Harremana

    OEH - Bilaketa

    213 emaitza usaia bilaketarentzat

    Sarrera buruan (2)


    Sarrera osoan (211)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    usaia.
    tradizioa
    Tr. Documentado en autores septentrionales, sobre todo desde finales del s. XVIII, aunque se encuentra ya en Leiçarraga y posteriormente en Etcheberri de Sara. La forma gral. es usaia; aparece escrito usaja en Etcheberri de Sara (junto a usaia ), MarIl, Jauretche e Inchauspe (la -j- gráfica podría representar sonidos diversos); usaje en Leiçarraga (salvo errata tiene tbn. un ej. de useje, junto al frec. usaje ), UskLiB y CatS; y usaie en Baratciart (junto a usaia ) y TB. En DFrec hay 28 ejs. de usaia, 24 de ellos septentrionales.
    sense-1
    (L, BN; Ht VocGr 439, Arch VocGr, VocBN , Dv, H), usaje (S; ü- Gèze, Foix ap. Lh.), usaja, usai (BN-arb), usaie, useje. Ref: Lh (usaia, üsa); Gte Erd 90, 141 y 236.
    Uso, hábito; costumbre. "Usaia, kostuma, l'usage, la coutume" Arch VocGr. "Usage" Gèze y Dv. "1. usage, ce qui se pratique d'habitude, est coutumier. Herriko usaia da horrela, c'est ainsi l'usage du pays. Lehengoen, [...] aitzinekoen usaiak begiratzea, garder les usages des anciens, des prédécesseurs; 2. habitude" H. "Usai horri atxikiak gira (BN-arb), [...] usai txaharrei atxikia da (BN-arb)" Gte Erd 90. "Usai hori lehenagoetarik jina da (BN-arb)" Ib. 141. "Usaia baino goizago onthu da (BN-lab), usaia zen bezala, mendirat joan ziren (BN-ciz)" Ib. 236.
    Izanen duk unzi ohoretakotz sanktifikatua eta Iaunaren usejetakotz karazkoa. Lç 2 Tim 2, 21 (He, TB, Dv zerbitzuko, BiblE baliagarria ). Premiziak ziraden, hetarik ian gabe, Iainkoari ofrendatzen zaizkion lehen fruktuak, eta hura zen sanktifikazione mota bat, geroko usajea saindu eta pur lizenzat. Lç Decl ã 5r. Errana zen usajeko begira litezenzat. Ib. ã 6v. Usaia faltak ezbaitu frogatzen gauza eztela, ez eta ere eztela hobea: ezen zuri eta niri usaia faltaz zientzia bat ahantzi arren, [...]. ES 102 (164 usaja faltatik). Dohatsuak dire baldin Jesusen pare, atsegiñekin pairatzen badituzte pobreziaren efetuak; eta bere bihotzak osoki sueltatuak badituzte, bere usaiako uzten diotzoten gauza beretarik ere. Mih 81. Kolazioneko janharietan Diozesako usaia segitzen ez dutenek. Brtc 67. Ogia, ura edo bertze zer nahi den Elizaz benedikatua denik usaie profanoetako zerbitza-arazten duten guziek. Ib. 56. Erresuma hartan jarri zen usajaren arabera, emazteki batek ere etzezaken har, ez ekhar Mariaren izena. MarIl 105. Ez bedi ekhar estakurutzat orai artinoko usaja; usaja bat klarki gutiz gehienentzat kaltekor denean, utzi behar da guzientzat klarki ona denaren hartzeko. Ib. VIII. Bederatzi urrun xumeak kongreganisten usaiako. JesBih 442. Bere usaia hala duiena / nik ez dezaket debeka. Bordel 82. Yabeak ezduke bertze erresurtsarik / oihuka egotea baizik / [...]: / usaia bethi horla da. Gy 282 (302 usaiaren arabera). Modale eta usaia oriek dira zenbait aldiz anitz arimen kondenazioniaren kausa . LuzSerm 276. Eliza besta horietan gutartean oraino dirauten asko usaia edo ohidura. Zby RIEV 1908, 83. Lehenagoko usaia onei jarraikiz. In . Lap II. Jainkoari esker, oraino ere badira herri onak, usaia zuhur hori daukatenak. HU Zez 12.
    ( s. XX) Eskualdunen usaiak, / bai eskuara ere, / zori-gaitzez, haundizki / kolpaturik daude. Etcham 216. Arbasoen usaiez / eiten gitu primu. Ib. 214. Hasteko partzuer da usaia han, emeki emeki nausi bilhakatu artio. Larz Iru 128. Usaia xaharrak segitzen ditutzie. Ib. 16. Usaia xaharrentzat duen atxikimendua, Bidarraiko gazteriak erakutsi du. Herr 27-6-1957, 3. Eskualerriko usaia, emaztea etxeko boltsero. EZBB I 102.
    v. tbn. JEtchep 107. Etchebarne 107.
    azpiadiera-1.1
    Meditazione haukien artean badire batzuk bertzeak baino usaie gehiagotako zerbitza daitezkenak. Brtc 9.
    azpiadiera-1.2
    (Precedido de gen. objetivo).
    Eskarlata hitz haur batzutan hartzen da purprearen lekuan, zeren purprearen usajea gure artean ezpaita komun. Lç Decl ã 3r. Ispiritu gaixtoak ezdu billatzen hartarik zure urrunarazten, baizik zeren ezagutzen duen zein premiazkoa den haren usaia. Mih 88. Meditazionearen usaia hain baitezpadakoa eta probotxusa delarik arren, [...]. Brtc 6. Onhesten dut ene sentsu guzien usaiaz gabetzea, hekien egin ditudan bekhatuen satisfakzionetan. JesBih 446. Üthürri bat, zoinen hurak sendotzen beitütü eritarzün mota güziak; ütsier bista emaiten, mütier mintzoa, paralisatier menbrien üsajia. Ip Hil 209. Zonbaitek lagunek bezala egiteko, beren buruak ez nahiz sobera haur erakutsi, hek ere holakoen usaia bazutela. JEtchep 107.
    azpiadiera-1.2.1
    Uso (de razón).
    Memento hartarik bethea izan zen graziaz eta benedikzionez; izan zuen adimenduaren usaja libro; hartaz baliatu zen istant beretik zen guzia Jainkoari emaiteko. Jaur 344 (v. tbn. 399). Zer adinetan ezta sori aragirik jatia? --Enthelegiaren üsajia ükhenez geroz. CatS 53.
    azpiadiera-1.3
    (Con sintagma nominal con suf. -(z)ko ).
    Hezazko usajea dela, Iainkoaren promesak gure bihotzetan zigila ditezenzat. Lç Ins F, 2r. Hirietako usaia poxi bat ukanik ere, orai hiri arrotz hortan sartzeak norapait harriturik utzia zuen. JEtchep 79. Otobusako usaia dutenetan guti ikusiko duzu horren alde mintzatuko denik. Larz Iru 20s.
    azpiadiera-1.4
    (Precedido de sintagma vbal. con suf. -t(z)eko ). " Usai handia da herrian horren egitea, egiteko (BN-arb)" Gte Erd 236.
    Iduri luke hori heldu dela irakurtzeko duten usaja eskasetik. MarIl VII. Baliatuko da Eskual Herrietan, urthean ilhabethe bat zuri kontsekratzeko usaja debot eta salbagarriaren hedatzekotzat. Ib. XXII. Egun guziez mezaren entzuteko usaia baitute. Elsb Fram 134. Mintzatzeko ez dizut oraino hanbat usaia. [...] Halaber mintzai baten aldean bertze bat badakikezu, solas egiteko "usaiarik" ez ukanikan ere. HU Aurp 191. Usaia baita soldado joan aintzin etxeko artzaingoaren egiteko. Othoizlari 134 (1957) 134. Ez duela gizonen aintzinean agertzeko usaiarik. Larz Senper 92. Ezen eskualdunek hartua dute, "Iñaki" deitzeko usaia. Ardoy SFran 97. Zin egiteko usaia. Lf ELit 117. Alde hartara, Garaziri buruz, behatzeko usaia galdu zuten halere suhuskundarrek. Larre ArtzainE 306.
    azpisarrera-1
    USAIA EGIN. a) (Acompañado de adj. y con complemento en instr.). Hacer (buen, mal...) uso (de).
    Zeruko Graziez usaia gaxtoa egitetik ungi begira gaitezen. He Gudu 168. --Zeren gañian da nezesario konzienziaren examinatzia? --[...] gure sensiez egin dügün üsaie gaistüen gañian. CatLan 143. Ardiets dezazun usaja on baten egitea Jainkoaren ontasunetik egun oroz errezibitzen dituzun graziez. MarIl 28. Saindutu zen bere jakitateaz egin zuen usaja onaz. Jaur 392. Nihork ez dezake ukha thalendu handiak zituela; bainan usaiarik tristena egiten zuenaz geroz thalendu hetaz, [...]. Elsb Fram 144s.
    b) Hacer uso (de). (Con complemento en instr.).
    Ez zazuela gehiago ura bakharrik edan, bainan usaie egizu arno xorta batez. TB 1 Tim 5, 23.
    azpisarrera-2
    USAIAKO (L, BN). Ref.: Lh; Gte Erd 236. a) Habitual, ordinario. "Ez da usaiako bazkaria izan (BN-arb)" Gte Erd 236.
    Usaiako aktak. "Actes ordinaires". Monho 80. Ongi hartzen nau. Usaiako agurrak egin ondoan, [...]. Prop 1876-77, 141. Urtheko bere gastu usaiakoer buru egin ondoan. JE GH 1934, 416. Bere usaiako piko hetarik jali. Larz Iru 134. Usaiako, gisa hortako lelo guziak errepikatu dauzkute. Herr 6-8-1964, 4. Gure usaiako dendariak. Larre ArtzainE 109.
    b) "Au plur., les habitués" Lh.
    azpisarrera-3
    USAIAN. a) En uso.
    Genitiboan ere baitu gisa berean bi akhabantza diferentak, eta diferentki usajan dabiltzanak. ES 89. Hagitz zaharra, eta erromarrak baino lehen parte hetan usaian zebilana [da Eskuara]. Ib. 98. Ezen zilhegi bada erraitea gezurtatzea, zergatik ezta erranen egiztatzea? eta handiztatzea? Badakit ihardetsiko duzula eztirela usaian. Ib. 102.
    b) Habitualmente. "(L, BN, S), à l'habitude, d'ordinaire" Lh. "Usaian hori egiten diziu (BN-ciz-arb)" Gte Erd 181.
    Usaian oihantzain hori ez zen sekulan horrat jiten. Etchebarne 47.
    (En expresiones comparativas). "Usaian bezala, afal ondoan oherat joan dira (BN-lab), [...] usaian bestelako haize hotza da egun (BN-arb)" Gte Erd 236. "Usaia den bezala (BN-arb), [...] usaian baino presuna gehixago (BN-arb-lab), usaian bezala (BN-ciz), [...] desertako, usaian bezala, liraina (BN-arb)" Ib.
    Ez, afal ondoan, oherat joan gira, usaian bezala. Larz Senper 76.
    azpisarrera-4
    USAIATAN. En uso.
    Zeremoniák gehiagorik usajetan eta kostumatan ez izanagatik. Lç Ins G, 5r. Zer gisaz üsajetan ezarten ahal düzün mezako thenporan explikatü izan diren phüntü horik oro. UskLiB 34.
    azpisarrera-5
    USAIATIK KANPOKO. v. USAIAZ KANPOKO.
    azpisarrera-6
    USAIAZ. "(L, BN, S), à l'habitude" Lh. "Usaiaz holakoak dira hoberenak (BN-lab)" Gte Erd 181.
    Badire, batere eri ez izanik ere, usaiaz edo zerbait erran beharrez dena zinkurin daudenak. Othoizlari 20 (1957) 217.
    azpisarrera-7
    USAIAZ KANPOKO, USAIATIK KANPOKO. Inhabitual, desacostumbrado. "Ez da ezer gertatu usaiz kanpokorik (BN-lab)" Gte Erd 236.
    Hitztegi xumea, liburu huntan enplegatuak diren usaiaz kanpoko hitz batzuen endelgutan. Gy 327. Eta sekulan suertez ekartzen bazioten zerbeit janhari arrado, usaiaz-kanpoko, laster manatzen zuen: [...]. Etcheb MGaric 156 (161 usaiaz kanpoko). Ez, phitsik, usaiaz kanpokorik. Larz Senper 84. Nola gaizki har zezaken Jainkoak usaiatik kanpoko "proosione" hori? Ardoy SFran 271. [Haurrek] zerbait senditurik usaiaz kanpokoa. Larre ArtzainE 101.

    usaia

    usaia
    0 / 0 USAIA EGIN >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper