Euskara eskuz esku

85. araua. Adizki perifrastikoetako adizki nagusiaren forma

Gramatika-atalak: Aditza

Adizki perifrastikoetan (ikusi dut, mintzatzen ziren, joanen gara), alde batetik, aditz nagusia (ikusi, mintzatzen, joanen) eta, bestetik, aditz laguntzailea (dut, ziren, gara) ditugu.
Xehetasun gehiago ukaiteko, Euskaltzaindiaren 78. araua, «Aditz laguntzaile batua», kontsulta daiteke.
Aditz perifrastikoetako aditz nagusiak lau itxura har ditzake:
- aditzoina (ikus Euskaltzaindiaren 28. araua)
- aditzoina + aspektu burutua (-i, -tu, -Ø), partizipio burutua deitua
- aditzoina + aspektu ez-burutua (-tzen edo -ten)
- aditzoina + aspektu burutua (-i, -tu, -Ø) + geroaren marka (-ko edo -en)

Aditzoina	Aditzoina + aspektu burutua (partizipio burutua)	Aditzoina + aspektu ez- burutua	Aditzoina + aspektu burutua + geroa
ikus	ikus-i	ikus-ten	ikus-i-ko
mintza	mintza-tu	mintza-tzen	mintza-tu-ko
joan	joan	joa-ten	joan-en (edo joan-go)

Aspektu burutua aditzoinari lotzen zaio; atzizkiak -i / -tu / -ø (zero marka) dira: ikusi, mintzatu, joan.
- -tu atzizkia -du bilakatzen da -n edo -l batekin bukatzen bada: lagundu, saldu

Aspektu ez-burutua aditzoinari lotzen zaio; atzizkiak -ten edo -tzen dira: ikusten, mintzatzen.
- Joan bezalako aditzak bukaerako -n galtzen du: joaten (ez *joaiten, euskara batuan), egoten (ez *egoiten), erraten (ez *erraiten), jaten, jiten.
  Aldiz, ukaiten da ukan aditzaren aspektu ez-burutuaren forma.
- -ten erabiliko da, halaber, aditzoina kontsonante txistukariz bukatua bada: ahazten (ahantzi), hausten (hautsi), hesten (hetsi), ikasten (ikasi), uzten (utzi)
- aditz-izenak lortzeko -te edo -tze atzizkia lotzen zaio aditzoinari: ikuste, mintzatze, joate

Geroaren adierazteko, aditzoina + aspektu burutuari -en edo -ko juntatzen zaio: ikusiko, mintzatuko, joanen
- -ko atzizkia -go bilakatzen da -n-ren aitzinean: egingo, izango, joango. Iparraldean -en atzizkia gehiago erabiltzen da: eginen, izanen, joanen.

85. arau osoa ikusi

22. fitxa, 23. fitxa, 26. fitxa, 29. fitxa