JAGONET galde-erantzunak

Kausa adieraztea: -tzeagatik/-lako (merkeagoa izateagatik/delako)

Amak ez zuen bere alaba haurtzaindegira bidaltzen: aitona-amonekin uzten zuen merkeagoa izateagatik esaldian -t(z)eagatik zuzena da ala -(e)lako erabili behar da?

Egitura horretan -t(z)eagatik erabiltzea zuzena da, eta kausa-balioa du; beraz, -(e)lako formak duen esanahi bera du. Izan ere, ZERGATIK galderari erantzuten dio esaldiak: Zergatik uzten zuen bere alaba aitona-amonekin haurtzaindegira bidali gabe (bidali beharrean)? Merkeagoa izateagatik (zelako).

Baina bi forma horiek beti ez dira baliokideak.

a) -(e)lako formarekin beti erantzuten diogu ZERGATIK galderari: Ez da zinema-aretora sartuko berandu delako (Zergatik ez da sartuko?).

b) -t(z)eagatik formako perpausek, hainbatetan, helburu-balioa dute: ZERTARAKO galderari erantzuten diote. Halakoetan, gertu daude -t(z)earren formarekin osatutako perpausetatik (-t(z)earren formakoak kausazkoak ere izan daitezke, baina batez ere helburuzko adiera dute).

Noiz da -t(z)eagatik kausa-perpausa eta noiz helburu-perpausa? ZERGATIK/ZERTARAKO bereizketaz gain, bestelako banaketa egin dezakegu, perpaus nagusiko subjektuaren jokabidearen (rolaren) arabera:

- Kausa-perpausetan, perpaus nagusiko subjektua jasailea da, eta Zer gertatu zaio (subjektuari) galderari erantzuten dio: irakasle horrek egonkortasuna lortu du oposizioak gainditzeagatik (zer gertatu zaio irakasle horri? Egonkortasuna lortu du).

- Helburu-perpausetan, perpaus nagusiko subjektua egilea da (zertarako egiten/nahi du egileak?) eta -t(z)eko helburuarekin parafrasiarekin ordezka daiteke -t(z)eagatik: errieta egin du bere eraginkortasuna erakusteagatik / errieta egin du bere eraginkortasuna erakusteko (helburuarekin).

Nolanahi ere, kausaren eta helburuaren arteko marra lausoa da askotan, eta helburuzko perpaus guztiak oso gertu daude kausazkoetatik (ez, ordea, alderantziz).

Galderako esaldian,-t(z)eagatik formak kausa-balioa du. Baina galdera hau ere egin dezakegu: Zertarako uzten zuen alaba aitona-amonekin haurtzaindegira erabili beharrean? Merkeagoa izan zedin (izateko helburuarekin). Beraz, erdiko bi puntuen ordez puntu eta koma sartuta, helburuzko kutsua ere eman diezaiokegu (Amak ez zuen bere alaba haurtzaindegira bidaltzen; aitona-amonekin uzten zuen merkeagoa izateko (helburuarekin).

Nolanahi ere, agerikoa da beste aditz bat sartuta helburuzko garbiagoa egingo genukeela: Amak ez zuen bere alaba haurtzaindegira bidaltzen; aitona-amonekin uzten zuen dirua aurrezteagatik (aurrezteko). / Amak ez zuen bere alaba haurtzaindegira bidaltzen; aitona-amonekin uzten zuen merkeago ateratzeagatik (atera zekion/ateratzeko).

Horrez gain, ikusi hau ere: "Helburua adieraztea: -tzearren, -tzeagatik" (JAGONET), "Kausa/kontzesioa adieraztea: -tzeagatik/-tuagatik (izateagatik / izanagatik)" (JAGONET).

 

Informazio gehigarria:

Zalantza-mota: morfologia > kasu-markak, sintaxia > aditza, sintaxia > perpausak

Unitate-mota: hitzak-aditzak > aditz-izena, hitzak-aditzak > adizki jokatuak, hitzak-aditzak > adizki ez-jokatuak, hitzak > menderagailuak, perpausa > kausa

  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper