Toponyms (Place names)

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
"Lokiz" edo "Santiago de Lokiz" deritzan mendi alde hau Nafarroako mendebaldean dago, hari datxekiola Ameskoagoiena eta barrena (N), Allin ibarra (E), Murieta (Ega), Antzin (Berrotza) (S), Lana ibarra (SW) eta Arabako Arana (W) dauzka. SW muturrean Lana ibarreko upela zabaltzen da. Bi zati diferente ditu lurraren jabetzaz, azaleraz, gobernamendu juridikoaz eta aprobetxamenduez den bezainbatean: "Facería" edo "Comunidad" delakoa, eta Limitazioak. Altuera, oro har, 800 metrotik gorakoa izaten da. Gorune aipagarriak dira El Castillo (934 m.) lurralde honen NW muturrean, Arabatik Nafarroara Uiarraren urbidearekin pare doan bidearen gainbegirale; Montesanto (1.256 m.), Lokizko punturik altuena, hego mendebaldean, eta Peña Gallet (1.158). Iparrean Uiarra ibaiaren ibilgua du muga, eta Urederra haren hartzailearena, Ameskoetatik berezigarri. Mendebalde eta hegoaldeko ertzen ezaugarri dira haitz pikatu gogorrak, altueraz 300tik 400 metrora bitartekoak, erdialdeko mendebalde Nafarroan anitz tokitatik bistatzen direnak. Haien azpian herrixka batzuk hartu dute kokaleku. Geologiaz den bezainbatean, Kretaziko garaiko karearri eta kalkarenitak ditu osagai; bertan karst bat sortu da, dolina, leze, harrate eta koba ugarirekin, Basaulekoa, kasu, mendiaren NEan, zeinaren erreka sakona Urederrari batzen zaion. Nafarroako Gobernuak erreserba naturala deklaratu du (1987). Karst egitura horrek zenbait akuifero sortu ditu; garrantzitsuenen artean Itxako, ur jario irregularreko iturburua (bataz beste 48 Hm. kubo/urte; 10 m/seg. euriteetan, 0,5 m/seg. idorteetan). Lizarra urez hornitzeko hartua da. Alboron, Zuñigaren SEko iturburua baitu isurbidea, bataz beste 69 Hm. kubo/urte, eta Antzin, 16 Hm. kubo/urte. LA FACERIA: erdaraz "Comunidad de Santiago de Lokiz" ere deitua. 3.372,27 Ha.ko azalera du eta mendiaren zati haundia hartzen du, larreak (% 37), hariztia (535), pagadia (%17) eta baso mistoa (%10). Hurbileneko 25 herriek, 5 ibarretakoek, osatzen dute "elkarte" hori: Ameskoagoiena (Aranaratxe, Eulate, Larraona); Ameskoabarrena (Artaza, Bakedano, Barindano, Ekala, Gollano, San Martin, Zudaire); Allin ibarra izaten zena (gaur bi udaletan partitua: Allin eta Metauten) (Aramendia, Galdeano, Ganuza, Metauten, Muneta, Ollobarren, Ollogoien); Berrueza: (Antzin eta Mendilibarri) eta Lana (Galbarra, Gastiain, Narkue, Ulibarri, Biloria). Horrez gain badira beste bi eremutxo 25 herri eskubidekideek eta beste batzuk (Legariak, Okok eta Etaiuk bat eta Arabako Kontrastak bestea) pazerian dituztenak. Tradiziozko aprobetxamenduak asko ziren: Etxegintzarako eta bestetarako zura, sutondorako egurra, iazkintza (iraganean garrantzi handiko langintza), orbela, eta pagazia eta haritz eta arte ezkurrak aziendarentzat. LOKIZKO LIMITAZIOAK: Ez du zerikusirik "Ameskoako Limitazioekin", horiek Ameskoa eta Urbasa arteko eremua baitira, 5.190 Ha.ko azalerakoa, Ameskoabarrenaren mugapeari erantsia (1851) eta bere ordenantzak dituena. Lokizko Limitazioetan herri eskubidedun bakoitzak bere puska du, nahiz eta pazeria amankomunari eransten dion, bazkalekuak zabaltzeko. Baliteke azken buruan Limitazioen jatorria inguruko herriek hango zilegi lurrak beretzea izatea. 1357an epai batek jabetza aitortu zien herri bakoitzei, eta bai agindu ere zedarriz berezi zitzatela zilegi lurra eta herri bakoitzarena. Horrela "limitatu" ziren eremuetan, herri bakoitzak du bazkatze eskubidea, salbu eta San Migeletik hasi (irailaren 29a) San Nikolas (abenduaren 6a) bitarte, orduan 25 herri eskubidedunek libre baitute nahi duten tokian bazkatzea azienda. LA COMUNIDAD: "El Santo" ere deritza. Gobernabidetako aspalditik berritu izan diren ordenantzak ditu. Junta batek kudeatzen du. XIX. mendearen erdialdean alkate buruzagi bat zuen -juntaburua- Eulateko eta Lana ibarreko auzotarrek soilik izendatua, herri bakoitzak txanda hartuz, eta hamar lagun, bestetik (bost haran horiek bina lagun), "los dieces" esaten zitzaienak, Santiagoko ermitan izaten ziren biltzar ohizko eta ohiz kanpokoetan beren herrien ordezkaritza zeramatenak. Urtarrilaren batean egiten zuten biltzar ohizkoa; ohiz kanpokoak, berriz, alkateak hala erabakitzen zuenean. Bost haranek igurai bana bidaltzen zuten zilegi eremua zaintzeko. Gaur egungo ordenantzak 1961ean onetsi zituen Diputazioak, eta Juntaren osakera arautzen dute: hogeitabost herriek juntakide bana; eta bai ere zuzendari eta administrazio kargudunak nola hautatu (Juntaburua, buruordea, gordailuzaina, idazkaria, ermitazaina eta iguraiak), zer egunetan egin biltzarra, eskumenak, aprobetxamenduak nola erabili eta beste. "Dieces" direlakoek eta gaur egungo juntakideek Santiagoko ermitari datxekion etxea dute biltzarlekua, mendi ertzean altxatua, Ganuza herriaren agerrian. Ermita hori 1357an dokumentatua da, eta XVII. mendera arte San Cucufat izan zuen zaindari, baina orduan aldatu zuten santuz, hango junta eta erromeria jendetsuena uztailaren 25ean ospatzen baitziren, Santiago Apostoluaren egunean. Ondoren Mendiaren izenari ere erantsi zitzaion santu izena.
(...)

(...)
OBS.- También conocido como LOKIZ, SIERRA DE.
(...)

(...)
OBS.- También conocido como LOKIZ, SIERRA DE.
(...)

(...)
OBS.- También conocido como LOKIZ, SIERRA DE.
(...)

(...)
OBS.- También conocido como LOKIZ, SIERRA DE.
(...)