Euskaltzaindiaren Hiztegia

Euskaltzaindiaren Arauak

ahalaz Lap. eta BNaf. 'ahal den neurrian': euskara ahalaz garbia darabil; saiatzen dira ahalaz gordetzen lehengo ohiturak.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ahal sarreraren barruan ematekoa da,

Erabileremu dialektala

L-BN erabileremua zehaztuz,

Forma baten adiera(k)

'ahal den neurrian' adiera argituz, eta

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

adibide egoki-osoak gehituz: "euskara ahalaz garbia darabil", "saiatzen dira ahalaz gordetzen lehengo ohiturak", etc.

Euskaltzaindiaren Arauak

ahalbait* e. albait

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan: aldu B 2 (Etxba: "Ibilli eta ibilli, alakoren baten, aldu eben gauzia"; "bestera bizi-nai, Zaldunagan mendakatze gogorra aldutzeko"); ahaletaratu : "Eta berriz agertzeko (Almanaka) ahaletaratu bezen laster, lotzen gitzazko huni gogotik. EGAlm 1903, 22 (ap. DRA)"; corpusean eta OEH argitaratuan ez ditugu ahalbide(ra)tu, ahalezkotu, posibletu, posibilitatu formak aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahalbideratu 22 (B. Urkizu; HezkSaila 1984 eta 1985 2; J. Perales; M. Murua; J.J. Zabaleta; J.I. Hartsuaga; LehenZikloEsper 1987; Informatika Atlasa; EHAA 1989 eta 1993 3; XedBilduma 1989 3; Azterketa Historikoak/1; I. Iñurrieta; BEO 1990; Egunk 1992; Tantak 1993; K. Perez; I. Lasagabaster); ahalbidetu 64 (P. Iztueta 2; J. Iturbe 2; OrdenadoreP; J.A. Irigarai; EMBOroi; EHAA 1988-1995 bitartean 3; E. Jimenez 2; Elhuyar 2; M. Navarro; GAO 1990-1994 bitartean 8; BEO 1990 3; Elhuyar 1990; BiMailMorfol; Jakingarriak 1991 6; F.J. San Martin 4; ELA/STV 1992; A. Gabikagogeaskoa; GaztEntz/1 2; L. Erriondo; J. Gabilondo; HezkSaila Batx 1994 9; HezkSaila Txostena 1994; J. Unsain; G. Gatti; C Programazio-Lengoaia; J. Amezaga; L. Oihartzabal 3; ELAO 1996; Egin 1997; DNoticias 1997; ahaldu EB 4 (M. Aramendi 2; J.A. Irigarai; EHAA 1986); posibilitatu EB 9 (J. Arregi; HezkSaila 1981; Egin 1982; K. Altonaga; P. Aristi; Lankide 1988; Fisika 1990; EHAA 1990 2); posibletu EB 2 (Azurm; OñatiLib 1982).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahalbideratu : AB50 1 ('lograr'), HiztEn ("ik. ahalbidetu"), LurE; ahalbidetu : AB38 1, HiztEn, Euskalterm 1 ('posibilitar'); ahaldu : Euskalterm 1 ('posibilitar'); ahalezkotu : Euskalterm 1 ('posibilitar'); posibilitatu : DFrec 2, AB38 1, AB50 2 ('posibilitar'), HiztEn ("ik. ahalbidetu"); posibletu : AB38 3, AB50 2 ('posibilitar'); posibleztatu : DFrec 1.

Sektore jakin bateko informazioa

Admin. eremukoak (posibilitar): ahal izatea ekarri : LurraldeAntol; ahalbideratu : AgAld hitz-bilduma; ahalbidetu : AdminEL, EurItune, HezkAdmin; bideak ireki : AgAld hitz-bilduma; bideratu : HezkAdmin; gauzatu , gertatu ahal izan , -tzeko bidea utzi , -tzeko bideak eman , -tzeko bideak eskaini , -tzeko bideak jarri : LurraldeAntol // Ez dugu aurkitu ap. AdmMila, AdmHizt, AdmProz, LHH, KoopHizt, TokiJaurb.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ahalbidetu: ElhHizt, HiruMila; ahalbideratu : HiruMila, EskolaHE, XarHizt, Casve EF; ahaldu : HiruMila, PMuj DVC (aldu); ahaletaratu : DRA ("Posibilitar. Eta berriz agertzeko (Almanaka) ahaleratu bezen laster, lotzen gitzazko huni gogotik. Eskualdun Gazeta Almanaka 1903,22") // Ez ditugu aurkitu ap. EuskHizt (ik. Vox'97, s.u. posible: "hacer posible: ahalbidetu", Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

gaur, dirudienez, ahalbidetu indartu da, ahalbideratu eta ahaldu, ahaletaratu formen gainetik.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea

Corpus eta hiztegietako datuak

ahaldun + eratorriak (a(ha)ldundi ez dugu landu).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ahaldun (eta aldun, aaldun) a) 'ahala duena' adierakoak 12 dira: G 4 (Ub 2; Or Aitork; Berron Kijote), L-BN 8 (SP Imit; Hb Egia; HU Aurp; Ox; Zub; JE Ber 2; Mde Pr); hauez gain, OEH argitaratuan: Echve Ongi; Dv Lc 3,16; Dv Apoc 4,8; Camp EE 1882a; Otag EE 1882c; Ur BulaG; SMiguel; JE Med; J.M. Tolosa EEs 1913; P. Ormetxe EEs 1917; b) 'ordezkaria' adierakoak 29, B-G: B 20 (Altuna; Enb 6; Eguzk GizAuz 3; Erkiag BatB 9; BEnb NereA), G 8 (Ldi IL 4; Lab EEguna; Zait Sof; Or QA 2); eta aldungai 1: Or QA; OEH argitaratuan gainera: A Gram; A EEs 1916; GMant LEItz; A LEItz; LEItz; Eusk 1919-1920 3; EEs 1920; A Y 1934; Zubim Y 1935; c) Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko 'capaz de' adiera ("2. Capaz de. En S "aháldün; sens exact: 'qui est à même de...', mais non pas 'puissant'" Lrq BasseS 21"), eta 'poderosos del pueblo...' adiera ("3. En un sentido más especializado: Eulate (Amézcoa), CEEN 19748, 144. nav aldunes. Parece tratarse de los poderosos del pueblo, propietarios en sociedad del molino, cuyo libro de cuentas empieza en 1702. v. VocNav s.v. aldunes", eta fB Ic III); eta ahalduntasun sarrera: ("(L, BN, S), potencia, capacidad" A. Sólo L sg. Lh No S sg. Lrq").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

a(ha)ldun a) 'ahala duena' adierakoak EB 5 dira: J.C. Alonso; A. Etxeberria; X. Olarra; P. Añorga; Helburua. Bizizaletasunaren alde; b) 'ordezkaria' adierakoak 63, erdiak 1900-1939 epeko Egunkari-Astekarietakoak eta denak HMkoak: A. Arzelus; Laux 2; I. Enbeita; S. Onaindia 2; J. Fernandez 4 (aldun-izen 1); T. Elorrieta 4 (eusko aldun 3); B. de Arrizabalaga; J.E.; S. Letona; A.M. Labayen 2 (aldun batzar 1); G. Mujika; Zeleta 3; Euzkadi 1931 5 (4 aldun batzar); Argia 1931 2; El Día 1932; La Cruz 1932; El Día 1933 8 (eta 1933); El Pueblo Vasco 1935 2 (eusko aldun 1); Euzkadi 1936 2 (aldun-etxe 1); EAEg 1936 2; Zer 1986 (aldun nagusi); J.A. Pradera (ahaldun nagusi); Oinarrizko legeria Bizkaian 2 (ahaldun-batzarkide 1); Deia 1990 (foru aldun); EHAA 1989 6 (ahaldun(-)kontseilu); eta a(ha)ldundegi 5: El Pueblo Vasco 1935; S. Letona; S. Onaindia; Etxde.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: ahaldun 'diputatua': 2; aldun-batzar 1; erri-aldun 1 // AB38: ahaldun 'apoderado' 1; ahaldun 'diputado' 2; ahaldun nagusi 'diputado general' 2; ahaldundegi 'diputación' 2; ahaldundu 'apoderado' 1 // AB50: ahaldun 'diputatua' 7; ahaldun nagusi 11; foru-ahaldun 2; ahaldundi 10; foru(-)ahaldundi 14; aldun 'diputatua' 3; aldun nagusi 4; aldun general 1; aldundegi 2 // HiztEn: ahaldun : 1 adj. eta iz. ahala edo boterea duena; 2 norbaitek bere ordez ari dadin esku ematen dion pertsona; 3 iz. Batzar Nagusietako kide izateko herriak hautatutako agintari edo ordezkaria; 4 Ik. diputatu; ahaldundu : norbaiti zerbaitetarako boterea, ahalmena eman; ahaldundu : Zuz. ahalduna, beste baten izenean iharduteko ahalmena eman zaion pertsona // LurE: ahaldun : ahaltsua, ahala duena; ik. ahalguztidun; norbaitek, bere ordezkari bezala ari dadin, esku ematen dion pertsona. Bereziki, herriak Diputaziorako, Batzar edo Biltzar Nagusietarako, edo Legebiltzarrerako hautatutako ordezkaria. ik. diputatu; ahaldundu : norbait eginkizun jakin baterako aldun egin; ahalak eman; ahaldungai : diputatugaia // Euskalterm: foru-ahaldun 1, ahaldun nagusi 1; zuzendari ahalduna 'director apoderado' 1; ahaldundu 'facultar' 1; ahaldundu 'facultado' 1; ahaldundu bidezko ezkontza 'matrimonio por poder' 1; ahaldunduta 'por poder' 2.

Sektore jakin bateko informazioa

Admin. eremuan jasoak: AgAld hitz-bilduma: diputado: ahaldun; diputadu; diputado foral: foru-diputadu; diputado general: ahaldun Nagusi; diputados (congreso de): diputadu-batzar // HezkAdmin: aldun: diputado // AdminEL: diputado: 1 diputatu, pol.; 2 ahaldun, adm; 2 diputado general: ahaldun nagusi, adm. // Ez dugu aurkitu besteotan: EurItune; AdmMila; LurraldeAntol; AdmHizt.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: ahaldun : EuskHizt (1 ahaltsua, ahala duena; ik. ahalguztidun; 2 norbaitek, bere ordezkari bezala ari dadin, esku ematen dion pertsona; Berezk. herriak Diputaziorako, Batzar Nagusietarako, edo Legebiltzarrerako hautatutako ordezkaria. ik. diputatu) // ElhHizt (1 poderoso, potente; 2 (Zuz.) apoderado; 3 diputado (en la Diputación, en las Juntas Generales); 4 Ik. diputatu) // HiruMila (1 izlag. eta izond. quien tiene poder; poderoso; 2 iz. apoderado; procurador) // EskolaHE (ahaltsua, ahala duena; ik. ahalguztidun; norbaitek, bere ordezkari bezala ari dadin, esku ematen dion pertsona. Bereziki, herriak Diputaziorako, Batzar edo Biltzar Nagusietarako, edo Legebiltzarrerako hautetsitako ordezkaria. ik. diputatu) // Lur EG/CE (1 poderoso; 2 diputado) // Lur EF/FE (1 puissant; 2 qualifié) // XarHizt (adj. puissant, fondé de pouvoir, représentant, député; v. aldun) // Casve EF (ahaldün: 1 qui a pouvoir; 2 puissant) // HaizeG BF (capable, qui peut) // DRA (poderoso; II Según Larrasquet (Le Basque de la B.S., 21), en S. no significa poderoso, sino "el que verdaderamente tiene...") // PMuj DVC (aaldun: 1 potente, poderoso, potentado; 2 apoderado, poder-habiente); ahaldundu : ElhHizt ((Zuz.) apoderar, facultar) // HiruMila (delegar, apoderar, facultar) // EskolaHE (norbait eginkizun jakin baterako ahaldun egin; ahalak eman); ahaldundu : HiruMila (izond. apoderado; delegado); ahaldungai : EuskHizt (diputatugaia); ahalduntasun : DRA (potencia, capacidad) // PMuj DVC (capacidad, potencia); ahalduntze : HiruMila (apoderamiento). Hauez gain: Lur EF/FE: aldun : député provincial // DRA: aldun : poderoso; II que puede; III diputado; IV senador; V apoderado; VI embajador; aldundegi : diputación; aldungo : diputación // PMuj DVC: aldun : 1 diputado, delegado, sustituto, mandatario, apoderado, facultado, autorizado, procurador, representante; 2 poderoso, hombre de medios; 3 (pl.) potestades, coro angélico; aldun-aldi : diputación (duración del cargo); aldun-arazo : diputación, negocio encargado al diputado; aldundegi : diputación; aldundu : 1 apoderar, dar poderes, constituir apoderado, autorizar, dar a uno una facultad; 2 comisionar, encargar, dar una comisión; aldun-etxe : 1 diputación (palacio); 2 factoraje, residencia del factor; aldungo : 1 diputación, cargo de diputado; 2 factoraje, cargo de apoderado; aldun-lan : diputación, negocio encargado al diputado; alduntza : diputación, cargo de diputado; apoderamiento. Ez dugu aurkitu ap. Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Aurreko pasaldikoari egindako oharrak

I102: "forma hau gehituko nuke, argi uzteko ahaldun hitzaren erabilera, batez ere aldundi bezalako bitxiak ontzat jo direnean eta diputatu-rekin diferentzia ondo markatzeko: "Gernikako Batzarreko ahaldunek Bizkaiko Ahaldun Nagusia izendatzen dute, eta beronek bere gobernuko diputatuak"" // E210: "Horren azpisarrera gisa, ahaldun nagusi 'diputatu nagusi' jar daiteke" // E123: "Konforme" // BAgiria (2001-10-19): "azpisarrera modura ahaldun nagusi sartzea eskatzen du ohargileak. Jose Luis Lizundia jaunak ekarriko du hurrengorako txostena" // BAgiria (2002-03-22): "honela uztea onartu da: [...] Batzar Nagusietako ahaldun edo ordezkariei 'apoderado' (Bizkaian) eta 'procurador' (Araba eta Gipuzkoan) deitu izan zaie historian zehar"

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-nagusi.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ahaldun sarrerari dagokion azpisarrera.

Euskaltzaindiaren Arauak

ahaldundi* e. aldundi, diputazio

Forma lehiakideak ditu, eta erabilerak ikusiko dira

Erabiltzen ez bada (eta, dirudienez, ez da erabiltzen), zerrendatik baztertzekoa litzateke.

Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten

Itzultzaileek jakinarazi digutenez, hau da egoera: Bizkaikoaren eta Arabakoaren izena Aldundia da; Gipuzkoakoarena, berriz, Diputazioa eta, gero eta gehiago, Aldundia. ('Procurador' adierazteko ahaldun darabilte hiru Herrialdeetan eta diputatu 'diputado' adierazteko).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gai.

Forma baten adiera(k)

diputatugaia.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

alean 5: Erkiag 2 ("Ontziok utsik egozan, egarriak eskatu-alean utsitu zituelako, jakiña", "Eta txoperra bera, ez da asko obea, lapiko txikia dalako, ikusi-alean azaltzeko, bere biziko txirritolea izan bere-ta!"), Bilbao IpuiB 2 ("Eta geiagoko barik, artu makillea eta zist eta zast, emon alean zigortu ei iuen agurea, bizkarra berotu ezeze odol gorritan ipiñi arteraiño be!", "Beti zakust euron atzetik agireka eta esan-alean"), Berron Kijote ("Nik ez dut uste, Don Kijotek erantzun, ezkutari aiek soldata-truka beiñ-ere egon ziranik, eskeiñi-alean baizik") // Cf. gainera, Ibiñ Virgil ("Gure lur-aldean zerbait loratu izan bada, latin-ikasketak loratu izan dira aspaldi aspalditik Baiona, Iruñe eta Gazteizko seminarioetan, baita iosulagun, karmeldar, pasiotar, prantzizkotar eta beste eleiztar ikastetxe ezin-zenbatu-alean ere").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahalean a) aditzaren era burutuarekin 6: J.M. Elortza ("Nola E konposizioko fasea eratzeko behar den A-ren kantitatea handiagoa den Bren kantitatea baino prozesua aurrera joan ahalean geroago eta A-ren kantitatea txikiagoa izango da"), J.R. Aihartza ("Arrak dira udazkeneko festa honetara lehen iristen direnak, eta beren marruez erronka botatzen diote elkarri, apal samar hasieran, baina, egunak aurrera joan ahalean, geroz eta ozenago, geroz eta sutsuago"), PPer 3 ("... sistema zaharkitua ahuldu ahalean nagusitzen hasten den sistema berriaren berpiztean", "sorginen mundua desegin ahalean nagusitzen joanen den kristaukerian", "Gerora, kristaukeria elizkoiak indarra galdu ahalean politika zibila indartu zenean, gauza bera gertatuko hunan"), Habe 1996 ("Piskanaka-piskanaka, artistaren eskuek eta gogoak bat egin ahalean, irudia gauzatzen ari zen oroitzapen"); b) Txill 4 ("Eskola zaharra honela mintzo zen: Ikaskaiak aurretik; eta gero, ahalean, zientzi-gogoa", "Bera etxen egon ohi zan beti; ahalean, lanean jo-ta-ke", "Ahalean, dena dela, neure kabuz bildutakoak, baliatu gabe utziko ditut", "Hau, berriro ere, euskal fonetikaren kontra idazkeran ez joateko #mdash# edo, hobeki esateko, ahalean bederen kontra ez joateko").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahalean : HiztEn (ahala, bezain laster) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ahalean : HiruMila (a todo meter, rápidamente, en lo posible) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

1: ikusi ahalean azaldu ('ikusi ahala'). 2: eman ahalean zigortu zuten ('ahal zuten guztian').

Euskaltzaindiaren Arauak

ahalegin Sin. eginahal

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehitzeko eskatuz: ahalegina, ahalegina(k) egin, ahaleginean, ahaleginez (edo -az).

Sinonimoa(k)

"ik. eginahal"

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ahalegin sarrerari dagokion azpisarrera.

Kategoria

adlag.

Forma baten adiera(k)

ahaleginean, ahal den neurrian.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ahalegina moztuta ere, nahiko luzea izango zen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AHALEGINAZ. En lo posible; todo lo posible. Nik banegian aleginaz / palagadu ta exildu. Lazarraga (B) 1179vb. Besteak gero / barkatu azkero / ondutzen dira / alegiñaz. BorrB 50. Golpeka biak alegiñaz bota ta galdu nai zitukean. Cb Eg II 158. Ta nola bere buruaz ezin baliatu zan, amak lagundu ta janzi zuen. Osasunan bezala alegiñaz edertu ta apaindu zan. Cb Eg II 192. Letrak moldatzen dituenak euskaraz ez daki. Guziak berriro al egiñaz ikusi ditut. Cb Eg III 394. Lagundu aleginaz bere gaisotasunian. CrIc 69. Ta nai die [sic] Jangoikoari satisfazio osoa alegiñaz eman. Mg CC 165. Baña zor guztia kitutu ezin danean, nok esango eztau, alegiñaz eranzun bear dala? Añ LoraS 3s. Ta pekatu ez dan gauzetan, egin beti aleginaz bere naija. fB Ic III 372. Konfesau ta komulgauko zara, alegiñaz, albait onduen prestauta. Ur MarIl 119. Hark bizia nahi zuen alegiñaz luzatu. Gy 47. Aleginaz saiatu ziran gurasuak beren semetxo Juani eskola ona ematen. Bv AsL 25. --Nortzuk dira zuzentasunaren gose-egarri diranak? --Alegiñaz ezetan bere utsik egitea nai ez leukeenak. Itz Azald 196. Alegiñaz lurretik jaso zuan eta nekez bada-ere bere astoaren gaiñera igo zuan. "Procuró levantarle". Berron Kijote 68. v. tbn. CatLlo 86. CatBus 47. Legaz 53. (Precedido de bere, etc.). "Heure ahalaz, ahal guziaz, ahaleginaz, de tout ton pouvoir" H. Onetan bere alegiñaz alegindu edo esmeratu zan. Cb EBO 50. Bere alegiñaz Santua onetan zegoen. Cb Eg II 157. Herbiko zakur bat yinik / yauz arazten du laurenka / bere alegiñaz iheska. Gy 63. Bere alegiñaz saiatutzen zan. Bv AsL 51

ahaleginaz 37: Deia 3, Elkar, Consumer, Berria 20, EiTB 4, Karmel, Argia 6, DiarioVasco.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ahaleginaz 17: Berria, Anjel Lertxundi, Pello Lizarralde, Iñaki Mendiguren, Edorta Jimenez, Elena Touyarou, Bernardo Atxaga, Elizen arteko Biblia, Xabier Etxabe, Pello Salaburu, Julen Gabiria, Oskar Arana, Patziku Perurena, Anton Garikano.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa ahalegin sarreran.

Euskaltzaindiaren Arauak

ahalegindu, ahalegin(du), ahalegintzen da ad. (esaten, bukatzen, etab) ahalegindu

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ahalegindu, ahalegin, ahalegintzen

Aditz-erregimena

da ad.; "-t(z)en (esaten, bukatzen, etab.) ahalegindu"

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: AS / ElhHizt: AS: ahalegine(t)an / EskolaHE: AS

Atzizkien araberako erabakiak

-n: -an.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ahalegin sarrerari dagokion azpisarrera.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AHALEGINETAN. Con todo el empeño, con todas sus fuerzas. Tr. No se documenta antes del s. XX. En DFrec hay 4 ejs. de ahaleginetan y 1 de alegiñetan. Bazkintza au alegiñetan dabil [...] obekuntza au jaristeko. (1918). ForuAB 107. Itzi neban nire bidea, ta jente artetik zulo egiñez itzultzen naz kalea bera karraka alegiñetan etxeraño. "A todo el más correr que pude". Or Tormes 87. Ibilli ziran monjak alegiñetan, baña alper-alperrik. Kk Ab II 48. Mirua alegiñetan ikustian barre algaraka asi yakon. Otx 172. Zumaia ere, âlegiñetan, / onen orpoz orpo dator. Or Eus 398. Ara urrerantz baimen bage alegiñetan iñor susmautea. Erkiag BatB 21. Eta alegiñetan ari zan bere burua askatu nairik. Berron Kijote 179s. Egingo nuke gainera lortuko duela luzaro gabe ahaleginetan lortu nahi duena. MEIG I 260. (Con zazpi 'muchos'). Eta alak eta lerrak egin ostean, zazpi alegiñetan indarrak guztiak emon ondoren, [...]. Erkiag Arran 79. Maisuaren esanaldi ta jakinbear illun eta nekagarriak ausnartu ta eio eziñik, zazpi alegiñetan jardun. Erkiag BatB 17. (Precedido de adnom.). Zure etsai zitalak / ez dute pakerik, / alperrikako / alegiñetan, / zu ondatu nairik. NEtx LBB 409. Senar bat, bere kalterako alegiñetan. Etxba Ibilt 456. Ortarako alegiñetan zan. Ib. 476. (Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko o de part.). Tratando de, intentando. Nere gabon-aparia, bidetan igesi, nere burua ezkutatzeko alegiñetan joan zitzaidan. NEtx Antz 88. Lokarri ikus ezinaz inguratu ninduten / egazti ankerrek inguruka ta inguruka / besteengandik berezi ahaleginetan. Lasa Poem 98. (Precedido de sust.). Bere asmaizunaren irudi-alegiñetan, azkenik deitura au eman zion: Rozinante. Berron Kijote 36

ahaleginetan 451: Ortzadar, ElCorreo 4, Deia 14, Elhuyar 9, Elkar, Consumer 38, Berria 231, EiTB 67, Euskaltzaindia 2, Jakin 18, Karmel 6, Argia 41, Laneki, Erlea 2, DiarioVasco 16.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ahaleginetan 316: Berria, Lopez de Arana, Oskar Arana, Agustin Otsoa, Iñaki Mendiguren, Bernardo Atxaga, Koro Navarro, Aitor Arana, Joxe Austin Arrieta, Aritz Gorrotxategi, Xabier Olarra…

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa ahalegin sarreran.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

-ez 28; -az 26: a(h)aleginez 3 (Erkiag Arran 2, MEIG 1); aleginez 8: B 5 (CatLlo, JJMg BasEsc 2, Mg PAb, Itz Azald), G 3 (Mg CC); alegiñez 17: B 10 (Mg CO, JJMg BasEsc 5, Azc PB, Enb, Bilbao IpuiB, Erkiag Arran), G 7 (Mb IArg, Mg CC 2, Gco, Aran SIgn, Gazt MusIx, Or Aitork); al egiñaz G 2 (Cb Eg); alegiñaz 13: B 5 (Añ LoraS, CatBus 2, Itz Azald, Ur MarIl), G 5 (Cb Eg 3, Mg CC, Berron Kijote), IE 3 (Gy 2, Legaz); aleginaz 11: B 8 (Mg CO, fB Ic 6, CatLlo), G 3 (Bv AsL). OEH argitaratuan: alegiñaz BorrB; alegiñez SermAzc, VMg.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahaleginez 1 (P. Uribarren); alegiñez 2 (Arriand, M. Amundarain); alegiñaz 1 (J.A. Ugarte).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahaleginez : DFrec 2. Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

beste hiztegietan jaso dutena: ahaleginez : EuskHizt (AS), ElhHizt (AS), PMuj DVC (alegiñez v. alegiñaz); ahaleginaz : EuskHizt (AS), PMuj DVC (alegiñaz). Ez dugu aurkitu hiztegiotan: HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

ahaleginez 48: Bizkaiko Batzar nagusiak, Deia 2, Elhuyar, Elkar, Consumer 10, Berria 16, EiTB 2, Jakin 2, Karmel 2, Argia 9, Laneki, Erlea.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ahaleginez 29: Berria 6, Asisko Frantzizko, Esteban Antxustegi, Bernardo Atxaga, Oskar Arana, Iñaki Mendiguren, Joseba Sarrionandia, Koro Navarro…

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EuskHizt: AS: ahaleginaz, ahaleginez / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS / EskolaHE: -

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adibide gisa jasotzea aski da.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ahalegin sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

ahaleginean, ahaleginak eginez.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

Adibide gisa jasotzekoa ahalegin sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ka.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

ahaleginak eginez.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-txo.

Forma baten adiera(k)

ahalegin-en txikigarria.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AHALETAN. En disposición de, en situación de. "Ez naiz zure pagatzeko ahaletan, je ne suis pas en état (litter. en pouvoir) de vous payer" Dv. Ez dezazula gogoa gal. Oraño [sari] heien ardiesteko ahaletan zare. Mih 244. Behar dire oneski ta nihor behartu gabe bere bizia kharraiatzeko ahaletan ezartzerat bere buruak. Dh 72. Horiek asko gasta-bide ta egiteko gaxtotarik urruntzen dituzte, ta bere egitekoei ohore egiteko ta bere umeak ongi ezartzeko ahaletan ematen dituzte. Ib. 197. Beldürrez ororen ikhastetik gibeltiak izan litian, bürütik bürü ikhasteko ahaletan izan ziratekianak. CatS VII. "Ahaletan da (d'une manière absolue), il est bien muni d'argent, de biens" Dv. Zergatik beraz ahaletan laitezken presunek [...] ez lezakete bere gain har. Prop 1899, 143. Lagunt gaitzatela beraz beren othoitzez, diruz ere bai ahaletan badire. Prop 1902, 235

ahaletan 4: Consumer, Berria, EiTB, Argia.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

ahaletan 7: Herria 6, Anjel Lertxundi.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta azpisarrera gisa jasotzekoa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

azpisarrera gisa jasotzekoa ahal sarreran.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-zko.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe.

Maiztasuna

g.er.

Euskaltzaindiaren Arauak

ahalge* e. ahalke

Mailegu baztertzekoa da

Iparraldeko hitza da batez ere, eta L-BNn (ez Zub.) ahalge nagusitu zaio ahalke zaharrari, eta forma berri-nagusitu hori da EBrako hobestekoa

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskaltzaindiaren Arauak

ahalik 1 adlag.ekin: ahalik maizen, sarrien, etab. baino hobeto ahalik maizena, ahalik sarriena, etab. 2 izond.ekin: ahalik garbiena, osoena, ederrena, etab.

Esapide ohiko(en)ak

ahalik... -en(a): lege zaharra -a eta guzti egitea zen ("ahalik maizena, sarriena", etab.; "ahalik garbiena, osoena, ederrena", etab.). Gaur, eta hegoaldean, -a gabeko eraikuntzak ugariagoak dirateke, batez ere izond.ekin. Baina ezin esan daiteke jokaera berria nagusitu denik. Mugako kasua da batzordearen irizpideei dagokienean.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

AHALIK ETA. Lo más (...) posible. Tr. En la tradición meridional no se documenta hasta el s. XX. * Ahalik eta fitetzena kofesatzeko intenzinoarekin. Mat 308. Egizu ahalik eta dilijenzia lasterrena. Volt 212. Eta orduan ere [purga hartzen duzu] ahalik eta gutiena eta berantena. Ax. 255 (V 171). Kontentatzen bainiz erraitera [...] ahalik eta laburskiena. Tt Arima 3. Ioanen zare ahalik eta istriborrenerat. INav 11. Entseiatu naiz ahalik eta garbikiena eta klarkiena iskiribatzera. ES 189. Zeren bat bederak holako eginbidetan ezarri nahi tuen izenak izaten baitira ahalik eta hautuenak. Ib. 159. Nahi nuke gure hitzek luketen ahalik eta ariarik handiena gure sentimenduekiñ. He Phil 209. Bestak ahalik eta seindukiena iragaten ditugula. Dh 55. Ahalik eta leialkienik haren zerbitzatzeko. Ib. 94. Konsiderazione ahalik eta zinenak. Ib. 101. Ahalik eta goizenik / belhar berdez kargaturik / merkatura partitzeko. Gy 59. Ikhasi behar dire erdarak, eta ikhasi ahalik eta hobekienik. Arb Igand 20. Ez nola nahikoa; ahalik eta handiena. HU Zez 189. ( s. XX.) Lanak asi ditzate alik eta lenena. Goñi 85. Kanpotik ihardetsi zion, ahalik eta hobekiena. Barb Leg 126. Ahalik eta gutienik sabela igitzeko, atsa ere llabur egiten du. FIr 170. Alako batean taldea ager bedi alik ta ugariena. Lab EEguna 115. Alik eta lasterren ibilli bear degu. Alz Ram 34. Joan zen elizara ahalik-eta lasterrena. Lf Murtuts 35. Uri onen ikuspegitik alik eta urrunen egon zedin. Zait Sof 78. Ahalik eta legunena jakiñerazteko. Etxde JJ 216 (v. tbn. 151). Ahalikan bizi dira / ahalikan eta zehen / demokrat onen gisala. Mde Po 33. Aalik-eta ixillena uretara jetxi. Anab Poli 32. Alik eta errenterurik geien eukitera eiten eudien. Akes Ipiñ 31. Aren asmoak alik eta zeatzenik irauli. Zait Plat 28. Alaba, alik eta ezkutuen egon dedilla. NEtx LBB 28. Zure alderat inguratzen naiz / ahalik eta maizena. Xa Odol 83. Pilotatik bildu diruen plazatzeko... ahalik eta intresik hoberenean. Larre ArtzainE 313. Bakotxak esan deiala zenbat biar dituen alik eta ariñen. Gerrika 183. Zentzuz jokatzea zor dugu, ahalik eta zentzuzkienik. MIH 119. (Sin suf. de superlativo) Eskerrak bihurtzeagatik, ai haren eguna, . Zabatoa, ahalik eta arthoski begira zazue. Arb Igand 64. Ahalik eta ongi arthatzen dute haurra Jaun-Andre aberats horiek. Ib. 88. Erospeneko egikunde handiaz ahalik eta maiz orhoitzea. Ib. 99. Aalik-eta ziñetan eskatzen diot [...] esan dezaigula. "Con las veras que puedo" . Berron Kijote 148.

eta 11 (Esapideetan). Ahalik eta etekin handiena ateratzeko. Gero eta gehiago. Hori entzunik, ikasleak orduan eta gehiago harritu ziren. Han ari da jo eta ke lanean. Lan eta lan beti. Hitz eta pitz ari zen. [ahalik] ahalik eta 1 (-en(a) daraman adberbio baten ezkerrean). Ahalik ...-ena. Ihardetsi zion ahalik eta hobekiena. Ahalik eta isilena jaitsi zen. Ahalik eta lasterren ibili behar dugu. || Ahalik eta goizenik merkatura joan. 2 (-ena daraman adjektibo baten ezkerrean). Ahalik ...-ena. Parte hartze ahalik eta zabalena bermatzeko. Ahalik eta etekin handiena ateratzeko.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Erabat ezabatzekoa da adibidea, lehendik jasoa baitago azpisarrera gisa ahalik sarreran.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa da eta sarreran ere.

Jatorrizko forma

ahalke, ahalge

Mailegu baztertzekoa da

ik. oharra, s.u. ahalge

Forma arautuaren azalpenaz oharra

Ipar. marka eta ahalke izan AS gehitzeko eskatuz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: AS / EuskHizt: AS: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: AS / EskolaHE: AS

Esapideei dagokien sistematika

izan.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

ahalke sarrerari dagokion azpisarrera.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

da ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

agerraldi guztiak IEkoak dira: ahalge arazi (eta ahalge-arazi) 3 (HU Zez, HU Aurp, Xa Odol); ahalgearazi 3 (JE Bur, Ardoy SFran, JEtchep); ahalkarazi 6 (ES 2, Lg I 2, Hb Egia, Elzb PAd).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ez dugu aurkitu.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahalkerazi : LurE; ahalkerazte : LurE.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ahalkearaz, ahalkearazten.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsagabe.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsagabekeria.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-keria.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsagabeki.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-ki.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsagabetasun.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tasun.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ahalkegabe(tu), ahalkegabetzen.

Sinonimoa(k)

lotsagabetu.

Atzizkien araberako erabakiak

-gabe-tu.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

da/du ad.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsagarri.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Informazio osagarria behar da, erabakia oinarritzeko

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Mailak

Jas.

Forma baten adiera(k)

1 ahalkea. 2 Pl. lotsariak.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsati.

Atzizkien araberako erabakiak

-ti.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien araberako erabakiak

-tsu.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Maiztasuna

g.er.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma

ahalke(tu), ahalketzen.

Sinonimoa(k)

lotsatu.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Aditz-erregimena

da/du ad.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

OEH: AHALKEZ Por vergüenza. "Par honte" Ht VocGr 371. Eskua zabaldu ohi / zinaroen pobrei, / guztiz ixil eta ahalkez / ezin ausartatuei. EZ Noel 156. Errege Davitek ahalkez [...] utzten zituen egin gabe haren bekhatuentzat ordenaturik zeuden sakrifizioak. Ax 526 (V 338). Isiz fraide sar nendin, eta ahalgez ialgi enendin. O Pr 283. Pobre batek bere buria hilzera utziten dianian gosez hilzera, ahalkez edo herabez amoina galdatzera. Tt Arima 8s. Ez beinere utzi bekaturik alkes. El 95. Deabru gaiztoak mututua daduka lotsaz ta alkez bere bekatu egiñak konfesariari agerzen ez diozkan edozein gizon ta andreki. Mb IArg I 243. Ahalkez edo bertzela kofesioan bekhatuak estaltzen. Brtc 55. Ahalgez, beldurrez, edo maliziaz uzten bada bekatu mortal bat. CatLuz 33. Ahalkez ere han gorde zadin, Piarreñok bere galtza parea ekarriko zuen arte. Barb Sup 48s. Eskuara dutelakotz hoiek nahi jauntzi, / zer! dugula behar guk ahalgez erauntzi? Ox 156. Zer egin bada bertzerik? Badaki ba berak ere etzaiola nehor jotzen hasiko, ahalgez ere! Xa Odol 51. v. tbn. CatLav 288 (V 144). Legaz 41. Alkez: Añ CatAN 50. CatB 67. De vergüenza. "(Mourir de) honte, ahalgez urtu" T-L. Hil adi ahalkez, itsua, ahalkegabea, traidorea. SP Phil 239. Hil behar zarete ahalkez. Gç 80. Alkez noski, ta naigabez itotzear zitzaion bere Bihotz guztiz maitaria. Mb OtGai II 351. Ta esnatu ta iratzarri zen, zen guzia arrit-ikaratua ta alkez begirik aldarera ezin goratu zuela. Mb IArg II 332. Zeren ahalkez estalirik begithartia ükhen düdan. Mst III 50, 4. Ahalkez lehert' laiteke. Egiat 261s. Aithortzen dut zure aitzinean ahalgez aurpegia estalirik ta bihotza urrikiz arrailaturik. Dh 167. Ahalkez urthu eta hil behar nindake. MarIl 70 (v. tbn. ahalkez (h)urt(h)u en Mst III 3, 2, Jnn SBi 169, Barb Leg 144, ahalgez (h)urt(h)u en Jaur 172, Laph 148, HU Zez 37, JE Ber 25, Lf Murtuts 41). Ahalgez gorri gaiten gure bizi moldearen bixtan. Jaur 400. Metelo, Nepos, Loena, ahalkez ihartu. Hb Esk 30. Egonen dire menturaz burua apalduak ahalkez. Jnn SBi 148. Ahalkez gorritürik. Const 40. Ahalgez hantuak. Ox 154. Ta aurrez dakusgunean / gorri baikera alkez. Or BM 98. Ez nauke, oi, oi! ez nauke ahalgez eta urrikiz. Iratz 136. Ez nintzake agian alkez gorrituko. Zait Sof 27. Ahalgez eta urguiluz bihotza gainezka. Mde HaurB 98. Oreka galtzeko zorian egondu naiz aalkez eta damu sentittu dut [eskutitza] bidaltzeagatik. Txill Let 49. Ahalgez mutu geratuko othe zan. Osk Kurl 184. (Con egon, etc.). (Estar, etc.) avergonzado, con vergüenza. Dohakabea egotu / nintzen denbora luzez, / neure falta itsusien / aithortzeko ahalkez. EZ Eliç 319. Zer fruitu [...] izan zenduten orduan, orai ahalkez ere bururik ere ezin ailtxatuz zaudeten bekhatu hetan? Ax 383 (V 251). Ezpeiniz ahalkez / egonen hanbat. AstLas 28. Asko herritan hortaz / dagode ahalkez. Zby RIEV 1908, 92. Eztakiena dagola bederen gaizki mintzatu gabe ahalgez. HU Aurp 213. Gure mintzaiaz elekatzeko / hemen ahalgez dagona. Etcham 236. Badakizu, ederki yaiotakoei alkez bizitzea alkekizun zaie. Zait Sof 37. Ahalgez edo beldurrez gaudela. Larre ArtzainE 186. (Precedido de gen.). De vergüenza, por vergüenza ante. Argizagiak ere eta bertze zeruko izarrek [...], oro haren [iguzkiaren] ahalkez gordatzen dira itzalzen eta eskapatzen. Tt Onsa 55s. Munduaren ahalkez, mundutarren trufen beldurrez. Brtc 56. Lurraren pian sar nindaiteke, maitia, zure ahalgez. ChantP 292. Bainan duen hein hura ez du gordetzen, nehoren ahalgez edo beldurrez, bertze anitzek bezala. HU Aurp 93. Tristura eta herra lur pean sar diten [amodio] haren ahalgez. Xa Odol 322. (Precedido de gen.). Con vergüenza por. Oreiñak ta arranoak dielakoz bizia gük beno lüziago, gure flakeziren ahalkez daude gütarik ürrhün. Egiat 190. Ez nator inondik ere harro eta arrandiaka, Arantzazun, duela hamar urte, egin zen balentriagatik. Are guttiago, ordea, orduko eta gerokoen lotsaz eta ahalkez. MEIG VII 161

adib.: ahalke iz. Batez ere Ipar. Lotsa. Ahalkea, ohorea eta prestutasun guztia galdurik. Ez behin ere bekaturik utzi aitortu gabe ahalkez. Ahalkez gorriturik. Munduaren ahalkez obra onetatik gibelatzen direnak. Ahalkez urtua, zerbait nahi luke erran eta ezin dezake. Ez dakusan begik, ez ahalkerik (esr. zah.).

ahalkez 2: Berria (“ahalkez gorritua”), Euskaltzaindia (“Haien ondokoak eskeletu ta gainelakoak ahalkez amoina ez galthatzen”).

Beste (edozein) iturritako erabilerak

EPG: ahalkez 31: Berria, Itxaro Borda, Jon Muñoz, Lopez de Arana, Elizen arteko Biblia, Xabier Montoia, Jon Arretxe, Elena Touyarou, Xipri Arbelbide, Monika Etxebarria, Karlos Linazasoro, Bego Montorio, Jose Morales, Piarres Xarriton, Oskar Arana.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Adierazle egokia eta jasotzekoa azpisarrera gisa.

Zerrendako formari azpisarrera dagokio

Azpisarrera gisa jasotzekoa ahalke sarreran.

Ahozko erabilerak

Zub.an arrunta da gaur ere.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sinonimoa(k)

lotsati.

Atzizkien araberako erabakiak

-kor.

Erabileremu dialektala

Ipar.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ahalmenik ez eman osaerako 2: Inza Azalp ("Bittartean ez zion Jaungoikoak iñori ortarako eskubiderik edo almenik eman"), Mde Pr ("Argi goibelak ez zigun ahalmenik ematen ondoa ikusteko").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ahalmena + eman (eta aalmena eman) osaerakoak 10: M. Pagola ("Askatasun formalek teorian ez dute txakur txiki balio, baina totalitarismoaren tentaldiaren kontrako ahalmen itzela ematen die"); M. Onaindia ("Ez da ohartzen honela, tipiagotu beharrean, haundiagotu egiten duela pertsonaia hori, historia unibertsalean parerik ukan ez duen iniziatibarako ahalmen bat emanaz"); Egoeraren definizioa ("Euskararen errekonkistaren aldekoek, berriz, beste zeinahi hizkuntzak adinakoxe ahalmena ematen diote euskarari mezuak komunikatzeko"), OrdenadoreP ("Ordenadoreari datuen irteera eta / edo sarrerako ahalmena emateko gailua"), EHAA 1988 ("Industria eta Merkataritza Sailburuari Dekretu honen garapen-erabakiak emateko ahalmena ematen zaio"), Bizi OEO/5 ("Maitatzeko, pentsatzeko, sortarazteko eta aske izateko aalmena eman zizunak"), I. Aldabe ("Bere fenologia bereziak, izozte berantei aurre egiteko ahalmena ematen dio"), Mintzo eta kantu 1989 ("Jainkoaren seme-alaba izateko eskubidea eta ahalmena eman dizkigu bere nekaldi-piztueraz"), AAO 1989 ("Hirigintza eta Arkitektura Saileko Foru Diputatu Jaun Txit Argiari, Arabako Foru Aldundiaren izenean eta ordezkaritzan, delako Hitzarmena izenpetzeko ahalmena ematea"), I. Aizpuru ("Ezaguna da bestalde, nola Rhizobium jeneroko bakteriek, lekadun familiako landareei atmosferako nitrogenoaz baliatzeko ahalmena ematen dieten"); ahalmenak + eman osaerakoak (eta aalmenak eman) 15: A. Arrinda ("Oietako bide bat eskua ematea da; batez ere ilzorian dagoen sorgiñari; il eziñik egoten bait dira beste aalmenak eman arte"), EHAA 1984 ("legeek kontratazio-organoari ematen dizkioten gainerako ahalmenak"), ArauErab 1988 ("Ahalmenak ematea jakineko pertsonei, egitekoa betetzeko eta baltzu-zuduen aldezpena egin ahal izateko eritzi diezaion bezain zabal, Legeak eta Araudi honek jartzen dituzten mugen barruan"), NPAO 1994 ("1992ko martxoaren 31ko Foru Aginduak ematen dizkidan ahalmenak erabiliz, ebatzi dut"), Arrazakeria ("Funtsean, lege arrazista da, poliziari neurriz gaineko ahalmenak ematen dizkio, nahi duen eran iharduteko"), BAO 1996 8 (adib.: "abenduaren 21eko 134/88 Foru Dekretuko 26.4. artikuluan emandako ahalmenak direla bide, hauxe ebatzi dut"), ELAO 1996 ("Bestetik, Koruko Aizarna Rementeria anderea, Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Diputatua eta Odon Elorza González jauna, Donostiako Udaleko Alkatea, bakoitzak bere Erakundearen izenean diharduela, ... emandako ahalmenak erabilita"), HerriAdminLegea 1999 ("Horretarako, aurrekontu-araudiak ematen dizkien ahalmenak errespetatu, eta ezarrita dauden izapideak bete beharko dituzte").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ahalmena eman : AB50 2 ('dar posesión' eta 'autorizar' adierakoak), Euskalterm 1 (ahalmendu sinonimoarekin); ahalmenak eman : Euskalterm 1 (aginpideak eman sinonimoarekin); ahalmenak emate : Euskalterm 1 (ahalmen-delegazio, ahalmen-eskuordetze sinonimoekin) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

almena eman : PMuj DVC (adib. gisa: delegar) // Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: facultar.

Eraikuntza librea, lexikalizatu gabea

eraikuntza librea da: eman bezala, kendu, berritu, etab. egin daiteke.

Eratorri-konposatu berria da, egokia eta beharrezkoa

Azpisarrera gisa jasotzea proposatu da, jakintza-arloa zehaztuta.

Jakite-arloak

Admin.