- etxe-abade
- apate
- apat
- apatia
- arol
- Aitor
- apala
- balda
- at
- athendustatü
- atamüstatü
- ari
- bagant
- lumera
- parada
- barbildu
- barga
- barrandan
- barrundatu
- barruki
- barik
- mazka
- barrabaska
- ardanburu
- ardangrina
- ituten
- ekera
- geun
- daragun
- sorna
- fiat
- fiodera
- gingil
- karkaila
- garbeltxagi
- gargale
- garhi
- gari ‘garatxo’
- gartu
- gesu/gesi
- guda
- ats
- olagarro
- zainezo
- naflatu
- lapar
- makulu
- putiko
- sendor ‘sorta’
- txortan
- urre gorri
- urritu
- erruki
- oxatu
- uztargi
- platuxa
- zumai
- zirotz
- zilar zuri
- bipotz
oste (1465: ArchDonem [Pedro de Lexaoste]). ■ Mendebaldeko hitza (arab.-bizk. eta gip. zati bat). Leku-izenetan, are mendebaldean ere, badirudi gibel orokorra baino geroagokoa dela. Cf. halaber atze1, ondo.
Leku-kasuetan aurkitzen da gehienbat (RS nekearen ostean poza, Lazarg ene ostean nor izan dan / au baño gizon firmerik, OArin Jaungoikoaz ostean [‘-z gainera’], Uriarte zure aurrian, zure ostian; RS ase osteko loa; ArreseB mendi ostetik agertu; ik. behean ostera etab.). Izen oso bezala, atzealdea, ondorioa, ospea, festondoa, etab. adieraz ditzake.
□ Erdi Aroan, cf. halaber Juan Perez d’Elexoste (ArchUllib 1465), Juan de Vrioste (AGVizc 1489), Pedro de Vrioste (ArchPortuII 1497). Mitxelenak ohartarazi bezala (19733: 143), toponimian ere mendebaldekoa da, eta aski berantiarra (ik. gibel).
● osteango Lazarg (osteango beste berbaen artean); mendebaldeko testu zahar zenbaitetan aurki daiteke -ango, cf. ArrasErrek barruango; ik. orain, horien antzinatasunari buruz.
● osteiren hapaxa; ‘azken’: RS (aurrereen jaiaiten dana, osteiren ez dau negarra); badirudi *osteraen superlatibotik azaldu behar dela, *ostereen/*osterain > *osterein eta, bokalerdiaren metatesiz, osteiren; ik. behean osterengo.
● ostera1 ‘atzera, berriro, aitzitik…’: Land, EgiaKant (ostera eta laster); ostera (b)ere Mogel (ostera bere dirautsut), Lardiz (ostera ere berritzeko asmoan); esanahiaren garapenerako, ik. atzera.
● ostera2 ‘joan-etorri, txango’: TxAgir (bigarrengo ostera edo ioan-etorrian); oste + -ra da osaeraz, eta badirudi ostera1-en lexikalizaziotzat hartu behar dela, haren esanahiaren bilakaera zehatza argi ez badago ere: itzuli edo txango bat eginda berriro, atzera, ostera abiapuntura itzultzen delako ideia ote dago etimologiaren oinarrian?
● osterantzean Kapan (eta osteranzean zeruan direan santu guztiai); -eko VJ; osterantz/-rontz + -ean ines.
● osterengo ‘azkenengo’: Añib (osterengo ebanjelioa); osaeraz, ostera-en-go, cf. atzerengo.
osteko (‘ondorengo’: Astar [zeuben semietan eta benturaz eureetatik datozan ostekuetan]). Cf. afaloste, ate-oste, bazkaloste, eguerdi-oste, etxe-oste, gerra-oste, meza-oste…
► Lat. post ‘ondo(tik)’ da hitzaren jatorria, Mitxelenak dioskunez (FHV 251). Hastapeneko herskaria ahostunduko zen lehenik, eta gero galdu, post > *bost- > ost-; cf. halaber ostiko (< lat. posticus). Berranalisiz sortuko zen amaierako -e, leku-kasuetatik: ost-ean → oste-an.
Maileguaren kronologia berantiarraren alde egin lezake txistukaria apikaria izateak (cf., bestela, oste ‘gudaroste’-ren ozte aldaera, lat. hoste-etik), eta baita hitzaren izaera dialektalak ere, baina, era berean, antzinatasun erlatibo batez mintzo dira herskariaren ahostuntzea eta galera.
Mailegatutako preposizio bat euskaraz posposizio gisa agertzeaz, cf. kontra.
ostendu (~1496: RS). Bizkaieraz erabilia. RS-n ‘atzeratu’ adiera dauka: ostenduko zara, “atrasaroseis”. XIX. mendetik aurrera ‘ezkutatu’ esanahiarekin agertzen da (Añib leku ostenduan, ArreseB ostendu ziran zuloetan).
osten-ostenka (‘ezkutaketan’: Azk (bizk.)).
► Oste-n-du da osaeraz, inesibo mugagabe arkaikoarekin eta partizipioetako -tu atzizkiarekin; atzendu-ren kide betea da formaz, ik. han (Mitxelena 1977b: 253). RS-ko ‘atzeratu’ adierak gorde du esanahi etimologikoa; ‘ezkutatu’ esanahiari dagokionez, espezializazio moduko batean pentsatu behar da, ‘(bistatik) atzeratu’ ← ‘ezkutatu’ (ik. atzendu, ‘ahaztu’ adierarako bilakaeraz).
The Azkue Library and Archive serves Euskaltzaindia. It is also open to all researchers and it aims to foster research and support the distribution of Basque cultural issues as far as it is able.