Toponyms (Place names)

(...)
DECRETO FORAL 253/1993, de 6 de septiembre, sobre la composición y denominaciones de la zonificación “Navarra 2000”
(...)

(...)
Errartea kinoiaren parte izan zen (Zaraitzuko Unibertsitate eta Ibarra banatu zen hiruetako bat). Zangozako meninerriaren iparraldean dago, itsas sestratik 912 metrotan. Udalerri luze hau Abodin hasi (I) eta hegoaldera hedatzen da. 38,8 kilometro karratu ditu. Herri hauek egiten du muga: Otsagi (1 eta E), Ezkaroze eta Orontze (HE), Espartza (H), Erremendia (HM), Abaurregaina (M) eta Hiriberri (IM). "Ia-ia udalerri guzia higadurak sortutako gaina da, Abodi mendiaren mazelean kokatua, 1.0001.100 metrotan, Zaraitzu ibarraren mendebaldeko hegian zintzilik. Tertziarioaren bukaeran modelatu zen, Eozenoko flysch bat oso tolestua desegin ondoren; Nafarroako Pirinio formazio tipiko honetan tartekaturik dauden karearrizko maila batzuk dira haitzak sortu dituzten bakarrak, Santa Agedakoa esate baterako, 1.173 metro dituena." (GEN, VI, 280). Zatoia erreka lehenbizi HMtik IEra doa eta Aezkoarekiko muga markatzen du. Ondoren uztai baten forma egiten du eta Ekialdera doa Otsagiko lurretan barna. Zatoiak Eiaurrietako mendebaldeko eta iparraldeko urak biltzen ditu, baina udalerriaren parterik haundienak Zaraitzu ibaira isurtzen ditu urak zenbait erreka eta latsen bidez. Klima azpiatlantiarra da goi eta oihezkietan eta azpimediterraniarra sakanetako babesetan. Goietan pagoa da nagusi. Erremendian eta Abodin haritzak eta ler gorriak. Pinadietatik 5.000 bat metro kubiko zur ateratzen dituzte urtean. 1984ko estatistikaren arabera oihana da gehiena udalerrian (1.767 Ha). Larreak 932 Ha. Lur landuetan beranduko patata eraiten da (320 Ha), orain arte familien ekonomian laguntza eta diru-iturri izan dena. Abeltzaintza, diru-sarrera dexentea zena, gainbehera doa.. 5.600 ardi arrasa zeuden 1891. urtean, eta 2.575 mende bat geroago. Behi aziendaren kopurua ere erdira jeitsi da: 400 buru mende hasieran eta 203 1982an. HISTORIA: Erdi Aroko dokumentuetan grafia hauekin azaldu da: "Eiaurrieta" (1068), "Egaurrieta" (1072), "Iaurrieta" (1268), Jaurreita (1415). Historian zeharreko berririk zaharrenak dioenez Eriz Abcutiz-ek etxe bat erosi zuen, abeldegi izan zena, eta "fecit ibi monasteriolum". Mancio Aznarez-ek, bere seme-alabek eta ilobak Leireko San Salvador monasterioari eman zioten etxea "Sancti Iohannis Baptiste, que est sita in locum de territorio cui dicitur Eiaurrieta" (1068). Erregearen jaurerria izan zen; herriko nekazariek Koroari urteko zerga aletan ordaintzen zioten. Erregeek batzuetan zerga hori erretako etxeak berriz eraikitzeko erabiltzen zuten (1410), edo herria defendatzeko baleztak erosteko (1430) edo gazteluak berritzeko edo beste zenbait beharretarako. XV. mendean herrian zenbait kapare biziziren, armaz eta zaldiz hornituak. Egoera geografiko eta ekonomikoa zela-eta, Zaraitzuko Unibertsitatetik bereizi zen lehenbiziko herria izan zen. 1568. urteaz geroztik bere alkatea izan zuen, herria gobernatzen zuena. Zaraitzuko alkatearen menpe ez egoteko eta jurisdizkioa erdiesteko, herriak 600 dukat eman zizkion erregeari (1630). 1645. urtean Oropesako Konteak gerrako kapitainaren titulua eman zion Eiaurrietako alkateari. 1880. urtean sute batek etxeak suntsitu zituen. Garai hartan suteak Pirinioko beste herri batzuetan ere maiz gertatzen ziren, etxeetako paretak, euskarriak, zolak eta teilatuak zurezkoak zirelako. Madoz-ek bere hiztegian hiru ermita aipatzen ditu: San Pedro (herri barrenean), Santa Ageda eta Andre Mari Zuria. Azkeneko hau, udalerriaren mendebaldeko muino batean, urte luzetan erabat utzia egon da, aurritan, eta Ama Birjinaren irudi erromanikoa, bitartean, parrokian gorderik. Ermitazainetako bat Remón Bilbao izan zen, 28 urte zituela kargu horretarako izendatua elbarria eta oso pobrea zelako (1648). Santa Ageda ermita herritik bi kilometrotara dago Menditxusian (1.173 m). Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz gainera, industria tradizional batzuk ere izan zituen: irin-errota eta artilezko ehunen fabrikazioa etxeetan. Horiekin gizon-emakumeek jazten zituzten arropak egiten zituzten. 1986an 519 lagun zituen, eta 479 mende honen hasieran. Hamarkada batzuetan populazioari eutsi zion eta 1950.ean 601 biztanle zituen. Orduz geroztik krisi demografikoa sufritu du (349 1981. urtean eta 317 1992an).
(...)

(...)
DECRETO FORAL 207/2000, de 12 de junio, por el que se determinan las denominaciones oficiales de Burgui, Ezcároz, Gallués, Garde, Güesa, Izalzu, Jaurrieta, Lónguida, Roncal, Sarriés y Vidángoz. // El artículo 21.2 de la Ley Foral 6/1990, de 2 de julio, de la Administración Local de Navarra, establece que la utilización del vascuence en la denominación de los municipios se sujetará a lo dispuesto en la Ley Foral 18/1986, de 15 de diciembre, del Vascuence. // El artículo 8.º de la Ley del Vascuence dispone que los topónimos de la Comunidad Foral tendrán denominación oficial en castellano y en vascuence, de conformidad con las normas que el mismo señala, según las zonas que en la Ley Foral se establecen. Y en su apartado 2. señala que la determinación de los referidos topónimos corresponde al Gobierno de Navarra, previo informe de la Academia de la Lengua Vasca, debiendo dar cuenta de la misma al Parlamento de Navarra. // El Gobierno de Navarra por medio de diversos Decretos Forales ha determinado la denominación oficial de las localidades de la zona vascófona y de algunas de la zona mixta y no vascófona. Asimismo, mediante el Decreto Foral 270/1991, de 12 de septiembre, reguló el uso de las denominaciones oficiales aprobadas al amparo de la Ley Foral del Vascuence. // Existiendo petición de los Ayuntamientos de Burgui, Ezcároz, Gallués, Garde, Güesa, Izalzu, Jaurrieta, Lónguida, Roncal, Sarriés y Vidángoz, y habiéndose emitido los informes preceptivos de la Academia de la Lengua Vasca y del Consejo Navarro del Euskera, procede fijar las denominaciones oficiales de dichas localidades, a los efectos del artículo 8.º3 de la Ley Foral del Vascuence. // En su virtud, a propuesta del Consejero de Educación y Cultura y de conformidad con el Acuerdo adoptado por el Gobierno de Navarra en sesión celebrada el doce de junio de dos mil, // DECRETO: // Artículo único.-Las denominaciones que a continuación se relacionan son las oficiales y serán las legales a todos los efectos: // BURGUI / BURGI // En castellano: Burgui. // En vascuence: Burgi. // EZCAROZ / EZKAROZE // En castellano: Ezcároz. // En vascuence: Ezkaroze. // GALLUES / GALOZE // En castellano: Gallués, Iciz, Izal, Uscarrés. // En vascuence: Galoze, Izize, Itzalle, Uskartze. // GARDE // En castellano: Garde. // En vascuence: Garde. // GÜESA / GORZA // En castellano: Güesa, Igal, Ripalda. // En vascuence: Gorza, Igari, Erripalda. // IZALZU / ITZALTZU // En castellano: Izalzu. // En vascuence: Itzaltzu. // JAURRIETA // En castellano: Jaurrieta. // En vascuence: Jaurrieta. // LONGUIDA / LONGIDA // En castellano: Valle de Lónguida, Akotain, Aos, Artajo, Ayanz, Ekai de Lónguida, Erdozáin, Ezkai, Górriz, Itoiz, Javerri, Larrángoz, Liberri, Meoz, Mugueta, Murillo de Lónguida, Olaberri, Oleta, Orbaiz, Rala, Uli Bajo, Villanueva de Lónguida, Villaveta, Zarikieta, Zuasti de Lónguida, Zuza. // En vascuence: Longida Ibarra, Akotain, Aos, Artaxo, Aiantz, Ekai-Longida, Erdotzain, Ezkai, Gorritz, Itoitz, Xaberri, Larrangotz, Liberri, Meotz, Mugeta, Murelu- Longida, Olaberri, Oleta, Orbaitz, Errala, Ulibeiti, Hiriberri-Longida, Billabeta, Zarikieta, Zuasti-Longida, Zutza. // RONCAL / ERRONKARI // En castellano: Roncal. // En vascuence: Erronkari. // SARRIES / SARTZE // En castellano: Ibilcieta, Sarriés. // En vascuence: Ibiltzieta, Sartze. // VIDANGOZ / BIDANKOZE // En castellano: Vidángoz. // En vascuence: Bidankoze. // DISPOSICIONES FINALES // Primera.-Se faculta al Consejero de Educación y Cultura para dictar cuantas disposiciones sean necesarias para el desarrollo y ejecución del presente Decreto Foral. // Segunda.-Este Decreto Foral entrará en vigor al día siguiente de su publicación en el BOLETIN OFICIAL de Navarra. // Pamplona, doce de junio de dos mil.-El Presidente del Gobierno de Navarra, Miguel Sanz Sesma.-El Consejero de Educación y Cultura, Jesús María Laguna Peña
(...)