Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH: DUELA (BN-ciz-arb, S ap. Gte Erd 240), ZUELA. Hace (hacía), ha transcurrido (el tiempo que se expresa). "Duela bi urte heben izan zan (BN-ciz-arb), duela mende bat (BN-ciz). [...] Orain diala bi hilabethe zenthü da (S)" Gte Erd 240. (Son frecs. los ejs. con orain). v. DELA. Tr. Propio de la tradición septentrional, se encuentra desde Axular (que lo empela en tiempo pretérito); lo usan tbn. algunos autores alto-navarros y Villasante. Bertze lanik / baduta nik / diela hanbat denbora / zure [...] onhestez kanpora? O Po 4. Orai duela zazpi ehun urthe. ES 160 (v. tbn. con orai en Brtc 77, HU Zez 27, Barb Sup 29, Ox 160, FIr 183 y Zub 75). Ya denbora duela bertute pean edo bizio pean [...] bizi ondoan [...]. He Gudu 78. Orra zure estatua nolakoa zen duela zenbait egun. Brtc 77. Emaztiareki eztudala uken / parterik, aspaldi diala. AstLas 31. Erran baitzautan, duela denbora [...]. Dh 77 (v. tbn. 105). Hamabortz ehun urthe doiean duela [...]. Hb Esk 9 (v. tbn. Egia 28). Bortz edo sei egun duela bakharrik, iragan nintzen hemendik. Gy 209 (v. tbn. 308). Diala orai ehün bat urthe. Ip Hil 5 (v. tbn. Egiat 218 diala orain). Duela aspaldi aspaldi, ba omen zen [...]. Barb Leg 26. Duela berrogoi urte gauza bera gertatu zen Japonian. HU Zez 14. Orain duela ehun urte. Mde Pr 238 (v. tbn. 203). Denpora gutxi duela [...]. Vill Jaink 8. Aspaldi ez duela, honako galdera hau egin zidaten. MEIG VIII 106. Duela gutxi bilera bat izan zen. MEIG VII 130. v. tbn. Lg I 264. Dv LEd V. Zby RIEV 1908, 773. Arb Igand 7. CatJauf IV. Ox 193. JE Ber 9. Mde Pr 52. Zerb Azk 113. JEtchep 61. Mattin 98. Lf in Casve SGrazi 15. Larz Iru 112. Ardoy SFran 32. Xa Odol 11. Diala: UNLilia 2. Const 13. (En tiempo pretérito). Hogoi urthe zuela egin zutenaz orhoiturik. Ax 439 (V 286). (duelarik). Hainitz duelarik Iainkoaren bidean zaudela. SP Imit I 25, 6 (Ch hanbat denbora duelarik). Bitartean Axularrek, duelarik hirur hogoi eta hamabi urthe Jainkoak deithu zuela mundu huntarik, ezin erran diteke [...]. ES 148. (dituela). Dituela berrogoi ta hamar mende bezala diraute. JE Bur 176. Dituela bi urte [...]. Ib. 144 (v. tbn. 33 y ss.).

adib: egun1 1 iz. Lurrak bere ardatzaren inguruan bira osoa egiten ematen duen denbora; 24 orduko denbora-bitartea, gauerditik gauerdira. Egunak 24 ordu ditu eta urteak 365 egun. Hilaren hamaseigarren egunean. Hurrengo egunean. Duela (edo orain dela) zortzi egun. Badu, dagoeneko, lau egun hila dela. Handik hamar egun baino lehen. Epea lau egun barru betetzen zaidala. Hiru egunen buruan hil zen. 100 egunen barkamena. Hamabost eguneko bitartea. Egun hartan jaio zirenak. Baserritik atera zen egun berean. Jarri zitzaion egun batean etxekoandrea begira. Mendekoste eguna. San Tomas eguna. Erramu eguna. Eskola egun guztietan. Aberri eguna. Emakume langilearen eguna. Etorria duk ene mendekuaren eguna. Ezkontzako egunean eman zenuen hitza. Astronomia eguna.

duela hainbat.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

duela hainbat: Berria (“Duela sei urte nahiko erraz irabazi zituen hauteskundeakÉ Baina bigarren itzulian”), Luis Elberdin (“Duela bost milioi urte, zorioneko egun batean tente jarri eta bi hankan ibiltzen hasi ginen.”), Pello Zabala (“Duela 1700 urte, Zaragozan zein hizkuntzetan egingo zutela uste duzu? Bertako erromatar soldaduek latinez, ziur”)…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Gramatikak argitu beharrekoa

Gramatikak argitzekoa (eta, beharbada, hiztegi-sarrera berariazkoan ematekoa).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia da, oso erabilia eta azpisarrera gisa jasotzekoa dela formarekin proposatu den bezala

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa izan sarreran.