- etxe-abade
- apate
- apat
- apatia
- arol
- Aitor
- apala
- balda
- at
- athendustatü
- atamüstatü
- ari
- bagant
- lumera
- parada
- barbildu
- barga
- barrandan
- barrundatu
- barruki
- barik
- mazka
- barrabaska
- ardanburu
- ardangrina
- ituten
- ekera
- geun
- daragun
- sorna
- fiat
- fiodera
- gingil
- karkaila
- garbeltxagi
- gargale
- garhi
- gari ‘garatxo’
- gartu
- gesu/gesi
- guda
- ats
- olagarro
- zainezo
- naflatu
- lapar
- makulu
- putiko
- sendor ‘sorta’
- txortan
- urre gorri
- urritu
- erruki
- oxatu
- uztargi
- platuxa
- zumai
- zirotz
- zilar zuri
- bipotz
izeba (1539: NatVasc; ik. izeko). ■ Hitz zabaldua, bizk. eta gip. zati batean izan ezik (ik. behean izeko). Aldaerei dagokienez, XIX. mendera arte ez da aurkitzen izeba besterik (NatVasc “era su tía y muchas veces le solía llamar en su lengua vascongada yçeba”, OihAtsot izeba, enea nihaurentzat, NafGut izeba andria); geroztik izaba, izo(b)a, ixua, etab. ageri dira. Artikulurik gabe ere erabili izan da (cf. ama, aita, alaba, seme, etab.).
izebatasun (Pouv).
► Ahaidetasun izenetako -ba da bigarren osagaia (cf. ahizpa, iloba, neba, osaba, etab.), baina ez dago argi zein den lehena. Aukera bat izan liteke izen-ekin lotzea, baina honen motibazioa ez da argia (‘izena jartzen zuena’ ote?); dena den, erabateko eragozpena izan gabe ere, ohar bedi badela bizk. uzen, eta ez dela **uzeko-rik.
Ah-iz-pa eta iz-eba hitzetan balizko -iz- osagaia bereiziz, izeba hitzak inoiz ‘amaren aldeko izeba’ adieraziko ote zuen galdetzen du Bährek (1935: 24), baina onartzen du biziki zuhurki hartu beharreko hipotesia dela.
Izaba aldaeran asimilazioa gertatu da, edo osaba-ren eragina; cf. osaba-ren oseba aldaera bera. Arruntak dira halako eraginak elkarren segidan esan ohi diren hitzetan, hala nola ahaidetasun izenetan eta zenbakietan. Izo(b)a aldaeran, berriz, galdutako -b-ren eragina egon ahal dela uste du Mitxelenak edo, berriro, osaba-rena (1969c: 118, 11. oh.).
izeko (~1496: RS). ■ Bizk. eta gip. zati bateko hitza. Eseko aurkitzen da Mikoletagan; bestelako formak (ixeko, iziko…) XIX. mendetik aurrera ageri dira. Artikuluarekin (RS izekoa edo llobea) edo gabe (TxAgir amak, izekok eta amonak) erabili izan da.
izekotxo (Azk [eskola barrien sartu nendun izekotxuk]).
► Mitxelenaren ustez (1969c: 120, 18. oh.), -ko ttikigarria dago hitzean, eta bi modutan azal daiteke haren osaera: izeba-ren eratorri gisa, *izeb(a)-ko, esanahiz ‘izebatxo’, edo, bestela, ize- oinarriari -ko gehituta.
Ixeko aldaeran sabaikaritze adierazkorra zein bokalak eraginikoa gertatu ahal izan da; bokalen asimilazioa gertatu da iziko-n eta, orobat, Mikol eseko-n, norabide ezberdinetan.
The Azkue Library and Archive serves Euskaltzaindia. It is also open to all researchers and it aims to foster research and support the distribution of Basque cultural issues as far as it is able.