Euskaltzaindiaren Hiztegia

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: NEURRIZ KANPO(RA). Más de la cuenta, más de lo debido, en exceso. Ikuskera mingarri onekin berrirotuko ziran neurriaz kanpora, Ama Birjiñaren neke ta naibage samiñak. Jauregui EE 1883a, 244. Sua piztera inguratzen da / neurriz kanpora edanda. Basarri 145. Oitura duan bezala, neurriz kanpo zerbait edana dago. Ib. 145. Nehurriz kanpo hitz egitea / nehorentzat ez da haizu. Xa EzinB 89. Josepek metatu zuen ogia itsasoko legarra bezala, gaindika, neurtzea uzterainokoan, baitzen neurriz kanpo. Bibl Gen 41, 49 (Dv neurriz goragoko). Neurriz kanpora gauza guztiak / ematen dute itxusi. MMant 76. Buru gogor daki jartzen, / berekoikeri gaitza baitzaio / neurriz kanpora indartzen. Insausti 312. v. tbn. BEnb NereA 171 (n. kanpora).

def.: berdindu 3 da/du ad. Ase. Guk gosea berdintzeko daukagu, ez dugu oraingoz asearen beldurrik. Hartara doa hegaztia, egarria berdintzera. Ez da edertasunik haren eder-gosea berdinduko duenik. Urdaila berdindu. Oraintxe ongi berdindua gelditu naiz. || Neurriz kanpo edan. Ederki berdinduta zagok. // adib.: [s.u. haizu] haizu izan 1 da ad. Ipar. Zilegi izan. (Aditza hirugarren pertsonan). Zotzetik da ziria, hazitik bihia; gezurra lege bada, haizu da gaizkia. Gezurrak haizu ziren. Neurriz kanpo hitz egitea inorentzat ez da haizu. Eskolan ez dela haizu euskaraz katixima. || Ala ez naiz haizu nahi dudanaren egitera?: ala ez zait zilegi nahi dudana egitea?. // humus 1 iz. Lurrazaleko geruza, landareak eta animalia-gaiak deskonposatzetik sortua. Hango belarrak neurriz kanpo handitzen dira, metaturiko humusaz elikaturik. // kanpo 6 postpos. (Artikulurik eta kasu markarik gabe, dagokion izen sintagmak -tik edo -z atzizkia hartzen duela). Kanpoan, kanpora; aipatu dena alde batera utzirik. Hemen eta hemendik kanpo. Etxetik kanpo zait iruditzen nonbait naizela galdua. Legezko bideetatik kanpo sortuak. Euskal Herriz kanpo urte askoan ibilia. Neurriz kanpo hitz egitea. Non izan dezake barkamena elizaz kanpo? Ez daki gauza handirik, erlijio gaiez kanpo. Badira, horretaz kanpo ere, horien modura eratuak dauden esaerak. Han mintzo ziren, fedezko gauzez kanpo, beste oroz. Gertaera hark lekuz kanpo utzi ninduen.

neurriz kanpo 196: Aizu 4, Consumer 59, Berria 56, Argia 20, EiTB 13, Laneki 13, Elhuyar 11, Elkar 10, DiarioVasco 3, Deia 3, Goiena 3, Jakin 2, Euskaltzaindia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

neurriz kanpo 75: Berria 34 (“Gainera, egutegian karrera gehiegi dago, ez dut neurriz kanpo mintzatu nahi, baina milatik gora egongo dira”), Asisko Frantzizko 7 (“Anaiak galdetu zion berriro: "Eta ez al dituzu aldatu behar hainbeste denboran beren askatasuna neurriz kanpo erabili duten Ministro probintzialak?”), Imanol Unzurrunzaga 4 (“Bestalde, neurriz kanpo desiratzen diren gauzetatik irrika aldentzen duen bertutea neurritasuna da”), Rafa Egiguren (“Oso zaila iruditzen zaizu, hala ere, gauzak pentsatu bezala ateratzea, eta neurriz kanpo luzatzea inozokeria izan daitekeela uste duzu”), Karlos Zabala 2 (“Aginpide handia bereganatu zuen etxean, eta neurriz kanpo baliatzen zen hartaz”), Lourdes Oñederra 2 (“Sofritu, ezin da neurriz kanpo sofritu”), Anjel Lertxundi 2 (“Neurriz kanpo haserretu ninduen batean, sekulako lanak egin behar izan nituen neure burua kontrolatzeko, ez nuen-eta heziera txarreko agertu nahi Umbertoren aurrean”), Joan Mari Irigoien 2 (“Aitak asko hitz egiten zuen, hiztun aparta baitzen, baina, momentu batetik aurrera, gehiegi hitz egiten hasi zen: hainbeste mintzo zen, bai, non, neurriz mintzo zenean ere, neurriz kanpo ari zela baitzirudien”)…; neurriz kanpora , Xabier Kintana (“Gisa berean erabiltzen da, batzuetan, norbaitek, edozer egitean, egintza neurriz kanpora eramaten duenean, konparazione”).

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzekoa neurriz gain, neurriz gaineko eta neurriz gorako bezala.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa neurri sarreran.