Tr. Excepto en la primera acepción, sólo se documenta en textos meridionales. Predominan claramente los ejs. del s. XX. En DFrec hay 8 ejs. de biribildu . v. borobildu.
sense-1
1.
(gral.; SP, Urt V 139, Lar, Añ, HeH Voc , VocBN , Hb, Dv, Foix, A DBols , Zam Voc),
beribildu (Lecl)
Ref.:
A;
SMEiTec1;
EtxbaEib;
ElexpBerg
. Tomar o dar forma redonda."Arrondir"SP, Lecl, Dv, VocBN, Foix."Circumtondere, biribildu, biribill egin
"Urt.
"Redondear"Lar, Añ.
"Tornear, cilindrar. Tornero onak biribildutakuan, lima fiñakin ikutu biarrik eztau izaten fin gelditzeko
"SMEiTec1.
"Redondear. Torlojo buruak biribiltzen eiten eban Txantoianian
"EtxbaEib.
"
Limia artu ta birbildduizu eskuleku ori
"Elexp Berg. "Errekarrixak berez biribiltzen die" Ib. Zeinen egitatea baita mustatxak erhi puntez goiti biribiltzea. SPPhil 285.
Buruko illeak eztetzatela ekhar horreinbat ixurturik, komaturik, biribildurik, eta suge gisa korapillaturik. Ib. 333 (He 335 ixurtuak, frisatuak, bilhukatuak eta errestunkaratuak).
Ogi bihi bat bakharrik / Aski da nere asetzeko; / Eltxaur bat ere segurik / Arras ni biribilltzeko. "Une noix me rend toute ronde"
.Gy 98.
Horma xurgatuz biribildu muturra. ElzbPo 207.
Lenengo loan dago / bat arria legez, / guztiz biribilduta / edo luze ta artez. AzcPB 323.
Mailu ukaldika [burdin ziria] mehatzeko, biribiltzeko, xorroxteko. JEBur 59.
Sudur-zapi urdin zimur bat, pelota bezala biribildua. AgG 53.
Ale txikiak, Garagarrilerako biribilduta, uda guztian ikusten ditugu. AEEs 1916, 304.
Tankera kankallu xamarrekoa, zanko luze, begi urdin, arpegiz biribildua. EtxdeJJ 9s.
Paldoaren muturra ez dadin zorrotzegi izan, baina aitzitik piska bat biribildua. MdePr 79.
Ke biribilduak igoten eben. ErkiagArran 11.
Aidean zoalarik, pilota bat bezela biribildu zitzaion bruzea aizez betherik. OskKurl 161.
Tutuan paper-zati biribildu luzetxuak sartu. ErkiagBatB 40.
Mendiak ziran baiño len, lurra biribildu baiño len. KerEMeza 400 (ap. DRA).
azpiadiera-1.1
(G ap. A). Enrollar(se)."Enroscarse una culebra"A.
v. biribilkatu. Ikusi dituzu sarri gorulak, zelan amulu edo kirru goruban biribilduba ijezten edo iruten dabeen, moltsoti ari meia egiteko? Bada Ola-ijeliak burdiña biribildu ta moltsotuta daguana, dakar miatubaz; ta esan giñai iruten dabela. MgPAb 126.
Bere abian gordeta dagoan sube biribilduaren antzera. AgKr 165.
Ta ortzia bildu zan, zerrenda bat biribiltzen dan bezela. OlApoc 6, 14 (Ker biribiltzen; TB, Dv, Ip biribilkatzen).
Eta ekin eta ekin, berbazko matasa nastea biribildu arte. ErkiagArran 126.
Ta gorpue bein lurperatu orduen, auzoko andra batek batu ta biribiltzen oan isera ori. AkesIpiñ 29.
[Berunezko bala] aiek joka-joka luzatuz, metu; guraize batzuekin puskaka ebaki; gero, arri txabal baten gañean beste arri batekin ibilian-ibilian, biribilduko zizkiteken. AtañoTxanKan 194.
azpiadiera-1.2
Liar. Biribildu eban gero taketa lakoxe zigarro lodi ta gogor bat. KkAb I 102.
sense-2
2.Perfeccionar, pulir, dar el acabado; hacer de una forma acabada, perfecta.Cf. biribil (I, 2). Baita onenbestegaz osotu ta biribildu dira orain argitara ateraten dodazan ipuin mamintsu on onek. ZavFab,
RIEV 1907, 91.
Lanak barriz, goxagotxu jagi, bearrari gogoz ekin, eta alan aurreratu ta biribilduko dozuez. ZavSerm I 8.
Zumarragan taiutu zan zearo, ta biribildu, asmo eder ori. LdiIL 147.
Au dala-ta, esandakoak eta esan barik itxi dodazanak, pizka bat biribildu nai neukez. EguzkGizAuz 5.
Batzuk [bertsoak] obeto biribilduak, besteak txarkiago. EtxdeJJ 176.
Gizon berri ori biribil dediño. "In virum perfectum"
.OrAitork 108.
Zure urrikia biribilduko duzula pake beteraiño. Ib. 279.
Onela biribildu zetsan bere erantzuna. SMZirik 111.
Gizon batengan beste zenbait gizon bil eta biribil ditezenean, orduantxe zenuke bururengoa. ZaitPlat 5.
Bere jokoaren fortuna biribiltzeko. ArtiIpuin 67.
Zuetaz iñoiz oroitzen gera / eginkizun au degunak, / bertso batzutan biribilduaz / bururatzen zaizkigunak.MMant 75.
Santuetan asko ditugu liburuak, eta ederrak, biribildu dabezanak. OnaindSTeresa 127.
Adiskidearen laudorioa [...] hamalau neurtitz doietan biribildu. MIH 256.
Euskal literatura biribil zezakeen obra. MEIG IV 134.
v. tbn. Onaind in Gazt MusIx 151. Alzola Atalak 149.
sense-3
3."(V-ger), agenciar" A. "Azkanengo ordurarte gauzak biribildu ez da gero arrenga ibili bear, hasta última hora no arreglas las cosas, y luego tienes que andar pidiendo favores" (V-ger) Ib. s.v. arrenga. Zegaitik ez maleterutzakoan jardun, lan errez ta domurik jarteke, ta eguneroko alogera biribildu?ErkiagBatB 181.
sense-4
4.(Uso sust.)."
Biribildua (V-oroz), puño"A.
azpisarrera-1
BIRIBIL-BIRIBIL EGIN. Acurrucarse, doblarse completamente.
Biribil-biribil egiña, zirkiñik be egin eziñik nengoan. OnaindSTeresa 47.
azpisarrera-2
BIRIBIL EGIN.
"Circumtondere, biribildu, biribill egin" Urt V 140.