetu eitten dira, [...] se vuelven niños" Etxba Eib . " Ebanjelixuak aintzen desku umetutzia, au da, umiak lezkotxe garbixak izatia " Ib. " Al bagendu berriz umetzia... " Ib. " Ze, zuk pe ziero umetu biozu, ala? " Elexp Berg .
Au gizondu baiño lenago, geu umetuko gozak, geu. A BeinB 46. Umea gizonduteko urte asko bear izaten dira; gizona umetuteko, gau bat izaten da naikoa. A BGuzur 146. Erdi umetu ziran danak, eta noiznai zeuden prest umekeriak esateko. Ag G 74. Zoroko ta txit umeturik, arkumetxoakin jolasean [ibilli zan Jose] . Ib. 148. Zartzaroz umetuen / bular bixigarri, / ardorik bikañen au / edatez alai ni. EA OlBe 91. Andria ta biak, ziero umetuta, asi ziran [...]. SM Zirik 63.
sense-2
2.
(V-m, G-azp).
Preñar(se) el ganado. "(V-m), embarazarse, preñarse las bestias" A. " Ardiyak umetu zaizkigu " ZestErret.
Zotz oiek ardiai, ar-emetzeko denboran aurrean ipintzen ziezten, eta arkume nabarrak sortzen ziran; eta guziak gisa onetakoak irten etzitezen, banaka batzuek zotz oiek gabe umetzen zituen. Lard 38s. Baño aziarekin ere milagrorik ez da egiten eta zuzen jokatzeko, aziarekin umetzera beia ondo dagoela eraman bear da. ZArg 1957, 336.
Preñar(se) el ganado. "(V-m), embarazarse, preñarse las bestias" A. " Ardiyak umetu zaizkigu " ZestErret.
Zotz oiek ardiai, ar-emetzeko denboran aurrean ipintzen ziezten, eta arkume nabarrak sortzen ziran; eta guziak gisa onetakoak irten etzitezen, banaka batzuek zotz oiek gabe umetzen zituen. Lard 38s. Baño aziarekin ere milagrorik ez da egiten eta zuzen jokatzeko, aziarekin umetzera beia ondo dagoela eraman bear da. ZArg 1957, 336.
azpiadiera-2.1
Cruzar (el ganado).
Har emeak, umetzen has daizke 100 kilo inguruan. Gatxitegi Laborantza 192.
Har emeak, umetzen has daizke 100 kilo inguruan. Gatxitegi Laborantza 192.
sense-3
3.
(V-oroz, B),
umatu (G-to, AN-gip-5vill, L, B, BN, S (hü-); H (G)). Ref.: A (umetu, umatu); Lrq (hümatü); Lh (umatu); Gte Erd 16; Izeta BHizt2.
Parir (ref. a animales).
"Mettre bas, en parlant des animaux, principalement de brebis, chèvres. Umatzen ari dira ardiak, les brebis ont commencé à mettre bas, à avoir leurs petits. Ahuntz umatua, xakur umatua, chèvre qui à mis bas, chienne qui à mis bas, et encore, chèvre et chienne qui ont été mères, qui ont eu des petits"
H.
"Echar crías, procrear. Beia umatu zagu (G-to), se nos ha librado la vaca. Zakarias ta Santa Isabel zagartu-ondoan umatu ziren, [...] procrearon ya viejos"
A.
"
Umetu jakuz ardiak, se nos han desembarazado las ovejas"
Ib.
"Echar crías. Ardi guziek umetu zaizku
"
Izeta BHizt2.
.
[Betroia] umatzian / esnia etxian. Xe 297. Bi aldiz umatuak. 'Les brebis qui mettent bas deux fois' . Or Mi 42. Erle-mulkoak, umatzen dala ari. "Gembrando (echando la cría)" . Or Eus 148. Bei-umatzez. "Cuando alguna vaca pare" . Ib. 145. Udaberrian eta udazkenean umatzen diran beiak, udaran umatzen diranak baño esne geiago ematen dute. Oñatibia Baserria 114. Orain ere Pernandok zerbait izango du, ba: edo ardiak baitu edo beia umatzen edo bataioren bat edo zerbait. JAzpiroz 101. Martxoaren ogeitik aurrera ardiak umatzen asten ziran. Ib. 74.
[Betroia] umatzian / esnia etxian. Xe 297. Bi aldiz umatuak. 'Les brebis qui mettent bas deux fois' . Or Mi 42. Erle-mulkoak, umatzen dala ari. "Gembrando (echando la cría)" . Or Eus 148. Bei-umatzez. "Cuando alguna vaca pare" . Ib. 145. Udaberrian eta udazkenean umatzen diran beiak, udaran umatzen diranak baño esne geiago ematen dute. Oñatibia Baserria 114. Orain ere Pernandok zerbait izango du, ba: edo ardiak baitu edo beia umatzen edo bataioren bat edo zerbait. JAzpiroz 101. Martxoaren ogeitik aurrera ardiak umatzen asten ziran. Ib. 74.
sense-4
4.
"Adopter"
Hb.
sense-5
5.
Multiplicarse.
v. UME EGIN (b).
Beribiliak hala dira umetu nun hirietako bide zabalenak ez baitira aski zabal kokatzeko heien andana gaitza. SoEg Herr 8-9-1966, 1.
Beribiliak hala dira umetu nun hirietako bide zabalenak ez baitira aski zabal kokatzeko heien andana gaitza. SoEg Herr 8-9-1966, 1.
umetu
-
umetu....
-
1. (V, G-azp; Lar (h-), Añ, VocCB →Dv...
-
2. (V-m, G-azp). Preñar(se) el ganado. ...
-
Cruzar (el ganado). Har emeak, umetzen h...
-
3. (V-oroz, B), umatu (G-to, AN-gip-5vil...
-
4. "Adopter" Hb....
-
5. Multiplicarse. v. UME EGIN (b). Berib...
0 / 0 bero >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
